Met de geboorte van DOGE, het departement van overheidsefficiëntie in de Verenigde Staten, heeft Musk de taak gekregen om ‘onnodige’ uitgaven van de overheid terug te dringen. Nadat er al ontslagen van ambtenaren zijn gevallen en departementen voor diversiteit en inclusie zijn stilgelegd, is nu ontwikkelingshulp aan de beurt.

Dit komt niet helemaal uit de lucht vallen, aangezien Trump bij zijn aantrede als president direct een 90 dagen-pauze voor ontwikkelingshulp inluidde. Nu wordt specifiek USAID, een van de grootste humanitaire donoren ter wereld, geviseerd.

Het Amerikaans agentschap voor internationale ontwikkeling (USAID) heeft 10.000 medewerkers wereldwijd die allemaal verplicht op verlof zijn gezet. Onduidelijk is wie er na de ‘pauze’ van bijna drie maanden terug zal komen. Volgens Musk kan de organisatie zelfs worden verkleind naar zo’n 600 medewerkers.

Foto: schermafbeelding van X.

Wel zien we nu al dat de letters van USAID bij de ingang van het hoofdkantoor in Washington worden weggehaald en dat de website en sociale media uit de lucht zijn gehaald. Daarnaast zijn ook twee hooggeplaatste ambtenaren op non-actief gesteld nadat ze DOGE-medewerkers de toegang hadden geweigerd tot beschermde en gevoelige documenten van de organisatie.

USAID-aanval gepaard met misinformatie

Zoals typerend is voor de werkwijze van Trump en Musk gaat het ontmantelen van USAID gepaard met het verspreiden van misinformatie. Voornamelijk op X worden onwaarheden verspreid over de doelen en uitgaven van USAID.

Zo zou USAID Politico en de BBC financieren om goede verhalen over Democraten te verspreiden in Europa. Ondanks dat de Verenigde Staten geld uitgeeft aan media-abonnementen voor Politico en Associated Press, financiert zij deze media niet. De BBC zou enkel financiering ontvangen via BBC Media Action, een non-profit die lokale media over de hele wereld ondersteunt.

Musk zet op X volop de aanval in. Foto: schermafbeelding van X.

Wat doet USAID?

USAID is een van de grootste overheidsinstanties voor ontwikkelingshulp ter wereld. Ze hebben vestigingen in 60 landen en programma’s in meer dan 130 landen. Per jaar beheert het agentschap een budget van 40 miljard dollar, wat bedoeld is voor humanitaire en medische hulp, voedselprogramma’s, hongersnooddetectie en gezondheidszorg.

Naast het bieden van acute hulp steunt USAID ook organisaties die democratie of mensenrechten bevorderen. Zo hebben ze voor 2025 een budget toegewezen gekregen van 268 miljoen dollar om “onafhankelijke media en de vrije verspreiding van informatie” wereldwijd te ondersteunen.

USAID noodpakketten komen aan in Haïti. Foto: U.S. Navy.

De activiteiten van de organisatie zijn dus divers en reiken van investeringen in het behoud van het Amazonegebied in Brazilië tot het voorzien van schoolboeken voor kinderen in Oekraïne.

Daarnaast stuurt de organisatie ook al decennialang geld en middelen naar de wereldwijde strijd tegen aids. Hierdoor zijn er over de jaren al 25 miljoen levens gered. Aaron Motsoaledi, de minister van Volksgezondheid in Zuid-Afrika, een land met veel hiv/aids-besmettingen, reageerde: ‘De wereld is verbijsterd’.

Van soft power naar hard power

Gelegitimeerd door Trump’s America First-motto, wordt ontwikkelingshulp dus neergezet als een onnodige uitgave van belastinggeld. Volgens Trump en Musk is Amerikaans overheidsgeld bedoeld voor Amerikanen. Maar gaat het hier wel om het vooropzetten van de noden van Amerikanen?

Ontwikkelingshulp gaat namelijk vaak gepaard met voorwaarden en politieke intenties. Hier is USAID een notoir voorbeeld van. Bij de oprichting van de organisatie in de jaren 60 wilde toenmalig president John F. Kennedy humanitair werk inzetten als wapen in de Koude Oorlog.

Het werk van de instantie moest ook de invloedssfeer van de VS uitbreiden

Het werk van de instantie moest niet enkel hulp bieden aan mensen in het Globale Zuiden, maar ook de invloedssfeer van de Verenigde Staten uitbreiden en daarmee een front optrekken tegen de Sovjet-Unie.

Maar “als je de politieke vooringenomenheid en bureaucratische inefficiënties – beide terechte aandachtspunten – buiten beschouwing laat, dient het meeste van wat USAID doet wel degelijk de Amerikaanse belangen”, vertelt geopolitiek expert Ian Bremmer in De Tijd.

Zo is er aan het licht gekomen dat USAID in 2010 een ‘Cubaanse Twitter’ heeft gelanceerd om jongeren in Cuba de straat op te krijgen. De politieke onrust waar ze op hoopten kwam er uiteindelijk niet, maar de overheidsinstantie had wel een nieuwe bron van informatie over de jonge generatie op Cuba.

Logo van ZunZuneo, de Cubaanse ‘Twitter’. Foto: USAID.

Daarnaast beschuldigen wereldleiders, vaak in Latijns Amerika of voormalige Sovjet landen, USAID ook van inmenging in verkiezingen. Nicolas Maduro, de socialistische president van Venezuela, bijvoorbeeld verdenkt de organisatie ervan Juan Guaidó te financieren als onderdeel van een poging om de regering omver te werpen.

De geschiedenis heeft laten zien dat de hulpmiddelen van USAID niet enkel een humanitair doel hebben. Dit geldt natuurlijk niet enkel voor USAID. Ontwikkelingshulp creëert bijna altijd een afhankelijkheidsrelatie waar veel ruimte is voor politieke inmenging.

In het geval van Trump kunnen we helaas niet verwachten dat deze tegenstrijdigheden hem hebben aangezet voor het beperken van USAID. Het zal hem niet gaan om het verbeteren van ontwikkelingshulp. In plaats daarvan maakt hij hier een wending naar hard power in plaats van soft power.

Lichtpuntje in de duisternis?

Wellicht is het in dat geval een eye opener voor mensen, omdat met Trump de VS niet meer onder het mom van ‘de wereld verbeteren’ haar politieke macht en manipulatie zal uitvoeren. In plaats daarvan zullen we meer spierballenpolitiek zien. Trump lijkt hier heel zijn leven al de voorkeur aan te geven, hij krijgt wat hij wil door luid zijn stem te verheffen en met de vuist op tafel te slaan.

De lange geschiedenis van verborgen imperialisme door de VS komt hiermee wellicht tot een einde

Nu wordt hij hierin bijgezet door de radicale ‘efficiëntie’ van Musk, en zijn zij samen ongegeneerd hun macht aan het vertonen. De lange geschiedenis van verborgen imperialisme door de Verenigde Staten komt hiermee wellicht tot een einde. Trump en Musk lijken de voorkeur te geven aan openlijke intimidatie.

Beschamend is het natuurlijk wel dat de rijkste en machtigste mannen ter wereld deze politieke tactiek voeren over de ruggen van de meest kwetsbaren ter wereld.