Tot 75 procent van de ‘Ossies’ zou volgens enquêtes nog steeds met gevoelens van achterstelling zitten, ten aanzien van hun landgenoten uit het westen. Het is de eerste keer sinds de Tweede Wereldoorlog dat een extreemrechtse partij in Duitsland in een deelstaat kon winnen.
De centrumpartijen wijzen op de spectaculaire economische groei die Oost-Duitsland de laatste decennia doormaakte. Waar de economie van het Oosten slechts 30 procent van het West-Duitse BIP haalde in de jaren 90, is dat vandaag al 80 procent. Veel zogenaamde ‘Ossies’ ervaren deze statistische realiteit echter niet zo, en voelen zich nog altijd tweederangsburgers.
Achtergestelde ‘Ossies’
Voor de val van de muur waren er in het Oosten van Duitsland uitgebreide openbare diensten, die nadien stelselmatig werden afgebouwd. In vele dorpen in Thüringen bijvoorbeeld verdwenen – naast een half miljoen inwoners door stadsvlucht – eerst de lokale winkel, daarna de huisarts, nog wat later het bankkantoor, dan ook de jeugdclub en de school. Als gevolg moeten plattelanders steeds verder en langer reizen voor al deze diensten.
Met een eigen auto welteverstaan, want ook het openbaar vervoer wordt steeds schaarser. Onderzoek wijst uit dat hoge ontvolkingscijfers samengaan met grotere aanhang voor de AfD.
Het AFD – net als het Vlaams Belang bij ons – legt deze achteruitgang en achterstelling uit door te wijzen op ‘hele grote uitgaven’ van de regering(en) voor migranten in plaats van voor het ‘eigen volk’. Deze simpele analyse wordt door een groeiend aantal gefrustreerde ‘Ossies’, zeker op het platteland, geloofd.
AfD affiche met een vliegtuig: “Zomer, zonneschijn, remigratie!”
Ook de maatregelen rond COVID-19 vergrootten verder de afstand van de Oost-Duitsers met de centrale regering. Die afstand is gebleven sinds Die Wende, de hereniging van Duitsland, dat na het verslaan van de nazi’s uiteenviel in West- en Oost. Dat ging gepaard met een gedeeld gevoel van groot statusverlies onder de bewoners van Oost-Duitsland.
Het AfD windt nochtans geen doekjes rond hun racistische bedoelingen en lokt hun steile opgang – vooral bij de West-Duitser – enorme verontwaardiging uit. Op AfD-affiches in Thüringen staan vliegtuigen en de slogan: “Zomer, zonneschijn, remigratie!” en op verkiezingsevents eiste een AfD-activiste “hier en nu” de deportatie van vluchtelingen.
Terwijl hiertegen massademonstraties in steden als Berlijn, München en Frankfurt doorgingen, laten tot een derde van de Oost-Duitse kiezers zich niet ‘betuttelen’ door de ‘Besserwessis’ (de betweters en rijkere uit het Westen) waarvan en waarvoor ze afkeuring voelen.
2025 AfD-percentage, MapperGuy87/ CC0 1.0.
Een afscheuring van de partij ‘Die Linke’, onder leiding van Sahra Wagenknecht, haalde net niet de kiesdrempel van 5 procent. Ze vormde de BSW, die naast een links socio-economisch programma, ook een einde wil aan de immigratie én geen militaire steun meer voor Zelensky wil en vredesbesprekingen eist. Zo goed als de helft van de kiezers in Thüringen, en 42 procent in Saksen, stemden voor AfD of BSW.
Oorsprong van het neofascisme in Oost-Duitsland
In de media wordt het opkomend neofascisme in Oost-Duitsland meestal geduid als een gevolg van de vermolmde DDR. Daarmee verhult men het feit dat na Die Wende, nu 35 jaar geleden, er een felle strijd tegen communisten en antifascisten werd gevoerd. Marxistische proffen werden ontslagen, antifascistische monumenten weggehaald, en alle sporen van de antifascistische cultuur in de DDR werden verbannen.
Ene Michael Kühnen, die omwille van zijn openlijke nazi-acties vast zat in de DDR, richtte vlak na de val van de muur het netwerk Gesinnungsgemeinschaften der Neuen Front (GdNF) op. Hij verenigde daarin ook andere personen die in DDR gevangen zaten wegens fascistisch geweld. De banden van Kühnen met de Verfassungsschutz (West-Duitse inlichtingendienst) werden door een later onthuld dossier van de Oost-Duitse staatsveiligheid blootgelegd.
Vanuit het netwerk ontstonden verschillende extreemrechtse politieke groepen, waaronder ‘Deutsche Alternative’, een ideologische voorloper van het huidige AfD.
In 1990 werden alle ‘politiek gevangen’ bevrijd door een algemene amnestie en dat versterkte zeker de neofascistische groepen in Oost-Duitsland. Daarbij waren ook daders van de Zionskirche-aanval in oktober 1987. Daarbij verwonden skinheads mensen die een concert bijwoonden onder het roepen van nazistische en antisemitische slogans.
Christen Democraat: “Dat buitenlanders onze gebruiken niet kennen, verstoort de gevoeligheden van onze burgers”
In de laatste weken voor Die Wende nam het neofascistische geweld spectaculair toe. In de nacht van 2 oktober 1990 deden ongeveer 1.500 neonazi’s gelijktijdige aanvallen tegen migranten, antifascisten en krakers overal in Oost-Duitsland. Er werden dertig gewelddadige incidenten geregistreerd. Op 3 januari 1990 was er een concentratie van 250.000 DDR-burgers als massaal protest daartegen.
Na Die Wende bleef het extreemrechtse geweld in Oost-Duitsland toenemen. In 1992 werden de meeste fascistische aanvallen geregistreerd sinds 1949. In steden als Dresden, Leipzig, Halle, Jena en Weimar konden rechtse bendes bijna ongehinderd aanvallen en brandstichtingen uitvoeren.
De anti-migranten-pogroms in Hoyerswerda (september 1991) en Rostock (augustus 1992) gebeurden in de sfeer van een zogenaamd ‘groeiend asielprobleem’ dat de mainstreammedia toen ‘ontdekten’. Politie-optreden was opvallend laks. Zelfs toen in 2006 de Jungen Nationaldemokraten, een fascistische jeugdbeweging, een publieke herdenking van deze ‘heldendaden’ organiseerde, pakte de politie vijftig tegenbetogers op en liet de ‘herdenking’ doorgaan.
Ondermijning van antifascisme in Oost-Duitsland heeft bijgedragen aan steile opmars van AfD
De federale regering van CDU/FDP surfte in de jaren 90 op die golf van racistisch geweld om het zogenaamde ‘asieldebat’ verder aan te wakkeren. De sociaaldemocraten gaven opvallend weinig weerwerk.
Medeverantwoordelijkheid van de ‘Besserwessies’
Toenmalig CDU-leider Eckhardt Rehberg: “Het feit dat buitenlanders onze gebruiken en tradities niet kennen, en misschien zelfs niet willen kennen, verstoort de gevoeligheden van onze burgers.” In 1993 werd het recht op asiel verder ingeperkt door mensen terug te sturen naar het eerste aankomstland in Europa.
De ‘honkbalknuppeljaren’, zoals de media die jaren 90 betitelden wegens het geweld van neofascistische bendes, gingen gepaard met het marginaliseren van antifascistische en communistische standpunten in de media, waardoor intussen neofascistische bewegingen teleurgestelde en economische achtergestelde jongeren konden rekruteren.
Die ‘rehabilitatie’ van extreemrechts, begon dus al geruime tijd vóór Die Wende. Fascisten en oorlogsmisdadigers werden in de DDR systematisch vervolgd, terwijl West-Duitsland al gauw voormalige nazi-functionarissen in de regering en het bestuur toeliet. Terwijl concentratiekampgevangenen functies kregen in de DDR, keerden hun kwelgeesten van toen terug naar overheidsposities in West-Duitsland.
De ondermijning van het antifascisme in Oost-Duitsland en de onvolledige aanpak van het fascisme na 1945 in het westen, heeft zeker mee bijgedragen aan de actuele steile opmars van het AfD.
