Een grootschalig onderzoek door 46 journalisten uit 16 landen, verenigd in het Forever Lobbying Project, schat dat het opruimen van de “eeuwige vervuilende stoffen” PFAS in Europa 2.000 miljard euro kost in 20 jaar tijd. Eerder geschatte cijfers stelden 95 miljard euro, maar dat is volgens de onderzoekers onrealistisch.
Deze eerdere schatting, “die al indrukwekkend is, omvat noch de impact van PFAS op onze gezondheidszorgsystemen, noch een reeks moeilijk te kwantificeren negatieve externe effecten”, meldt Le Monde, de Franse krant die onderdeel is van het Forever Lobbying Project.
PFAS zitten in talloze producten zoals textiel, kookgerei en pesticiden en zijn vrijwel onverwoestbaar. Ze hopen zich op in lucht, bodem en water, met schadelijke effecten op de gezondheid, zoals een verhoogd risico op kanker en verminderde vruchtbaarheid.
Wat is PFAS?
PFAS is een afkorting voor per- en polyfluoralkylstoffen, wat een verzamelnaam is voor meer dan 16.000 chemische stoffen. De chemische stoffen worden wijdverspreid gebruikt, omdat ze een unieke combinatie aan eigenschappen hebben. Ze zijn zeer resistent tegen hitte en chemische afbraak, en zijn daarnaast water- en olieafstotend.
De alomtegenwoordigheid van PFAS in Europa. Bron: PFAS Data Hub.
Dat maakt de stoffen uitermate geschikt om bijvoorbeeld voedsel vers en warm te houden, denk hierbij aan pizzadozen en ander materiaal om (afhaal)eten in te verpakken. Daarnaast wordt PFAS gebruikt in anti-aanbakpannen, cosmetica, medische hulpmiddelen en ook blusmiddel om branden te bestrijden.
98 procent van de wereldbevolking heeft inmiddels de giftige stoffen in hun bloed
PFAS heeft dus ontzettend veel toepassingsmogelijkheden, maar onderzoekers zijn er de laatste jaren achter gekomen dat PFAS in de materialen kan trekken, waarmee het in aanraking komt. De pizza of hamburger die in PFAS-materiaal is verpakt, kan dus ook PFAS bevatten.
Op deze manier kunnen PFAS-stoffen in ons lichaam terechtkomen. Uit onderzoek blijkt zelfs dat 98 procent van de wereldbevolking inmiddels de giftige stoffen in het bloed heeft.
Deze chemische stoffen zijn onder andere zo schadelijk, omdat ze heel moeilijk afbreekbaar zijn voor organismen. De eerste PFAS-stoffen werden voor het eerst ontwikkeld ongeveer 80 jaar geleden. Sindsdien is bijna elke molecuul gesynthetiseerde PFAS nog altijd in de omloop. Hierdoor worden ze ook wel de ‘forever chemicals’ genoemd.
PFAS grootschalig in de omloop
Maar PFAS komt niet enkel door verpakt voedsel in ons lichaam. De chemicaliën zitten ook in regenjassen en tapijten waarmee wij in aanraking komen. Daarnaast komen de stoffen via afvaldumping en bijvoorbeeld de blusmaterialen van brandweerlieden in de grond terecht.
“Het is geen wonder dat PFAS op ons bord terecht komen”
Dit vervuilt dan weer het water en de landbouwgrond waarop ons voedsel groeit. “Het is dan ook geen wonder dat PFAS in stijgende concentraties op ons bord terechtkomen”, zo stelt de Forever Pollution Project.
Er zijn dus talrijke manieren waardoor PFAS in ons lichaam terecht kunnen komen. Als we snel een halt toe roepen aan het alomtegenwoordige gebruik van PFAS “kunnen we nog voorkomen dat concentraties van opkomende PFAS, zoals TFA, schadelijke niveaus bereiken in ons drinkwater”, aldus het Forever Pollution Project.
De cyclus van PFAS. Bron: Opkomende chemische risico’s in Europa door PFAS – European Environment Agency.
Naast de gezondheidsrisico’s voor mensen, is de omloop van PFAS ook een ramp voor het milieu. Aangezien de stoffen zo persistent zijn, zijn ze inmiddels bijna in alle ecosystemen wel te vinden. Om een beeld te geven van hoe wijdverspreid PFAS inmiddels is: onderzoekers hebben in afgelegen Arctische gebieden PFAS gevonden in ijsberen en walvissen.
Het asbest van deze tijd?
Als asbest de milieu en gezondheidsramp van de 20ste eeuw was, dan is PFAS dat van de 21ste eeuw, dat is inmiddels wel duidelijk. Hoewel de gevaren van deze forever chemicals steeds duidelijker worden, blijft effectief beleid achterwege. De chemische industrie, gesteund door krachtige lobbygroepen, oefent aanzienlijke invloed uit op beleidsmakers.
De Corporate Europe Observatory waarschuwt zelfs dat de lobby bij de Europese Commissie zo zwaar is dat een EU-wetsvoorstel om het gebruik van PFAS te beperken, het risico loopt om ondermijnd te worden.
We weten eigenlijk al sinds 1961 hoe schadelijk PFAS zijn
Het vertragen van beleidsvoorstellen is een bewuste strategie van lobby-groepen in de chemische sector. In de tijd dat het kost om bepaalde stoffen te verbieden, zou de industrie namelijk al nieuwe stoffen kunnen ontwikkelen die een andere moleculaire verhouding hebben maar even schadelijk zijn.
Dit alles, terwijl we eigenlijk sinds 1961 al weten hoe schadelijk PFAS zijn. Sindsdien hebben verschillende onderzoeken de chemische stoffen in verband gebracht met risico’s voor ongeboren kinderen, hersenbeschadiging, verstoring van het hormoonsysteem en kanker.
De financiële rekening
Naast de gevolgen voor mens en milieu, toont het recente onderzoek aan dat het ook van financieel belang is om snel te handelen. De geschatte kosten van 100 miljard euro per jaar zijn gebaseerd op projecten uit zestien Europese landen die PFAS-vervuiling op verschillende manieren bestrijden.
Zo bleek dat het reinigen van de bodem van een brandweerkazerne in Brussel, vervuild door PFAS-houdend blusschuim, 710.000 euro heeft gekost. En het creëren van een nieuwe drinkwaterwinning ver van bronnen vervuild met PFAS in Zweden, kostte in totaal 3,5 miljoen euro.
Als we de schade willen beperken moeten we direct actie ondernemen
Een ander voorbeeld is het distribueren van PFAS-vrij water aan gebruikers in het Italiaanse Acque del Chiampo-netwerk, vervuild door lozingen van de Miteni-fabriek. Dat kostte 37 miljoen euro over 16 jaar.
Op basis van deze gegevens, en met een realistische kijk op de afbouw van PFAS in de industrie, schatten de journalisten van de Forever Lobbying Group de kosten op 2.000 miljard euro in 20 jaar tijd. Ofwel, 100 miljard euro per jaar.
Als we de schade willen beperken, moeten we direct actie ondernemen. Initiatieven zoals de petitie van BondBeterLeefMilieu zijn cruciaal om de druk op politici op te voeren.
