Donald Trump. Foto: Luchtmacht VS
Opinie -

De comeback van Trump, identity politics en de crisis van links

De spectaculaire terugkeer van Donald Trump legt een paradigmaverschuiving in de traditionele politiek bloot: de arbeidersklasse heeft zich opgericht en het centrum van het politieke toneel ingenomen, en zo ‘Identity Politics’ naar de achtergrond verdrongen.

woensdag 22 januari 2025 17:01
Spread the love

 

Witte arbeiders, en in mindere mate ook Latino’s en Afro-Amerikanen, zowel mannen als vrouwen, keerden zich af van Kamala Harris en de Democratic Party – een partij die zich van de arbeidersklasse heeft afgekeerd ten voordele van kwesties rond ras en gender – en kozen voor Trump.

De arbeidersklasse en de boerenstand

De afgelopen eeuw heeft geen enkele Republikeinse kandidaat zoveel stemmen gehaald bij zwarten en Latino’s als Trump. Ze deden dat ondanks zijn rauwe racisme en seksisme, want ze zien in hem de verdediger van hun belangen: de belangen van de arbeidersklasse, de boerenstand en het ‘vergeten’ platteland in het algemeen.

Harris werd veracht als de marionet van een kosmopolitische middenklasse, verpersoonlijkt door figuren als Hillary Clinton en Barack Obama. Het is een elite van managers, academici, journalisten, cultuurdragers en politici – ‘de gedomineerde fractie van de dominante klasse’ – die op hen neerkijken en hen als ‘deplorables’ (Clinton), ‘les sans-dents’ (Hollande) of ‘garbage’ (Biden) wegzetten.

Een arbeiders- en boerenklasse waarvan een grote groep het bijzonder moeilijk heeft. Eén cijfer: arbeiders in de privésector van de VS verdienen in 2024, inflatie-gecorrigeerd (in echte dollars dus), per uur minder dan hun ouders en grootouders in 1972, 52 jaar geleden. Velen voelen de pijlers onder hun bestaan wankelen. De lonen stagneren, vaste banen worden flexjobs, en het stakingsrecht wordt ingeperkt.

Verwrongen bewustzijn

In die context zetten arbeiders hun klassenbelangen voorop, niet de strijd tegen racisme en seksisme. ‘The American Dream’ – het geloof van een meerderheid van Amerikanen dat het, mits hard werken, zeer wel mogelijk is om op relatief korte tijd rijk te worden – is dood. Een recente opiniepeiling van The New York Times toont aan dat 88% van de volwassen Amerikanen “het politieke stelsel” als “kapot” (“broken”) beschouwt.

Gezien de verstikkende dominantie van de neoliberale ideologie en de lage syndicalisatiegraad (amper 7% van de werknemers in de privésector is aangesloten bij een vakbond) hebben arbeiders een beperkt, verwrongen klassenbewustzijn. Ze drukken hun klassenbelangen uit in een neoliberaal denkspoor. Ze zien zichzelf niet als deel van een sociale klasse die verandering met actie wil afdwingen, maar als individuen die alle heil van een Redder verwachten.

Ze steunen Trump, die belooft hen te redden van de chaos en regressie veroorzaakt door vrijhandel en mondialisering. Hij houdt hen een wereld van melk en honing voor met één allesoverheersend narratief: migratie, georganiseerd door “de wereldvreemde elite”, is de kwaal die onze banen, lonen, tradities en cultuur ondermijnt. Het is een eenvoudige, alomvattende wereldbeschouwing waartegen de volksklassen geen verweer hebben, want ‘links’ hangt in de touwen en biedt geen alternatief aan.

Identity Politics

De manier waarop de kosmopolitische middenklasse zich opwerpt als voorhoede van de strijd tegen racisme en seksisme speelt in de kaart van rechtse rattenvangers. Racisme en seksisme zijn evident belangrijke overheersings- en onderdrukkingsmechanismen die aandacht verdienen. ‘Identity Politics’ is in het mainstreamdiscours evenwel verabsoluteerd ten koste van het klassenvraagstuk.

Ook bij ons, waar ‘Identity Politics’ een product uit de academische keuken is, overgewaaid uit de Angelsaksische wereld. Academici spreken weliswaar van ‘intersectionaliteit’ – het in elkaar grijpen van ongelijkheid inzake ras, gender en klasse –, maar deze worden alle drie louter formeel naast elkaar gezet. Ras-, gender- en klassenverhoudingen worden in ‘Identity Politics’ niet begrepen als dialectisch met elkaar verbonden, waarbij klassenrelaties in laatste instantie bepalend zijn.

Het is de concrete sociaal-economische context die bepaalt of discriminatie, achterstelling en onderdrukking door ras-, gender- dan wel klassenverhoudingen domineren. ‘Identity Politics’ houdt die klassenverhoudingen grotendeels of helemaal uit beeld. Het is een met het neoliberalisme compatibele ideologie die bij academici, journalisten, artiesten en ‘opiniemakers’ een vruchtbare voedingsbodem vindt.

Waar is het alternatief?

De laatkapitalistische heersende klassen staan welwillend tegenover ‘Identity Politics’ omdat het focust op individuele rechten en zo de aandacht afleidt van sociale vraagstukken. ‘Identity Politics’ is ook dienstig in het ideologische arsenaal dat moet helpen om militaire interventies die de afbrokkelende hegemonie van de VS bestrijden, te legitimeren. ‘Wij’ staat dan voor democratie, mensenrechten en maximale vrijheden; ‘zij’ zijn dictators, islamofascisten of populistische demagogen.

De verkiezingszege van Trump en de opmars van (populistisch) uiterst rechts zijn een ultieme waarschuwing voor links. De arbeidersklasse richt zich op, in de VS, maar ook bij ons. Ze loopt de rattenvangers achterna, want die vertellen een weliswaar demagogisch, maar wel consistent verhaal.

Waar is het alternatief van links? Zonder een strategie waarmee je de volksklassen meekrijgt in een positief verhaal dat imperialisme, verarming, (nucleaire) oorlog en ecocide overstijgt in een geloofwaardig alternatief, staat ons nog meer barbarij te wachten, tot op een omslagpunt dat ons op de drempel van een dystopische wereld brengt.

Creative Commons

dagelijkse newsletter

take down
the paywall
steun ons nu!