Het koppel woont nu al tien jaar in België. Lubna was lid van een van de twee communistische partijen van Syrië. Ze stonden heel kritisch tegenover Assad maar maken zich vandaag ernstig zorgen over de toekomst van hun land.

Wanneer zijn jullie uit Syrië gevlucht en waarom?

In 2011 was de economische situatie in ons land veel slechter geworden en groeide de repressie van de Assad-regering en zijn Ba’athpartij tegen al wie daartegen ageerde. Er ontstonden vreedzame protesten in navolging van die in Tunesië en andere landen in de regio: de zogenaamde Arabische Lente. Ik (Rami) deed dat jaar ook mee aan betogingen van advocaten die protesteerden tegen de willekeurige arrestaties van de regering.

We dachten in 2011 dat de protesten tijdelijk zouden zijn en tot verandering konden leiden

Vanaf eind 2012 nam de repressie steeds gewelddadiger vormen aan, en werd dat geweld ook steeds vaker door gewapende groepen beantwoord. In 2015 viel het leger veel steden rond Damascus aan en dat deed ons beslissen uit Syrië te vluchten. We dachten dat eens men met dergelijke aanvallen begint, het leger doorgaat tot de totale vernietiging van de stad.

Ik (Lubna) was bediende in een bedrijf in de stad, maar omwille van de snel verslechterende economie ging dat failliet in 2015 en werden ik en mijn collega’s werkloos. Rami werkte vroeger als advocaat. Onze veiligheid werd ook steeds onzekerder.

We dachten in 2011 dat de protesten tijdelijk zouden zijn en tot verandering konden leiden. We dachten niet dat dit tot een oorlog in Syrië zou leiden. Ik (Rami) wist dat bij de overheid bekend was dat ik ook aan de manifestaties in 2011 had deelgenomen en begon steeds meer te vrezen dat ik ook zou worden opgepakt of erger.

Gemeentehuis Jamara,Sabarath 2011, Wikimedia Commons/ CC BY-SA 3.0

Velen van de groep advocaten waartoe ik behoorde, zijn ondergedoken of zijn zoals wij gevlucht. Anderen – zoals drie vrienden van mij – werden opgesloten en zijn nu pas vrij gekomen, maar mogen hun dorp niet verlaten.

We hebben in september 2015 alles wat we hadden verkocht en valse paspoorten besteld. Gelukkig konden wij een veilige route regelen, in tegenstelling tot veel andere Syriërs die via gammele bootjes op zee weg probeerden te komen.

Wij hadden voldoende centen om het veilig te doen. We hebben autotransport betaald en de grenswachten van de milities én van het officiële leger betaald om in Libanon te geraken. Van daar uit reisden we door naar Turkije waar we het vliegtuig konden nemen naar België, waar we vrienden hadden wonen.

Jullie willen liever onder een pseudoniem spreken, waarom is dat?

We weten ook niet of diegenen die nu de macht hebben onze minderheid (Druzen) zal respecteren. Welke vrijheid zullen ze toelaten? Het is allemaal nog erg onduidelijk en onzeker.

Meestal worden de voorbij 15 jaar in Syrië geduid als een binnenlandse kwestie: protesten die uitdraaien op een burgeroorlog, binnenlandse rebellen die uiteindelijk de regering verdrijven. Andere zien het eerder als een proxy oorlog: de VS, Turkije en Israël die gewapende groepen steunen omdat ze Assad weg willen. Assad deed dan beroep op Rusland, Iran en Hezbollah om stand te houden. Hoe zien jullie dat?

Het is begonnen als legitiem protest tegen de verarming van de gewone mensen, maar die protesten werden als snel misbruikt door regionale- en wereldmachten die Syrië willen opdelen. Qatar, Saudi-Arabië, de VS, Turkije, steunen elk verschillende milities.

Sommigen hebben een uitgesproken ideologie, anderen vechten uit haat tegen Assad, nog anderen om hun eigen macht en bezit uit te breiden. Het gaat daarbij zowel over islamieten én niet-islamieten. Die laatste veroverden vaak hun wapens op het leger, of kregen steun van muitende soldaten. Die fracties vochten ook regelmatig onderling. Er zijn trouwens ook Belgische wapens in Syrië, die via Saoedi-Arabië zijn geleverd.

Assad werd door de communisten als een groot probleem gezien, maar het imperialisme dat Syrië als wingewest aan het oppeuzelen is, vinden ze een nog veel groter probleem

De protesterende groepen uit 2011 geraakten snel verdeeld. Mensen uit dezelfde buurt, familie werden tegen elkaar opgezet. Diegenen die niet de wapens opnamen zijn grotendeels gevlucht of ondergedoken als ze niet gevangen gezet werden of gedood.

Toch zien wij het niet als een burgeroorlog maar inderdaad als een proxy oorlog tussen de grote wereldmachten en hun regionale vazallen om met hun eigen agenda zoveel mogelijk controle over Syrië te verkrijgen. Ze zijn helemaal niet bezorgd over de toekomst van de Syriërs zelf.

Kan je dat verder uitleggen?

Rebellengroepen controleerden rond 2014 samen 80 procent van Syrië en Assad dreigde het pleit te verliezen. Hij zocht en vond inderdaad de steun van een aantal anti-imperialistische krachten: Rusland, Iran, Hezbollah, die terecht Syrië bedreigd zagen door de VS, maar de bevolking bleef zo wel lange tijd onder zijn dictatuur lijden.

Suwayda  Shadi Alashkar, Flickr/ CC BY 2.0

Daarna werd het hele grondgebied en alle Syriërs gebombardeerd door het leger, Rusland, de VS, Turkije, Iran. Het gaat dus helemaal niet om een burgeroorlog maar om een oorlog tussen mogendheden op Syrisch grondgebied.

De VS hebben tot op vandaag militaire installaties in het noorden van het land. Ze steunden er de Koerden tegen Assad en controleren zo 40 procent van de olieproductie van het land.

Assad kocht in het begin van de oorlog olie van IS en later van SDF, de Koerdische milities die met steun van de VS de controle over de olievelden van IS kon overnemen. Absurd toch? Tegelijk verhuurde hij een militaire zeebasis aan de Russen. Aleppo en Idlib werden bezet door Turkije. Syrië is echt opgedeeld in verschillende stukken.

Hoe stonden jullie tegenover Assad vóór 2011?

We zijn eigenlijk van kindsbeen af al tegen Assad geweest. Ik (Lubna) was al heel jong actief in de jeugdbeweging, en dan actief in Syrische Communistische Partij (SCP), nu niet meer. Ik werkte er mee aan theater voor kinderen.

Als je als student geen lid werd van Ba’ath – de partij van Assad – werd je openlijk gediscrimineerd. Zo werd verschillende malen publiek gezegd dat ik de beste was van de klas, maar dat ik de prijs die daar aan vast hing niet kon krijgen omdat ik geen Ba’ath lid was. Klasgenoten kregen punten extra omdat ze Ba’ath-leden waren.

SCP was lid van het Nationaal Porgressief Front, onder leiding van Assad. en had één vertegenwoordiger in de regering die voor 90 procent uit Ba’ath bestond. Het idee was dat ze aanwezig moesten blijven om op te kunnen opkomen voor de rechten van alle Syriërs.

Voor de Syriërs is de verdeling van hun land nu een feit geworden. Israël nam meteen het zuiden in en Netanyahu ging zelfs paraderen op de Golanhoogte. Daar had hij al lang van gedroomd

Die opstelling werd door de volksbeweging niet geapprecieerd. Hoewel de SCP al heel lang Ba’ath had gewaarschuwd dat ze op groot volksprotest afstevenden met hun repressie, vond de volksbeweging de SCP en de andere linkse partijen medeplichtig.

Aleppo 2009, varunshiv, Flickr/CC BY 2.0.

Lubna was dus actief bij de Communistische partij, hoe werd hier naar Assad gekeken?

SCP was tegen de politiek van Assad in het binnenland, zo tekenden ze hevig protest aan tegen de vele privatiseringen van staatsbedrijven die veel werkloosheid mee bracht. Anderzijds wilden ze Ba’ath blijven steunen in zijn steun aan de Palestijnen en Hezbollah in Libanon.

Assad werd door de communisten als een groot probleem gezien, maar het imperialisme dat Syrië als wingewest aan het oppeuzelen is, vinden ze een nog veel groter probleem. Aan die dubbele houding is de partij – die nooit heel groot is geweest – verder aanhang verloren, en is ze ook verdeeld geraakt.

De SCP kon wel artikels in kranten en op websites kwijt met kritiek op de regering en ze verzamelden ook vaak handtekeningen voor petities. Ze hadden Assad tientallen keren gewaarschuwd dat zijn politiek van uitverkoop van de staatsbezittingen en bedrijven eens tot volksopstanden zou leiden. Toch was de regering erg verrast en niet voorbereid op deze grootschalige straatprotesten.

Waar en hoe zijn de eerste protesten eigenlijk gestart?

In Daraa hadden een 15-tal jongeren, kinderen eigenlijk, inspiratie gevonden in de Arabische Lente die toen in Tunesië volop aan de gang was en ze brachten in de stad slogans aan als: “Het is jouw beurt Dokter (Assad, die arts is) om ontslag te nemen”. Enkelen van hen werden opgepakt en gefolterd. Hun familie en sympathisanten kwamen op straat om hun vrijlating te eisen en bij die manifestaties werden mensen dood geschoten.

Het protest verspreidde zich daarna, in maart 2011, snel over andere steden: Aleppo, Damascus, …  Deze manier van op straat protesteren was heel nieuw voor de Syriërs, ook voor de machthebbers.

Het lijkt wel een nieuw Sykes-Picot waarbij dit keer Syrië wordt opgedeeld. Maar als Syriërs mogen we dit niet laten gebeuren

Hoe verklaar je dat Assad zo plots van de macht verdreven is?

Het leger was verzwakt door de economische situatie die nog verergerde door de sancties van het Westen. Ze hadden geen controle meer over de olie uitvoer. Er waren verschillende opstanden binnen het leger. Grote delen gaven zich zonder meer over aan de huidige rebellen. Er is bijna niet gevochten.

Hayat Tahrir al-Sham van al-Julani – de nieuwe ‘sterke’ man – bestaat voor een deel uit volwassen geworden kinderen die in het voorbije oorlogsdecennium hun familie verloren, in opvangkampen leefden. Maar ook uit strijders van het internationale Jihadisme: uit Libië, Afghanistan, enzovoort.

Hezbolah, dat Assad was komen steunen, werd snel door verarmde Syriërs verraden. Israël en Turkije kochten makkelijk inlichtingen over hun schuilplaatsen. Hezbolah had voordien bij de Syrische bevolking nochtans veel sympathie, omdat ze de Palestijnse zaak steunen, maar nadat ze Assad gingen steunen en ook mee deden in de captagon- en cannabishandel van de overheid, verloren ze veel steun.

Door de oorlog van Israël tegen Hamas en Hezbolah werd Assad fel verzwakt en zijn tegenstanders maakten onderling – en wellicht ook met Rusland – een akkoord om hem af te zetten.

Wat betekent dit voor Syrië en Syriërs?

Het gevolg voor de Syriërs is dat de verdeling van hun land nu een feit is geworden. Israël nam meteen het zuiden in en Netanyahu ging zelfs paraderen op de Golanhoogte. Daar had hij al lang van gedroomd.

De Syriërs weten niet welke geheime akkoorden er boven hun hoofden werden afgesloten

Op het moment dat de Syriërs feest vierden omdat Assad was gevallen, rukte het Israëlisch leger op tot op 45 kilometer van Damascus. Tegelijk hebben ze in de eerste dagen alle militaire infrastructuur van ons land vernield door bombardementen.

Israël zal dankzij deze chaos zijn macht in het land verder uitbouwen en nog meer gebied bezetten. Syrië heeft geen enkele defensie meer tegen al die buitenlandse krachten. Mijn ouders vertelden me vandaag nog dat er elke nacht vliegtuigen het grondgebied overvliegen. Dat kunnen niet anders dan Israëlische gevechtsvliegtuigen zijn want alle Syrische zijn vernietigd.

Volgens mij (Lubna) heeft de VS nu een volgende stap gezet in haar strategie voor het Midden-Oosten met Israël als centrale pion. Het lijkt wel een nieuw Sykes-Picot (geheim verdrag in 1916 waarbij de Westerse mogendheden het Midden-Oosten onder elkaar verdeelden en besloten tot de stichting van Israël, nvdr) waarbij dit keer Syrië wordt opgedeeld. Maar als Syriërs mogen we dit niet laten gebeuren.

Zal al-Julani het land kunnen één maken en hoe kijken jullie naar deze ‘bevrijder’?

Het is zeer de vraag of al-Julani een Syrische éénheid zal kunnen maken en de vraag is zelfs of dat de bedoeling is. Sommigen willen al-Julani een kans geven, velen willen dat helemaal niet omdat zijn militie: HTS, hun families en vrienden gedood heeft, omdat die ook een geschiedenis heeft met al-Qaeda én omdat ze, duidelijk dankzij de VS en Turkije, Assad zonder slag of stoot hebben kunnen verdrijven.

De Syriërs weten niet welke geheime akkoorden er boven hun hoofden werden afgesloten. Er is geen éénheid onder het Syrische volk.

Al – Julani controleert wel de westelijke steden: vanuit Idlib, de uitvalsbasis van Hayat Tahrir al-Sham, waar ze al jaren een feitelijke kleine staat hebben, konden ze snel de controle over Damascus, Hama, Homs, Aleppo overnemen. Maar ze hebben niet genoeg manschappen om al het tussenliggende gebied en het oosten van het land te kunnen controleren.

Men schat dat HTS uit ongeveer drieduizend strijders bestaat, ruim onvoldoende om het land te kunnen controleren. Al-Julani probeert nu wel jongeren te rekruteren om een leger- en politiemacht te vormen, maar alles is zeer precair.

Hoe ziet de verdeling met HTS in Syrië er nu uit?

Latakia en Tartus aan de kust bijvoorbeeld, de geboortegrond van de Assad’s, zijn nog niet gestabiliseerd. Er zitten nog veel aanhangers met zware wapens, Al-Julani onderhandelt nu met hen.

Latakia Sports City foto: Syria General Sports Federation.

Maar ook in het zuiden bijvoorbeeld in Suwayda heeft de Sjeik, een religieus leider met veel autoriteit bij de mensen, geweigerd zijn militie te ontwapenen. Hij heeft wel aanvaard met Al-Julani samen te werken, heeft een vertegenwoordiger uitgenodigd maar wil geen troepen van HTS toelaten.

Een groot deel van de stedelijke bevolking zal zeker niet akkoord gaan met islamisering en wil niet terug naar 100 jaar geleden

Daarnaast heb je in het noorden enerzijds een groot gebied onder Turkse controle, en een ander deel onder Koerdische controle, met steun van de VS ook. De VS spelen een strategisch spel door zowel al-Julani, de Koerden en Israël  in de regio te steunen en zo ook Syrië onder controle te krijgen.

Denk je dat er nog een gewapende opstand komt van oude getrouwen van Assad eventueel in alliantie met andere groepen tegen de huidige machthebbers?

Assad heeft buiten zijn thuisbasis Latakia nog nauwelijks steun. Hij werd gesteund door de lokale oligarchen die de geprivatiseerde staatsbedrijven hebben opgekocht. Een deel van hen is met hun kapitaal gevlucht, want kapitaal heeft geen vaderland.

Al-Julani heeft een aantal andere kunnen strikken. De oligarchenmaffia heeft zich verplaatst van Assad naar HTS.  De wederopbouw met buitenlandse steun kan veel geld opbrengen. Daar willen zij van profiteren.

Het ziet er helemaal niet naar uit dat de privatisering zal stoppen. In Suwayda en Homs bijvoorbeeld waren er staatsbedrijven die landbouwproducten verwerken. De overvloedige druiven die er verbouwd worden, werden aan gegarandeerde prijzen opgekocht om er wijn en arak (soort pastis, nvdr) van te maken. De nieuwe regering heeft die gesloten. Is dat omdat ze als islamieten tegen alcohol zijn, of omdat ze de installaties willen verkopen?

Syrië was een lappendekken van religies en minderheden met vrij grote tolerantie tussen die diverse groepen. Komt dit in gevaar? 

Een groot deel van de stedelijke bevolking zal zeker niet akkoord gaan met islamisering en wil niet terug naar 100 jaar geleden.

Een groot deel van de Syriërs zijn geseculariseerd, godsdienst speelt een kleine rol in hun leven. Het zijn geëmancipeerde, gestudeerde vrouwen en mannen. Als men terug wil naar een strenge Islam komt er een grote clash. Deze regering heeft in hun ogen geen autoriteit.

Denken jullie eraan om terug te keren naar Syrië?

We hebben hier beiden een goeie job en onze kinderen volgen hier met succes school. De situatie ginds is uiterst precair, dus neen, helemaal niet.

De meeste landgenoten hier in België denken er net zo over. Misschien kan men oudere mensen of alleenstaanden die het moeilijk hebben zich hier te integreren, overtuigen om die 5000 euro van België te aanvaarden om daarmee in Syrië iets te beginnen, maar de meerderheid vindt de toekomst van Syrië veel te onduidelijk.

(Midden januari meldde vreemdelingenzaken dat 43 mensen op het aanbod ingingen, nvdr).

Bedankt Lubna en Rami om jullie kennis en inzichten over Syrië met ons te willen delen. We wensen jullie hier en jullie familie in Syrië het allerbeste.