Centraal in het regeerakkoord staat een als noodzakelijk voorgestelde begrotingsinspanning.

Daarbij moet – zoals eerder duidelijk gemaakt – worden opgemerkt dat de begrotingsnormen geen natuurwetten zijn en dat het huidige tekort veroorzaakt is door dezelfde partijen die er nu zo dramatisch over doen. Bovendien kiest deze regering er zelf voor de oefening nog moeilijker te maken door te beslissen dat de overheidsinkomsten globaal gezien niet mogen stijgen. Verder kiest de regering ervoor de belastingen voor bedrijven te verlagen en de uitgaven voor het leger en de politie te verhogen.

Centraal in het regeerakkoord staat een als noodzakelijk voorgestelde begrotingsinspanning

Het mag dus duidelijk zijn dat er een grote afbraak van de sociale zekerheid en de publieke diensten op ons afkomt. Volgens de vrijgegeven begrotingstabel moet er in totaal maar liefst 23 miljard euro worden gesaneerd.

Waar wordt er bespaard?

Pensioenen

Twee derde van de begrotingsinspanning moet komen uit, wat in het regeerakkoord ‘structurele hervormingen’ in onder andere de arbeidsmarkt en pensioenen wordt genoemd.

In totaal wordt er 2,4 miljard euro bespaard op de pensioenen. Dit betekent vooral dat ambtenaren langer zullen moeten werken voor minder pensioen. Betere pensioenregelingen, zoals die van leerkrachten en het NMBS-personeel, worden naar beneden bijgesteld en gelijkgestelde periodes afgebouwd.

Vooruit en CD&V lijken in de onderhandelingen, naast een uitzondering voor mensen die heel jong zijn begonnen met werken, vooral te hebben bekomen dat deze maatregelen geleidelijk worden ingevoerd.

Werkzoekenden en langdurig zieken opjagen

Verder viseert men vooral werkzoekenden en langdurig zieken.

Werkloosheidsuitkeringen zullen sneller dalen en worden beperkt in de tijd. Na één jaar werken heb je nog slechts recht op één jaar werkloosheidsuitkering, vijf gewerkte jaren geven recht op maximaal twee jaar uitkering. Zo wil de regering 2 miljard euro besparen.

Werkgevers, werknemers, artsen en ziekenfondsen worden allemaal verantwoordelijk gemaakt om wie ziek is, zo snel en zoveel mogelijk aan het werk te krijgen. Deze andere zogenaamde ‘structurele hervormingen van de arbeidsmarkt’ zouden nog eens 700 miljoen euro moeten opleveren.

Straf de armen

Terwijl armoedeorganisaties er al jaren voor pleiten om alle uitkeringen boven de armoedegrens te tillen, gaat deze regering ervan uit dat naast ‘een wortel’ ook ‘een stok’ nodig is, om mensen aan het werk te krijgen.

In het regeerakkoord staat in het hoofdstuk armoedebestrijding: “Er moet een maximale afstand gewaarborgd worden ten aanzien van een opstap of terugkeer naar werk.” Door te besparen op de zogenaamde welvaartsenveloppe en de uitkeringen dus niet langer te laten stijgen, wil De Wever maar liefst 2,8 miljard euro besparen.

Wie niet werkt, wordt gestraft

Wie niet werkt, wordt gestraft, in de hoop de werkzaamheidsgraad op te trekken van 72,1 procent naar 80 procent. Maar het is zeer de vraag of de veronderstelling klopt dat werkzoekenden en zieken vandaag simpelweg te lui zijn, en dus opgejaagd moeten worden.

“Het lijkt misschien contra-intuïtief”, legt Caroline Van der Hoeven, coördinator van het Belgisch Netwerk Armoedebestrijding, uit, “maar je verhoogt de arbeidsmarktparticipatie niet door werkloosheidsuitkeringen te verlagen, en zeker niet als mensen in een precaire situatie zitten.”

“Werk zoeken”, gaat Van der Hoeven verder, “kost geld: je hebt een internetverbinding nodig, vervoer om te solliciteren, kinderopvang om een opleiding te volgen. Als je inkomen te laag is, stuit je op drempels zoals verlies van huisvesting, gezondheidsproblemen of schulden, die al je middelen opslokken, zowel financieel als mentaal.”

Terugverdieneffecten

Meer werkenden betekenen niet alleen minder uitkeringen, maar ook extra belastinginkomsten.

Door ervan uit te gaan dat het pesten van werkzoekenden en langdurig zieken meer mensen aan het werk krijgt, rekent de regering zich rijk met 7,9 miljard euro aan zogenaamde ‘terugverdieneffecten’.

De kans is echter groot dat deze tegenvallen. In dat geval blijven de dogma’s uit het regeerakkoord gelden: de totale overheidsinkomsten mogen niet stijgen en twee derde van de begrotingsinspanning moet uit ‘structurele hervormingen’ komen.

Concreet betekent dit dat na deze aanval op de sociale zekerheid, we jaarlijks bij elke begrotingscontrole bijkomende aanvallen mogen verwachten.

Competitiviteit

Terwijl overal op wordt bespaard, staan in het regeerakkoord de ene na de andere belastingverlaging voor grote bedrijven. Competitiviteit en concurrentiekracht lijken heilig voor deze regering. “We voorzien een versterking van hun concurrentiekracht ter waarde van 1,5 miljard euro”, zo rekent De Wever voor.

Voor die competitiviteit moet alles wijken, ook ambitieus klimaatbeleid. Het regeerakkoord spreekt over “de afstemming van het nationale en internationale klimaatbeleid op de groeikansen van onze industrie.” In plaats van omgekeerd, merkt de kritische lezer op.

In naam van concurrentiekracht worden ook de lonen geblokkeerd

“Wie tussen de lijnen leest”, zegt Eva Smets, directeur van Oxfam België, “ziet dat ambitieus klimaatbeleid wordt opgeofferd voor kortetermijnwinsten van bedrijven.”

In naam van concurrentiekracht worden ook de lonen geblokkeerd, geldt nachtarbeid voortaan pas vanaf middernacht in plaats van vanaf 20.00 uur, en wordt het systeem van flexijobs uitgebreid.

De redenering daarachter is krom. “Om de koopkracht duurzaam te verhogen”, zo staat in het regeerakkoord, “moeten we eerst de concurrentiekracht herstellen. (…) Een van de grootste uitdagingen zijn de te hoge loonkosten.”

Om de koopkracht te verhogen, moeten de lonen dus omlaag. Een redenering die alleen wie volledig verblind is door de neoliberale ideologie, kan volgen.

Nieuwe inkomsten

Naast de structurele hervormingen moet minder dan een derde van de inspanning komen uit zogenaamde ‘discretionaire maatregelen’.

Maximaal een derde daarvan mag uit nieuwe inkomsten bestaan. De meerwaardebelasting, waar veel om te doen is geweest, bedraagt slechts 500 miljoen euro. Oftewel: slechts 2 procent van de volledige inspanning.

Nog eens 1 miljard euro wil men ophalen via een verhoging van andere belastingen. Verder wil men 800 miljoen euro binnenhalen met de strijd tegen fiscale en sociale fraude. Hoewel fiscale fraude vele malen groter is dan sociale fraude, wordt voor beide 400 miljoen euro gerekend.

Besparingen

Het grootste deel van de inspanning gebeurt door te besparen. Bovenop de besparingen in de sociale zekerheid gaat het in totaal om nog eens 5 miljard euro aan besparingen op publieke diensten.

Ook in de gezondheidszorg wordt meer dan 500 miljoen euro bespaard

Maar liefst 1,6 miljard euro moet worden bespaard door werk te maken van een ‘efficiëntere en slankere overheid’— wat voor een groot deel een eufemisme is voor besparingen op de ambtenaren.

Hoewel vaak werd aangekondigd dat de gezondheidszorg gespaard zou blijven, wordt ook daar meer dan 500 miljoen euro bespaard.

De besparing van 25 procent op ontwikkelingssamenwerking (zo’n 300 miljoen euro) is bijzonder fors. Vergelijk dat met de niet-indexering van de partijdotaties en je weet waar de prioriteiten van deze regering liggen.

Ook de NMBS, die nu al kampt met grote problemen, zal het met zo’n 250 miljoen euro minder moeten doen. De door de vorige regering aangekondigde bijkomende investeringen worden geschrapt.

In het regeerakkoord wordt op het vlak van besparingen verder gesproken over “het afbouwen van subsidies, het ontdubbelen van regionale en federale verantwoordelijkheden en een kordatere migratiepolitiek.”

Lees ook:

Het volledige dossier
Wie PDF van het volledige dossier?
Stuur een mailtje naar redactie@dewereldmorgen.be met als onderwerp ‘Dossier regeerakkoord’.

1. Waar komt dit regeerakkoord vandaan? (Seppe De Meulder, DeWereldMorgen)

1.1 Waarom is er geen debat over de Europese begrotingsregels? 
1.2 Wat is de staatsschuld, waar komt ze vandaan en wie profiteert ervan?
1.3 Het doemdenken van Bart De Wever
1.4 De verrechtsing van het politieke debat

2. Wat staat er ons te wachten?

2.1 Een begroting op maat van grote bedrijven (Seppe De Meulder, DeWereldMorgen)
2.2 Jef Maes (ABVV) over afbraak sociale zekerheid (Kristien Merckx)
2.3 Vruchteloos zoeken naar werkbaarheid in de Arizona-woestijn (Raf De Weerdt & Lander Vander Linden, ABVV)
2.4 Openbare diensten: eerst uithongeren, dan verkopen? (Chris Reniers, ACOD)
2.5 Competitiviteit van bedrijven krijgt voorrang op klimaatambities (Greenpeace)
2.6  Federaal regeerakkoord dreigt meer mensen dieper in armoede te drijven (Vlaams Netwerk tegen Armoede & het Belgisch Netwerk Armoedebestrijding
2.7 De impact van de nieuwe federale regering op vrouwen (Fauve Peirelinck & Matilde De Cooman, Collectief 8 maars)
2.8 Het strengste asiel- en migratiebeleid ooit uitgelegd (Pascal Debruyne, migratie-expert)
2.9 Miljarden sociale uitgaven doorgesluisd naar leger en wapenfabrikanten (Ludo De Brabander, Vrede vzw)
2.10 Democratische rechten onder druk in het federale regeerakkoord (Toon Danhieux)

3. Macht en tegenmacht

3.1 Wij zijn de motor van dit land (Bert Engelaar, ABVV)
3.2 Verzet tegen regeerakkoord: “De volgende 12 maanden zijn doorslaggevend” (Lieveke Norga, AVC Puls)
3.3 De kracht van samenwerking (Fatiha Dahmani, union organiser)
3.4 Ja, er is een alternatief voor de plannen van De Wever (Joris Van Gorp)
3.5 Naar een nieuw realisme (Seppe De Meulder, DeWereldMorgen)

Samenvatting: Het federale regeerakkoord doorgelicht