De Verenigde Staten hebben vijftien maanden lang onvoorwaardelijke steun verleend aan Israël. Waarom dwingen ze nu een staakt-het-vuren af?
Dit akkoord laat zien dat grootmachten niet machteloos zijn als zij dat niet willen. Het toont aan dat de VS, wanneer het in hun belang is, voldoende druk op Netanyahu kan uitoefenen om een akkoord te accepteren dat hij eerder had geweigerd.
Wat zijn precies de belangen van de VS om een staakt-het-vuren op te leggen? Dit is een bijzonder moment van machtsoverdracht tussen Joe Biden en Donald Trump.
Donald Trump wil een boodschap sturen naar een aantal internationale spelers. Via de Palestijnse kwestie toont hij aan dat hij conflicten kan stoppen of herstarten. Tegelijkertijd kondigt hij nieuwe wereldwijde strategieën aan voor andere onderhandelingen elders, zoals in Oekraïne.
Trump bevestigt dat de focus van de VS ligt op China. Dit blijkt ook uit zijn uitspraken over de mogelijke annexatie van Groenland en het Panamakanaal. Beide kwesties zijn verbonden met China: zeldzame aardmetalen in Groenland en maritieme handel via het Panamakanaal.
Meer uitleg daarover vind je hier.
Trump bevestigt hiermee dat de focus op China ligt. Dit blijkt ook uit zijn uitspraken over de mogelijke annexatie van Groenland en het Panamakanaal
Daarnaast moet Trump rekening houden met de veranderende publieke opinie, zowel wereldwijd als in de Verenigde Staten. Het genocidale geweld heeft de ware aard van Israël onthuld aan veel politieke krachten die tot nu toe voorzichtig zijn geweest.
De mobilisatie van studenten op Amerikaanse campussen en demonstraties van Joodse gemeenschappen zijn geen tijdelijke verschijnselen die plots zullen verdwijnen. Trump moet hier ook mee omgaan.
Wat zegt dit akkoord over de relatie tussen Trump en Netanyahu? Veel mensen dachten dat zij ideologisch op één lijn zaten en dat de Israëlische premier meer vrijheid zou hebben als Trump terugkeert in het Witte Huis.
Deze kwestie moet niet te veel gepersonaliseerd worden. Een deel van de VS-administratie beschouwt Netanyahu en zijn politieke stroming als een obstakel voor het versterken van Israël zelf. Israël werd gecreëerd en gesteund om het Midden-Oosten te controleren. De Verenigde Staten hebben er een strategisch belang bij dat Israël een stabiele staat en een vredesmaker in de regio is.
Dit akkoord toont de volledige mislukking van Israël aan
De Abraham-akkoorden, onderhandeld tijdens Trumps eerste termijn in 2020, waren in lijn met dit beleid en beoogden normalisatie tussen Arabische landen en Israël. Maar het genocidale geweld heeft de legitimiteit van Israël om de regio te stabiliseren, ondermijnd. Netanyahu wordt daarom gezien als een obstakel in Trumps strategie.
De Abraham-akkoorden normaliseerden de diplomatieke relaties tussen Israël enerzijds en de Verenigde Arabische Emiraten en Bahrein anderzijds. Later volgden ook Soedan en Marokko (nvdr.).
Een ander deel van de VS-regering gelooft daarentegen dat geweld de enige oplossing is om het Midden-Oosten te beheersen en dat destabilisatie van sommige Arabische landen, inclusief bondgenoten van Washington, noodzakelijk is.
Dit is de strategie van chaos die door de neoconservatieven wordt gevoerd. Van Afghanistan tot Syrië, via Irak en Jemen, heeft deze strategie geleid tot conflicten die gericht zijn op het herschikken van het Grote Midden-Oosten. Deze strategie werd gesteund door Netanyahu. Maar Donald Trump heeft dit onlangs indirect bekritiseerd door een video op zijn sociale media te plaatsen. Het is bekend dat de verkozen president strategieën beoordeelt op basis van hun kosten en baten. Het herschikken van het Grote Midden-Oosten, zo geliefd bij Netanyahu, is blijkbaar geen goede zaak voor Trump?
De Verenigde Staten moesten Israël volledige bescherming garanderen in geval van een heropleving van het conflict. Maar ze moesten Israël ook duidelijk maken dat het zo niet verder kon. Dit akkoord toont de volledige mislukking van Israël aan, net zoals het akkoord dat in Libanon werd onderhandeld.
Verschillende factoren maken het staakt-het-vuren fragiel
De oorlogsdoelen die Netanyahu had gesteld, zijn niet bereikt. Hoewel de Palestijnse weerstand is verzwakt, blijft deze aanwezig. De massale uittocht van Palestijnen heeft niet plaatsgevonden. En Israëlische soldaten beginnen te bezwijken, steeds meer van hen weigeren terug te keren naar het front.
Uiteindelijk wijzen de reacties op het staakt-het-vuren vrij duidelijk uit wie de verliezer is. In Palestina waren er vreugdetaferelen. Maar in Israël werd het akkoord breed gecontesteerd, wat bewijst dat het aan Netanyahu is opgelegd.
Jake Sullivan, nationaal veiligheidsadviseur van Joe Biden, verklaarde dat dit staakt-het-vuren een nieuw tijdperk in het Israëlisch-Palestijnse conflict zou kunnen inluiden. Kunnen we op weg gaan naar duurzamere oplossingen, of blijft de status quo bestaan?
De status quo zal waarschijnlijk worden gehandhaafd gedurende een periode die moeilijk te voorspellen is. In feite zijn er veel factoren die Israël ertoe zullen aanzetten het staakt-het-vuren te schenden.
Ten eerste zullen de Palestijnen die het genocidale geweld hebben meegemaakt, de weerstand niet opgeven. Integendeel. Ten tweede zal er in Israël een toenemende druk zijn van kolonisten en de extreemrechtse partijen, aan wie is beloofd dat Hamas en Hezbollah zouden worden uitgeroeid.
Ten slotte blijft de regionale context instabiel, met name in Syrië, waar de gevechten doorgaan. Al deze factoren maken het staakt-het-vuren fragiel.
Als de Verenigde Staten de stabiliteit van Israël als politiemacht van het Midden-Oosten willen waarborgen, zou het steunen van de oprichting van een Palestijnse staat dan niet de oplossing zijn?
Dat hangt af van wat men verstaat onder de oprichting van een Palestijnse staat. Als het gaat om een marionettenstaat die volledig afhankelijk is van zijn Israëlische buur, zal dat geen levensvatbare oplossing zijn.
Degenen die dit genocidale geweld hebben meegemaakt, kunnen alleen maar concluderen dat verzetsorganisaties noodzakelijk zijn
Het idee van een Palestijnse staat is zeker sterker geworden, maar de Israëli’s zijn er nog niet klaar voor om dit te accepteren. De machtsverhoudingen zijn ook nog niet zodanig dat het hen kan worden opgelegd.
Waar kunnen de Palestijnen op rekenen met dit staakt-het-vuren?
Allereerst zullen we een scenario zien dat helaas maar al te bekend is. Er zal een eerste fase zijn die welkom is om wonden te helen, te rouwen en opnieuw op te bouwen. De Palestijnen zullen eens te meer bewijzen dat ze vastberaden zijn om niet te capituleren.
Vervolgens zal duidelijk worden dat het verzet niet is verslagen. Om een eenvoudige reden: degenen die dit genocidale geweld hebben meegemaakt, kunnen alleen maar concluderen dat verzetsorganisaties noodzakelijk zijn.
Dit is overigens een les die wordt getrokken uit elke nationale bevrijdingsstrijd. Hoe sterker de repressie, hoe meer dit bijdraagt aan de versterking van verzetsorganisaties.
Het Palestijnse verzet zal echter een moeilijke periode doormaken. Het zal zich moeten herorganiseren binnen een nu veel ongunstiger regionale context, vooral door het wegvallen van de Syrische bondgenoot.
Zouden de monarchieën van de Golf kunnen proberen te profiteren van deze regionale context om controle te krijgen over het Palestijnse verzet en het onschadelijk te maken?
Absoluut. Via de economische hulp die nodig is voor de wederopbouw zullen de monarchieën die zijn afgestemd op westerse belangen waarschijnlijk proberen investeringen te onderhandelen in ruil voor het opgeven van het verzet.
Iran blijft een obstakel en is het volgende doelwit
Maar dit is niets nieuws. Het Palestijnse volk heeft dit al eerder meegemaakt, en voor het overgrote deel van de Palestijnen zal dit niets veranderen aan hun relatie tot het verzet.
Deze oorlog werd op meerdere fronten buiten Gaza uitgevochten. Wat zullen de gevolgen van het staakt-het-vuren zijn voor de regio?
Het algemene idee om het Midden-Oosten opnieuw vorm te geven, is zeker niet opgegeven. Iran blijft een obstakel en is het volgende doelwit. Het destabiliseren van Iran zou de machtsverhoudingen in de regio structureel veranderen en weinig mogelijkheden overlaten voor degenen die weigeren de nieuwe Amerikaanse wereldorde te volgen.
De vraag is hoe Trump de kwestie Iran de komende weken zal aanpakken. Hij is een zakenman. Hij berekent op basis van verliezen en winsten. Het hangt ervan af of de Verenigde Staten de verhoudingen in hun voordeel achten om Iran te destabiliseren, of dat ze proberen de relaties met Iran te verzachten om China te isoleren.
Omdat Israël zijn doelen niet heeft bereikt zullen we waarschijnlijk de komende maanden of jaren opnieuw uitbarstingen van geweld zien
De multipolaire dynamiek is echter al te ver gevorderd in landen als Iran, Rusland en China om deze landen uit elkaar te spelen. De sterkte van deze dynamiek zal het niveau van agressie van de Verenigde Staten bepalen.
Toont het opleggen van een staakt-het-vuren aan Israël de beperkingen van een te agressieve strategie?
In elk geval is het staakt-het-vuren, ongeacht de redenen die Trump ertoe hebben gebracht dit te promoten, vooral opgelegd omdat Israël zijn doelen niet heeft bereikt. Het verzet is niet vernietigd, en de Palestijnen zijn niet massaal van hun land verdreven.
Aangezien deze twee doelen niet zijn bereikt, zullen we waarschijnlijk de komende maanden of jaren opnieuw uitbarstingen van geweld zien.
Dit artikel verscheen eerder op Investig’Action.