‘Rust goed uit.’ ‘Doe het rustig aan.’ ‘Overwerk jezelf zeker niet.’

Het is advies dat ik de voorbije jaren veel gekregen heb. Ik heb last van chronische stress, en daar komen heel wat fysieke klachten bij kijken. Wanneer ik dat uitdruk, raden de meeste mensen me aan om naar mijn lijf te luisteren en het rustig aan te doen.

We doen dat meer met z’n allen de laatste tijd: het lichaam laten spreken. We zorgen voor onszelf en prioriteren onze noden en behoeften. We gaan niet werken als we ziek zijn en rusten uit. We zeggen ‘neen’ tegen onze baas wanneer we dreigen onszelf te overwerken. Het gaat, zoals psychologe Nina Mouton het mooi verwoordt, over het (h)erkennen van de eigen grenzen.

Wat als meer ‘neen’ zeggen, meer rusten of een gezondere levensstijl je ziekte niet wegneemt? 

Voor mensen die tijdelijk uit balans zijn of kampen met people pleasing, bijvoorbeeld, lijkt me dat goed advies. Als je even ziek bent, is uitrusten een goed idee. Als je te veel ‘ja’ zegt, kan soms ‘neen’ leren zeggen je interne rust geven. Maar wat als je langdurig ziek bent en je – in de nabije toekomst – niet beter wordt? Wat als je lichaam vaak of altijd moe is, pijn doet, of niet meewerkt? Wat als meer ‘neen’ zeggen, meer rusten of een gezondere levensstijl je ziekte niet wegneemt?

Neem bijvoorbeeld de extreme vermoeidheid waar een groot aantal longcovidpatiënten mee kampt. Experts spreken van een langdurige en veelzijdige moeheid die opspeelt na de ‘geringste fysieke of mentale inspanning’. Ook op cognitief vlak klagen patiënten over concentratieproblemen.

Voor herstel lijkt een gradueel, traag herstel de beste optie – een aanpak die men ook wel pacing noemt. Maar zo’n herstel is in onze ‘snelle’ maatschappij helemaal niet vanzelfsprekend. Wie heeft er immers de luxe om niet of minder te werken, het huishouden te doen, of aan familiale verplichtingen tegemoet te komen?

Jobzoektocht

De voorbije maanden ging ik, na een periode als freelancer, op zoek naar een vaste, deeltijdse job. Ik wilde af van het freelancen, dat mij wel flexibiliteit gaf, maar ook veel financiële onzekerheid.

Deze jobzoektocht was niet makkelijk: veel jobfuncties leken mij immers moeilijk vol te houden met de fysieke klachten waar ik last van heb. Ik denk bijvoorbeeld aan voltijdse functies met weinig flexibiliteit of met veel verplaatsingen. Ook was het op basis van vacatures moeilijk inschatten in hoeverre bedrijven en organisaties tegemoet konden komen aan mijn noden, of mijn situatie niet zouden stigmatiseren.

Opnieuw kreeg ik van vrienden en familie het advies om naar mijn lijf te luisteren en een werkgever te zoeken die mijn noden zou respecteren. ‘Zoek naar een werkomgeving die je problematiek omarmt’, zeiden ze. En ook: ‘Als ze dat niet doen, wil je daar toch niet aan de slag?’

Intussen was ik een jaar op zoek naar een vaste baan, zonder veel succes

Sommigen vonden het zelfs ‘oneerlijk’ tegenover de werknemer om niet over mijn beperking te praten. Hebben zij immers ook niet het recht om geïnformeerde beslissingen te maken over potentiële werknemers?

Maar intussen was ik al een jaar op zoek naar een vaste baan, zonder veel succes. Ik had simpelweg niet de luxe om nog maanden – of zelfs jaren – op zoek te gaan naar een werkgever die mijn chronische pijn niet als een beperking zou zien. 

Want zijn de waarden die we doorgaans associëren met een goede werknemer niet gelinkt aan het hebben van een ‘gezond’ lichaam? Willen werknemers niet liefst iemand in dienst nemen die continu presteert, betrouwbaar is en niet sputtert? Iemand die, met andere woorden, niet ziek is, of wiens ziekte geen negatieve effecten heeft op het prestatievermogen. Een onbegrensd lijf. 

De realiteit is immers dat mensen met chronische ziekten of handicaps structureel jobs ontzegd worden. In 2023 had slechts 47 procent van de mensen met een beperking betaald werk. Dat tegenover 76,8 procent bij niet-gehandicapten, een kloof van maar liefst 29,5 procent.

De cijfers zijn nog slechter wanneer we inzoomen op voltijds werk: 27 procent van de mannen met een handicap werkt voltijds; bij vrouwen is dat slechts 19 procent. Het hebben van een beperking blijft een hoofdreden om kandidaten te weigeren, vooral in de privésector. Werkgevers denken nog steeds dat een beperking gelijkstaat aan een minder goede prestatie op de werkvloer.

Hoe kan ik mijn eigen grenzen (h)erkennen, in een wereld die mij afstraft voor het hebben van een beperkt lichaam?

Wanneer de Arizona-regering wil besparen op de sociale voordelen voor werklozen, raakt ze daarmee dus een groot deel van de langdurig zieken en mensen met een handicap. Een menswaardig, sociaal beleid met recht op herstel en rust komt zo op de achtergrond te staan.

Hoe kan ik ‘neen’ zeggen, mijn eigen grenzen (h)erkennen, in een wereld die mij afstraft voor het hebben van een beperkt lichaam? Een die niet aangepast is aan mijn noden? Mag ik dan voor mezelf zorgen zoals jullie dat doen, jullie zonder beperking of chronische ziekte? Mag ik steun en accommodaties eisen en zullen jullie mij daar niet voor afrekenen? Mag ik, net als jullie, ziek zijn?