Een cruciale factor voor de geopolitieke evolutie dit jaar is de aanstaande inauguratie van Donald Trump op 20 januari in de Verenigde Staten. Dit opent de deur naar een verwachte wereldwijde opkomst van rechts en extreemrechts.

De Republikeinse magnaat heeft een uiterst heterogene en uiteenlopende regering samengesteld, hoewel alle leden gemeen hebben dat ze ultraconservatief zijn en fervent nationalistisch. Dit nationalisme wordt geïnterpreteerd als het bevorderen en versterken van de Amerikaanse hegemonie tegen elke prijs.

Latijns-Amerika

Voor Latijns-Amerika brengt Trump’s terugkeer naar het Witte Huis verschillende implicaties met zich mee. Voor linkse projecten in de regio, te beginnen met Venezuela en Cuba, betekent dit ongetwijfeld een versterking van de economische en politieke blokkade, inclusief mogelijke acties gericht op gewelddadige subversie van de interne politiek in deze landen.

Tegelijkertijd kunnen ook regeringen zoals die van Brazilië en Colombia, waar rechts historisch sterk staat en de elites diep verbonden zijn met de belangen van het Witte Huis, aanzienlijke uitdagingen ondervinden.

In andere landen van de regio zou rechts opnieuw aan de macht kunnen komen, vooral vanwege interne tegenstellingen binnen links, zoals in Bolivia, of vanwege inconsistenties, zoals in Chili.

Met de terugkeer van Trump is gewelddadige subversie van de interne politiek in landen met een links project niet uitgesloten

Trump’s uitgesproken ambities met betrekking tot het Panamakanaal, ongeacht de politieke oriëntatie van de regering in dat land, kunnen serieuze spanningen veroorzaken die waarschijnlijk leiden tot een onderhandelde oplossing. Deze oplossing zou de Verenigde Staten een voorkeursstatus kunnen geven in het gebruik van het kanaal, inclusief betalingen en andere voordelen.

Een regionale macht zoals Mexico staat voor een drievoudige uitdaging. Het land moet omgaan met verhoogde Amerikaanse druk op het gebied van migratie en drugsbeleid, terwijl het een linkse regering aan de macht heeft. Daarbovenop komen de dreigingen van sancties en verboden die Trump al tegen Mexico heeft aangekondigd.

President Claudia Sheinbaum heeft herhaaldelijk een standvastige positie ingenomen ter verdediging van de soevereiniteit en zelfbeschikking van haar natie. Ze kan echter ook te maken krijgen met dreigingen van sancties vanwege haar samenwerking op verschillende gebieden met Cuba.

President Claudia Sheinbaum. Foto: Wikimedia Commons / CC BY 2.0

In Haïti blijft de sociale crisis aanhouden. De Verenigde Naties en de Verenigde Staten hebben gereageerd met een voornamelijk politiegerichte aanpak, door militaire eenheden uit landen zoals Kenia, en meer recentelijk Guatemala en El Salvador, in te zetten om de vele bendes in het land te bestrijden.

De handelsoorlog met China zal naar verwachting escaleren na 20 januari

Geen enkele aanpak richt zich echter op de fundamentele problemen van het land. De schadelijke historische inmenging van de Verenigde Staten wordt versterkt, terwijl de diepe ongelijkheden die sinds de dictatuur van de Duvaliers (1957-1986) bestaan, onaangeroerd blijven.

De handelsoorlog met China, die naar verwachting zal escaleren na 20 januari, zal ook gevolgen hebben voor de economie van talrijke landen in de regio die hun handelsbetrekkingen met de Aziatische reus hebben versterkt, zoals Brazilië, Chili of Peru, om er slechts een paar te noemen.

De gevolgen van deze handelsoorlog, waarvan de intensiteit laag is maar de kosten hoog oplopen, zullen iedereen op gelijke wijze treffen, als onderdeel van de Amerikaanse poging om de opkomst van hun geopolitieke rivaal te stoppen.

In tegenstelling tot de aanpak van eerdere administraties, zoals die van Obama, die probeerden de economische opkomst van China te bestrijden door alternatieve handelsallianties te creëren, heeft Trump tijdens zijn vorige ambtstermijn al laten zien dat zijn strategie vooral strafmaatregelen omvat.

Toch is het niet uit te sluiten dat zijn regering ook een alternatieve variant van het Chinese initiatief ‘Belt and Road’ (de nieuwe Zijderoute, nvdr) zal proberen te stimuleren.

Oekraïne en Rusland

De oorlog in Oekraïne lijkt in 2025 dichter bij een soort onderhandelde oplossing te komen.

Het uitputten van de menselijke reserves van Oekraïne en een groot deel van de militaire reserves van de NAVO, samen met het falen van de nutteloze offensieven in Koersk en het instorten van het front in de Donbas, lijken een toekomstscenario te schetsen waarin Rusland de gebieden kan behouden die het tot zijn grondgebied heeft verklaard.

Tegelijkertijd zal Rusland waarschijnlijk proberen te voorkomen dat Kiev lid wordt van de NAVO, wat een geopolitiek strategische kwestie is voor het land.

Het valt niet uit te sluiten dat de druk van het machtige militair-industriële complex een onderhandelde oplossing in Oekraïne verhindert

De ambivalente houding van Trump in deze kwestie, gekenmerkt door loze beloften en zijn, althans schijnbare, gebrek aan sympathie voor Zelensky, doet vermoeden dat hij de voorkeur zal geven aan een onderhandelde oplossing.

Toch valt het niet uit te sluiten dat de druk van het machtige militair-industriële complex, dat enorm heeft geprofiteerd van deze oorlog, tot een andere beslissing zal leiden.

Trump, Macron en Zelensky. Foto: president van Oekraïne, Flickr

In ieder geval begint Rusland, een van de actieve grootmachten in de huidige geopolitieke strijd, het jaar met een gevoel van overwinning in de Donbas, wat een voorspelbaar einde van de oorlog dichterbij brengt.

Hoewel de Russische economie is getroffen, blijft deze standhouden. Tegelijkertijd trekt Rusland zijn troepen, installaties en uitrusting terug van Syrië naar Libië, in een poging zijn macht in het Middellandse Zeegebied te behouden na de val van Al-Assad in Syrië.

Voor Rusland blijft het belangrijk om een invloedssfeer buiten zijn grenzen te behouden, zijn banden met Afrika te versterken en enige invloed te behouden in de regio van West-Azië (een betere benaming voor Midden-Oosten) en over strategische routes zoals het Suezkanaal.

Europa

Europa en de Europese Unie beginnen het jaar met alarmerende vooruitzichten. Aan het begin van het jaar heeft Oekraïne alle Russische gasleveringen die door zijn grondgebied liepen, stopgezet. Dit vergroot de afhankelijkheid van de Europese economie van andere, veel duurdere bronnen, wat de kosten van levensonderhoud op het continent verhoogt en de concurrentiepositie van zijn industrie vermindert.

Paradoxaal genoeg zou deze crisis wel eens het bewustzijn van de werkende klasse kunnen aanwakkeren

Tegelijkertijd domineert extreemrechts in het Europees Parlement en regeert het in landen als Italië en Hongarije, met sterke posities in Duitsland, Frankrijk en Spanje.

Hoewel verdeeld in hun houding ten opzichte van Rusland, delen ze een algemene sympathie voor Donald Trump en zijn ultraconservatieve programma. Deze sympathie kan echter afnemen naarmate het nationalisme van de magnaat kosten begint te veroorzaken voor de Europese economie.

Ze hebben ook een gemeenschappelijk front in de verdediging van de zionistische staat Israël en in het onzichtbaar maken en ontkennen van de Palestijnse genocide.

Paradoxaal genoeg zou deze crisis wel eens het bewustzijn van de werkende klasse kunnen aanwakkeren. Door de bittere pil te slikken, zouden de werkende mensen kunnen besluiten om te vechten voor verandering, in plaats van te stemmen op leiders en autoritaire programma’s, enkel om bepaalde privileges van hun levensstijl te behouden.

West-Azië

In West-Azië maakt de val van Syrië het scenario nog complexer. Ondanks internationale hulp heeft de zionistische entiteit een hoge prijs moeten betalen voor haar successen en vertoont het duidelijke tekenen van uitputting.

Zowel in economische en sociale indicatoren als in het interne leven van het land heeft de oorlog zijn tol geëist: weinig tot geen toeristische activiteit, slechte commerciële activiteiten in de havens, afname van commerciële vluchten en een gebrek aan arbeidskrachten in meerdere sectoren van de economie.

Verder zijn de sterfte- en gewondencijfers veel hoger dan officieel gerapporteerd, er is toename van armoede, gebrek aan materieel en personeel voor rotaties, economische zones in het noorden die vrijwel ontvolkt zijn, en een collectief gevoel van uitputting en stagnatie rond het conflict.

De val van Syrië is een zware klap geweest voor de zogenaamde ‘As van Verzet’ tegen Israël

Hoewel Netanyahu de val van Al-Assad heeft benut door vrijwel alle militaire capaciteiten van Syrië te vernietigen en dit als een overwinning van zijn leger te presenteren, lijkt de genocide in Gaza geen duidelijk einde te hebben. Hamas blijft vechten, en ondanks de vernietiging zijn geen van de doelstellingen tegen Libanon bereikt. Iran blijft intact met zijn volledige capaciteit aan raketten en drones, klaar voor inzet.

Toch is de val van Syrië een zware klap geweest voor de zogenaamde ‘As van Verzet’ tegen Israël (bestaande uit Hamas, Hezbollah, Iran, milities in Irak en Jemen). Het heeft de zionistische entiteit in staat gesteld een aanzienlijk deel van het zuidelijke grondgebied van Syrië te bezetten, inclusief de landgrens met Libanon, waardoor een belangrijke bevoorradingsroute voor Hezbollah is afgesneden.

Daarnaast kan de opkomst van jihadisme, die al zichtbaar is op het terrein, een impact hebben op de omliggende staten, niet alleen door de destabilisatie die het veroorzaakt, maar ook door de mogelijke migratiestromen die het vaak teweegbrengt.

Turkije, een van de grote winnaars in deze situatie, voert een bezettingsagenda uit met behulp van proxy-groepen. Het richt zich zowel op de mogelijke eliminatie van de Koerdische enclave in het noorden van Syrië als op de bezetting van de olieproducerende regio’s van het land.

In het kruitvat van West-Azië kunnen de misstappen van de volgende bewoner van het Witte Huis ook een nog meer destabiliserende rol spelen. Laten we niet vergeten dat zijn moord op de leider van de Quds-troepen van de Islamitische Revolutionaire Garde, generaal Qassem Suleimani, in het recente verleden bijna een aanzienlijke escalatie veroorzaakte.

Eveneens Trump’s erkenning van Jeruzalem als hoofdstad van Israël en de druk die hij uitoefende op verschillende Arabische landen om betrekkingen met de zionistische entiteit te normaliseren.

Met deze achtergrond is er weinig reden om te verwachten dat er veel subtiliteit zal zijn in het omgaan met de ingewikkelde regionale politiek, waar de VS verschillende militaire bases en duizenden soldaten onderhoudt.

Azië

In Azië zijn de belangrijkste bronnen van conflict op korte termijn de twee Korea’s en het eiland Taiwan.

In het geval van de twee Korea’s was er een aanzienlijke toename van militaire spanningen, veroorzaakt door provocaties van de inmiddels afgezette president van Zuid-Korea, die de staat van beleg afkondigde in een poging om een impeachment te voorkomen.

China heeft duidelijk gemaakt dat het bereid is zijn soevereiniteit met alle middelen te verdedigen

Hoewel de situatie is gede-escaleerd, kunnen andere factoren, zoals de militaire samenwerking van Rusland met Noord-Korea, die van Zuid-Korea met NAVO-landen en mogelijk Oekraïne, en de vermeende inzet van Noord-Koreaanse soldaten in Koersk, tot mogelijke conflicten leiden.

In het geval van Taiwan laat de aftredende Democratische regering in de VS, met haar inmenging in wat China beschouwt als een interne aangelegenheid, de situatie in een zeer complexe staat achter.

China heeft verschillende grootschalige manoeuvres uitgevoerd nabij de kust van het eiland en daarmee duidelijk gemaakt dat het bereid is zijn soevereiniteit met alle middelen die het tot zijn beschikking heeft – en dat zijn er niet weinig – te verdedigen.

Afrika

In Afrika ontstaat steeds meer een groeiend kritisch sentiment ten opzichte van de oude Europese metropolen en een toenadering tot alternatieve geopolitieke actoren zoals Rusland en China. Deze blijven hun aanwezigheid en investeringen in de regio uitbreiden, variërend van infrastructuur en leningen tot beveiligingsdiensten, training en uitrusting voor de legers van deze landen.

Bijzonder interessant is de ontwikkeling in de landen van de Sahel-confederatie (Niger, Burkina Faso en Mali), waar zich schijnbaar antikoloniale processen voordoen met een groot revolutionair potentieel. Hopelijk worden deze niet gefrustreerd door de inmenging van het imperialisme of door interne inconsistenties van deze projecten.

Kaart: workers.org

Ook kan de opkomst van het jihadisme in Syrië en West-Azië, dat al een van de grootste uitdagingen vormt voor de landen van Noord-Afrika en Sub-Sahara-Afrika, een impact hebben op het continent.

*                         *                        *

Kortom, in 2025 zullen we een voortzetting zien van het proces van verscherping van de tegenstellingen tussen de belangrijkste grootmachten, waarbij de huidige hegemon zich verschuilt achter ultraconservatieve posities die de interne verdeeldheid van het land verhullen.

Dit brengt het risico met zich mee van nieuwe oorlogshaarden en een escalatie van sommige bestaande conflicten

Dit brengt het risico met zich mee van nieuwe oorlogshaarden en een escalatie van sommige bestaande conflicten.

Toch zijn er ook lichtpuntjes. Ondanks de zware uitdagingen viert Cuba 66 jaar van moedig verzet tegen het imperialisme van de VS. Ook Venezuela houdt stand tegenover de zware agressie en economische sancties. En ondanks een belangrijke terugslag blijft de As van Verzet in West-Azië actief.

Ondertussen leidt de groeiende ongelijkheid binnen het kapitalisme tot een toenemend bewustzijn van de absurditeit van het systeem.

Dit artikel verscheen eerder op Huele a azufre.