Duitsland, het land met de grootste economie van de EU, heeft zijn nieuwe regering gekozen. Een volgend land in Europa waar centrumrechts wint, terwijl het verder naar rechts opschuift, extreemrechts grote winst boekt en de liberalen van het toneel verdwijnen. Interessant in Duitsland is dat onder de jongeren de linkse partij Die Linke ook massaal veel stemmen heeft gekregen.

Liefst 84 procent van de Duitse kiezers is zondag 23 februari naar de stembus getrokken. De hoogste opkomst sinds 1990. En toen waren dat de eerste verkiezingen sinds de val van de muur. Hieruit blijkt dat er ook nu veel op het spel stond voor de Duitsers.

28,5 procent van deze stemmen ging naar de centrumrechtse christen-democratische Union CDU/CSU die hiermee dus de verkiezingen wint. Zij zien hun aantal stemmen met 4,4 procentpunt stijgen ten opzichte van de vorige verkiezingen in 2021.

De extreemrechtse partij AfD daarentegen is met in totaal 20,5 procent van de stemmen verdubbeld ten opzichte van de vorige verkiezingen en eindigt dan ook als tweede grootste partij.

De voorspelde Rechtsruck heeft duidelijk plaatsgevonden

Ondertussen hebben de drie partijen uit de aftredenderegering sterk verloren. De SPD scoorde nog nooit zo slecht. Met een daling van ruim 9 procentpunt, stemt nu maar 16,5 procent van de Duitse kiezers voor deze sociaal-democratische partij. En de Groenen verliezen 2,8 procentpunt, waardoor ze zakken naar 11,9 procent van de stemmen.

De liberale FDP haalt met slechts 4,5 procent van de stemmen niet eens de kiesdrempel van 5 procent, waardoor ze uit het parlement verdwijnen. Het liberalisme lijkt in heel Europa in crisis.

Tot slot haalt ook de BSW van Sarah Wagenknecht, een partij dat is ontstaan uit afscheuring van Die Linke, met 4,97 procent net de kiesdrempel niet om in het parlement te komen.

De voorspelde Rechtsruck heeft dus duidelijk plaatsgevonden in Duitsland. Maar tegelijkertijd is de linkse partij Die Linke met 3,8 procentpunt gestegen naar 8,7 procent van de stemmen, waarmee het ook zeker een plaats krijgt in het parlement.

Misplaatst enthousiasme

“80 procent van de Duitsers zei neen tegen extreemrechts en Musk!”, zo tweette Guy Verhofstadt. Het typeert het misplaatste soort enthousiasme bij een deel van de traditionele politiek, wanneer extreemrechts – een beetje zoals in Vlaanderen – niet de grootste partij wordt, maar ‘slechts’ 21 procent van de stemmen haalt.

In het politieke debat is framing natuurlijk belangrijk, en de framing van extreemrechts dat zij het volledige volk vertegenwoordigen moet absoluut doorbroken worden, maar toch zit een tweet zoals die van Verhofstadt er volledig naast. Wanneer de liberale partij uit het parlement verdwijnt en extreemrechts haar aantal zetels meer dan verdubbelt, is het voor een liberale politicus gewoon niet het moment om hoera te roepen.

Dit is het moment om aan de alarmbel te trekken. Wat dat betreft kan Guy Verhofstadt best iets leren van zijn broer, Dirk Verhofstadt. “Het is wel degelijk vijf voor twaalf, niet alleen in Duitsland”, zo schreef Dirk Verhofstadt in een opinie waarin hij waarschuwt hoe de ondermijning van de democratie vandaag al volop aan de gang is.

Van het ‘Wir schaffen das’ van Angela Merkel is al lang geen sprake meer

Dat het christendemocratische CDU/CSU de grootste partij kon worden, heeft er ook mee te maken dat het campagne heeft kunnen voeren vanuit de oppositie. Nu ze in moeilijke omstandigheden zullen moeten gaan besturen, zal het niet gemakkelijk worden om hun verkiezingsresultaat te herhalen. En de campagne van het extreemrechtse AfD voor de volgende verkiezingen begint vandaag.

Vijf voor twaalf

De overwinning van extreemrechts is niet enkel te zien in het verkiezingsresultaat. Nog veel groter is de overwinning als je ook in rekening neemt hoe het politieke centrum de retoriek van extreemrechts is gaan overnemen en ook in het beleid opschuift.

Van het ‘Wir schaffen das’ van Angela Merkel is al lang geen sprake meer. Friedrich Merz, de nieuwe sterke man van de christendemocraten, voerde campagne met een harde anti-migratieretoriek.

Een beetje zoals Bart De Wever hield Merz enerzijds de deur dicht voor samenwerking met extreemrechts, maar werkt hij wel volop mee aan de verrechtsing van het politieke landschap. Dat wil zeggen: weg met klimaatinvesteringen en sociaal beleid, de oorlogskoorts opvoeren en een strenger migratiebeleid.

Het is ondertussen meer dan duidelijk dat dit soort rechts beleid extreemrechts niet zal doen krimpen, maar net het ongenoegen waarop extreemrechts teert, verder kan doen groeien. Dirk Verhofstadt heeft met andere woorden gelijk: het is vijf voor twaalf.

Hoop

De hoop komt niet van de gevestigde politiek die steeds verder meegaat in het verhaal van extreemrechts, maar van onderuit. In de aanloop naar de verkiezingen kwamen meerdere keren overal in Duitsland honderdduizenden mensen op straat tegen extreemrechts. Ze noemden zichzelf ‘de Brandmuur’, het cordon sanitaire van Duitsland, tegen de AfD.

Heidi Reichinnek, fractieleider van de linkse partij Die Linke, lijkt erin te zijn geslaagd om de stem van die beweging te vertolken. Toen de ‘Brandmuur’ in het gedrang leek te komen in het parlement, omdat CDU/CSU een wet wilde stemmen samen met AfD, hield zij een vlammende speech. Fragmenten van die speech gingen viraal op sociale media.

De partij steeg van de 3 procent waarop het lang hing in de peilingen tot de 8,7 procent die het behaalde als verkiezingsresultaat. Opvallend is dat Die Linke in de hoofdstad Berlijn en onder kiezers onder de 25 jaar zelfs de grootste partij is geworden. Van de kiezers die voor het eerst naar de stembus gingen, stemde 27 procent voor Die Linke.

Dat toont aan dat een sociaal alternatief dat heel duidelijk nee zegt tegen extreemrechts wel degelijk kan scoren.