De mythe van de nutteloze subsidies

Het betoog van Peter De Keyzer in Trends hangt helaas wel heel losjes aaneen: zo negeert hij de wijze waarop subsidies economieën versterken en duurzaam tot een resem aan terugverdieneffecten leiden. Vreemd dat een belezen man willens (en tegen overtuigend bewijs in) dit soort flauwe ballonnetjes oplaat.

Cultuur en de bredere economische waarde

De Keyzer stelt dat de 27 miljoen euro aan subsidies voor Opera Ballet Vlaanderen neerkomt op 226 euro per bezoeker, en dat dit geld beter elders besteed zou worden. Deze laconieke rekensom gaat echter voorbij aan de bredere economische en maatschappelijke waarde en impact van cultuur. De creatieve sector genereert werkgelegenheid, trekt toerisme aan en draagt bij aan de internationale reputatie van Vlaanderen.

Het is een fundamenteel misverstand om cultuur te reduceren tot een kostenpost

Bovendien zijn de economische spillover-effecten enorm: bezoekers aan de opera besteden ook geld aan horeca, transport en lokale handel. Het is een fundamenteel misverstand - of in dit geval een strategie - om cultuur te reduceren tot een kostenpost zonder opbrengsten. De heer De Keyzer weet dit ook. De vraag blijft dus: waarom toch deze welgemikte aanval?

Middenveld als fundament van democratie

Volgens De Keyzer worden maatschappelijke organisaties gefinancierd om actie te voeren tegen de overheid. Dit soort patronale platitudes reduceert de rol van het middenveld tot een karikaturale tegenstem, terwijl deze organisaties juist fundamenteel zijn voor een gezonde democratie. Ze bieden ondersteuning aan kwetsbare groepen, bevorderen het debat en zijn integraal deel van de beleidsontwikkeling.

Het middenveld is geen luxe, maar een noodzaak voor burgerparticipatie

Zonder subsidies zou enkel de stem van wie geld heeft gehoord worden, wat leidt tot een nog schevere machtsbalans in de samenleving. Het middenveld is geen luxe, maar een noodzaak voor (het behoud van) burgerparticipatie. De Keyzer hekelt dat bedrijven subsidies ontvangen en suggereert dat ze hierdoor lui worden. Dit is gewoonweg een onjuiste voorstelling van zaken. Als er iemand verdacht kan worden van luiheid, is het hij die cultuur simplistisch herleidt tot ‘kosten per bezoeker’.

Nochtans verstrekken overheden subsidies om innovatie te stimuleren, internationale concurrentiekracht te versterken en duurzame transities te versnellen. Het omgekeerde van luiheid dus. Denk aan onderzoek naar groene energie, digitalisering of farmaceutische innovatie (Biotech). Zonder overheidssteun zouden veel bedrijven deze risicovolle investeringen niet aandurven, waardoor technologische vooruitgang vertraagt en werkgelegenheid verloren gaat. Bedrijven als Ablynx of Imec zouden lang niet zo’n groot Europees marktaandeel en aanzien hebben zonder hun - welgemikte - overheidssteun.

Gerichte subsidies zorgen ervoor dat middelen daar terechtkomen waar ze de meeste impact hebben

Het argument, wat Keyzer in de plaats voorstelt, dat een belastingverlaging efficiënter zou zijn dan subsidies, mist op zijn minst nuance. Niet iedereen profiteert op gelijke wijze van belastingverlagingen: ze bevoordelen vooral wie al kapitaalkrachtig is. Gerichte subsidies (non- en social profit) zorgen ervoor dat middelen daar terechtkomen waar ze de meeste impact hebben: bij kansarme jongeren die toegang krijgen tot cultuur, bij start-ups die nieuwe technologieën ontwikkelen, of bij wetenschappelijk onderzoek met langetermijnvoordelen.

Ideologisch dogma

De Keyzer publiceert zijn stuk bovendien via een platform van Roularta Media Group dat zelf profiteert van subsidies, bijvoorbeeld via overheidssteun voor krantenbedeling of bij het aanwerven van (een bepaald type) personeel. De journalistieke sector is bij uitstek een voorbeeld van een branche die zonder subsidies onder druk staat. Zonder steun dreigt journalistiek te verschralen en overgeleverd te worden aan commerciële belangen, waardoor kritische berichtgeving in gevaar komt.

Overheidssteun is geen cadeautje, maar een investering in sociale cohesie, innovatie en economische groei

De stelling dat wat niet zonder subsidies kan overleven, niet levensvatbaar is, is een ideologisch dogma dat de complexiteit van een moderne samenleving miskent. Overheidssteun is geen cadeautje, maar een investering in sociale cohesie, innovatie en economische groei. Subsidies zijn geen symptoom van zwakte, maar een instrument om te bouwen aan een samenleving waarin cultuur, kennis en solidariteit niet alleen door de markt worden bepaald.

De olifant in de subsidiekamer

Als er één sector is waar subsidies wél een probleem vormen, dan is het die van de fossiele brandstoffen. Terwijl cultuur, innovatie en sociale initiatieven steun krijgen om vooruitgang te stimuleren, verankeren subsidies voor olie, gas en steenkool een achterhaald model dat schadelijk is voor mens en planeet. Ze ondermijnen klimaatbeleid, vertragen de transitie naar hernieuwbare energie en houden vervuilende industrieën kunstmatig in stand.

Wie écht bezorgd is over scheefgetrokken subsidiestromen, richt beter daar haar peilen. Want zolang overheden de fossiele sector blijven voeden, blijft de wortel van het kwaad intact – en wordt de noodzakelijke omslag naar een CO2-neutrale toekomst systematisch gesaboteerd. Misschien moeten ze daar eens een opera over maken?