Als president Trump erin slaagt de oorlog in Oekraïne op de een of andere manier te ‘bevriezen’, kan hij in Europa middelen en aandacht vrijmaken om de groeiende invloed van Beijing wereldwijd te counteren.

Op 22 december 2024, nog voor zijn aanstelling als Trumps onderminister van Defensie, kondigde Elbridge Colby in de Wall Street Journal al aan, dat ‘[het] voor de VS van het grootste belang is om China de regionale hegemonie over Azië te ontzeggen’.

Einde aan onbeperkt partnerschap Rusland-China

Hij formuleerde toen al Trumps toekomstige strategische heroriëntatie. Belangrijke internationale spelers zoals Rusland, de EU, het Midden-Oosten, de Aziatische bondgenoten van de VS, en – uiteraard – China zelf, zullen het geweten hebben.

De VS willen in eerste instantie knabbelen aan Moskous ‘onbeperkte partnerschap’ met China. Dat partnerschap kwam tot stand als een soort verstandshuwelijk op het ogenblik dat Rusland internationaal geïsoleerd raakte, nadat het Oekraïne was binnengevallen.

Trump laat niet na Poetin te waarschuwen dat (ook) Moskou op zijn hoede moet zijn voor het almaar machtigere China, waarmee het een grens heeft van bijna 4.300 km.

Wanneer begint het de EU-leiders te dagen dat de EU een welvarend schiereiland is met vlotte toegang tot een enorm continent, zonder een oceaan ertussen? Map: Keepscases/CC BY-SA 3:0

VS willen knabbelen aan Moskous ‘onbeperkte partnerschap’ met China

Het zou de VS goed uitkomen als ze Rusland tot een cruciaal bondgenootschap kunnen verleiden. Tenslotte zijn beide landen fervente aanhangers van een wereldwijd oligarchisch kapitalisme.

Moskou zou via een partnerschap met de VS het socialistische China in de rug kunnen bedreigen en op die manier Beijing verplichten zijn strategische focus op de Stille Oceaan te temperen.

Niet dat Rusland in staat is China reëel te bedreigen, zou het dat al willen. Het land staat zowel militair als economisch en demografisch te zwak om Europa of Eurazië te domineren. Het militaire gestuntel van Rusland in Oekraïne maakt dat erg duidelijk. Bovendien is de Russische economie zelfs kleiner dan, bijvoorbeeld, de Italiaanse …[1]

Toch gaan Trump en zijn acolieten ervan uit dat hoe zwak een bondgenoot ook is, hij in de rug van een tegenstander een reëel gevaar vormt. En dus is Moskou van harte welkom als nieuwe, preferentiële VS-bondgenoot. Vandaag komt een partnerschap met het Kremlin tegen een sterker China hem bijzonder goed uit.

Ten koste van Oekraïne

Voor de VS is het van het grootste strategisch belang om Rusland los te weken uit de Chinese invloedssfeer, zelfs als Oekraïne daarvoor 20 procent van zijn grondgebied moet prijsgeven. In deze constellatie heeft de EU weinig of geen toegevoegde waarde meer voor de VS. Dat signaal is ondertussen duidelijk.

EU staat voor de taak om Oekraïne op te bouwen en de oostelijke flank te beveiligen

Trumps afwijzing van het NAVO-lidmaatschap voor Oekraïne, het feit dat Rusland zich niet verzet tegen een Oekraïens EU-lidmaatschap én de manier waarop Trump Zelensky op 28 februari de deur van het Witte Huis wees, duiden op een potentiële paringsdans tussen Washington en Moskou.

De EU doet er goed aan dit voorbeeld te volgen. 9de Chinees-Afrikaanse top in Beijing (2024). Foto: Ministerie van BZ van China

De EU, op zijn beurt, staat binnenkort alleen voor de enorme taak om Oekraïne weer op te bouwen en haar oostelijke flank te beveiligen.

Uiteraard heeft China oog voor al deze ontwikkelingen. Het heeft resoluut actie ondernomen om zijn alliantie met Rusland te verstevigen. Beijing versterkte in 2024 al de banden met Moskou via gezamenlijke militaire oefeningen in de Oostzee, de Zuid-Chinese Zee en het noordelijke deel van de Stille Oceaan.

China wil alleszins voorkomen dat Rusland als een rijpe appel in de VS-mand valt. Een toenadering tussen de VS en Rusland zou Beijing immers dwingen bedreigingen op meerdere fronten het hoofd te bieden. Dat zou kunnen betekenen dat China zijn focus op de hele Oost-Aziatische regio moet terugschroeven. Iets wat de VS bijzonder goed zou uitkomen.

Washington laat Europa links liggen om zich efficiënter te kunnen oriënteren op de confrontatie die het land zoekt met China. Brussel moet dus zijn eigen strategische doelstellingen herzien.

Europa wordt ‘quantité négligable’

Waarom geen zoete(re) broodjes bakken met China nu big brother aan de andere kant van de Atlantische Oceaan het oude continent laat vallen? China is vragende partij voor een meer open, evenwichtige en rendabele samenwerking. Een samenwerking waar Europa wel bij kan varen én waarbij het allicht kiest voor een meer betrouwbare partner dan de vorige.

Containerhaven van Shanghai. Foto: Alex Needham/Public Domain

Washington laat Europa links liggen om zich te oriënteren op confrontatie met China

Een Chinees-Europees verbond dient ook Rusland, om als economisch transit- en ontwikkelingsgebied te betrekken bij vredesgaranties. Iets waar ook Ivan-met-de-pet ongetwijfeld oor voor heeft.

De meeste Russen willen best een beter en vreedzamer leven. Iets wat de mogelijke partner van Poetin uit Washington met oorlogszuchtige plannen in de Stille Oceaan hen allicht niet kan en wil bieden …

De Europese samenwerking met China staat voorlopig nog in de kinderschoenen, al zijn er al enkele opvallende contacten uitgebouwd, bijvoorbeeld op het gebied van infrastructuur. Het Chinese Belt and Road Initiative (BRI, ‘de Nieuwe Zijderoute’) heeft verschillende Europese landen, zoals Italië en Griekenland, er ondertussen wel van overtuigd hun economische banden met Beijing te versterken.

China wil een meer open, evenwichtige en rendabele samenwerking

Europese partners van China

Een succesvol voorbeeld hiervan is de ontwikkeling van de Griekse haven van Piraeus. Die kwam in 2008 al in Chinese handen toen het staatsbedrijf China COSCO Shipping Corporation (COSCO) een contract tekende voor de exploitatie van de containerterminal in de haven. Het contract werd oorspronkelijk ondertekend voor een periode van 35 jaar, met de mogelijkheid om het te verlengen.

Chinees containerschip Hanjin passeert het Suez-kanaal. Foto: David Csörföly/Public Domain

Deze ‘verkoop’ van de Griekse haven kwam er niet goedschiks (Griekenland was in die tijd virtueel failliet en werd door de EU en het IMF verplicht om allerhande staatsactiva te verkopen).

De haven van Piraeus, als een van de grootste van de Middellandse Zee, biedt China een strategische locatie om goederen naar Europa te verplaatsen. In ruil voor de investering, profiteert Griekenland van de economische groei en van de werkgelegenheid die COSCO met zich meebracht.

Deze overeenkomst was voor China ook een diplomatiek succes, aangezien het de invloed van de Chinese economie in Europa vergrootte.

Een ander voorbeeld is Italië dat in 2019 het eerste G7-land werd dat zich aansloot bij de Nieuwe Zijderoute, waardoor het zijn mogelijkheden voor handel en ontwikkeling van zijn infrastructuur in Europa vergrootte.

Beide mediterrane landen illustreren hoe een intensere samenwerking met Beijing Europa de kans biedt om, via Chinese investeringen, zijn verouderde infrastructuur te moderniseren, terwijl het tegelijkertijd een nieuw economisch pad opent naar Azië.

Ook Duitsland heeft zijn economische relaties met China versterkt door samenwerkingsverbanden aan te gaan in de autosector en de technologie-industrie. China is immers een belangrijke markt voor Duitse autofabrikanten zoals Volkswagen, BMW en Daimler.

Samenwerken met China is winstgevend

De mogelijkheid om de export naar China uit te breiden zou heel Europa in staat stellen de eigen technologische sector te versterken en tegelijkertijd minder afhankelijk te worden van de alsmaar agressievere VS.

Hoe dan ook is een vijandige Europese houding ten opzichte van China geen goede keuze. Af en toe pleit de voorzitster van de Europese Commissie Ursula von der Leyen ondertussen ook al wel eens voor een soepelere houding.

Dit is de échte reden waarom Trump de oorlog in Oekraïne wil eindigen, dit verband verbreken. Of het nog gaat lukken is verre van zeker. Foto: kremlin.ru/CC BY-SA 4:0

Ze laat doorschemeren dat er nieuwe overeenkomsten moeten komen om de handel met Beijing te stimuleren. Ook de Chinese minister van Buitenlandse Zaken Wang Yi schoof tijdens zijn recente Europese charmeoffensief, midden februari, Beijing naar voren als een stabiliserende partner.

Kortom: de reeds bestaande samenwerking tussen een aantal EU-landen en China heeft geen van beide partners windeieren opgeleverd. Een keuze voor meer economische samenwerking met China kan Europa in deze troebele geostrategische tijden erg goed van pas komen. Vooral nu de VS onder Trump een vijandige handelspartner wordt die de EU laat vallen en Poetin met open armen wil ontvangen.

Uiteraard heeft Washington nog heel wat werk voor de boeg, wil het Rusland ‘inlijven’. Het heeft in het verleden allicht net iets te veel moeite gedaan om Rusland in de armen van China te drijven.

Het is dus onzeker of Trumps herconfiguratie van de wereldkaart zal lukken. Maar … een meer op China georiënteerd Europa kan ook de VS-oorlogsambities in de Stille Oceaan een flinke stok in de wielen steken én de wereldvrede bevorderen. Wie kan daar op tegen zijn?

Bronnen:

Wall Street Journal, ECB, Eurostat, South China Morning Post, The New York Times.

Note:

[1] In 2023 bedroeg het Russische bbp ongeveer 1,395 miljard euro, terwijl dat van Italië rond de 1,953 miljard euro ligt. Het bbp van de hele EU bedroeg dat jaar ongeveer 17.298 miljard euro, 12.4 maal meer dan Rusland. (cijfers Europese Centrale Bank en Eurostat)