In Tokyo, een stad die bekend staat om de harde en snelle werkcultuur, gaat het stadsbestuur het mogelijk maken voor personeel om een werkweek van vier dagen op te nemen. Het doel: een betere werk-privébalans creëren, zodat jonge mensen meer kinderen zullen nemen. Japan kampt namelijk al jaren met dalende geboortecijfers.

Het aantal geboortes daalde in 2016 voor het eerst onder de 1 miljoen, en dat is sindsdien enkel verder afgenomen. Het aantal baby’s dat in 2024 geboren wordt, dreigt zelfs onder de 700.000 te steken.

Om de vergrijzing en het dreigende arbeidstekort tegen te gaan introduceren de overheid en verschillende gemeentes beleidsplannen die gezinsvorming moeten stimuleren. De vierdaagse werkweek is er hier dus eentje van.

Vooral de bedoeling om vrouwen te helpen

Volgens de gouverneur van Tokyo, Yuriko Koike, is “de positie van vrouwen een lang bestaand probleem in Japan”. Daarom wil zij namens de stad “de werkstijlen flexibel blijven herzien, zodat niemand zijn carrière hoeft op te offeren vanwege levensgebeurtenissen zoals bevallingen of de zorg voor kinderen.”

Het is nuttig om te kijken naar hoe de vierdaagse werkweek wordt aangeboden

Dit klinkt als een vooruitstrevend plan, werkenden en jonge gezinnen hebben meer tijd voor elkaar en de kans op burn-out en andere langdurige ziekten zou moeten verkleinen. Toch is het belangrijk om te bekijken hoe de vierdaagse werkweek precies wordt aangeboden.

Het stadsbestuur van Tokyo biedt namelijk alleen de mogelijkheid om uren flexibel in te vullen, zodat je één dag vrij kunt nemen. Dat betekent dat je in vier dagen dus de uren werkt van een voltijdse, vijfdaagse werkweek. Die dagen zullen dan natuurlijk een stuk langer worden.

Dit roept de vraag op of jonge werkenden (vrouwen) in Tokyo dit wel als voordelig ervaren en, zoals de overheid hoopt, meer ruimte zien om een gezin te vormen.

Verbeterde mentale gezondheid

Bij een echte verkorte werkweek van vier dagen of 32 uur, waar het voltijds loon wordt behouden, komen heel veel voordelen. Meer vrije tijd biedt de ruimte om dingen te ondernemen waar mensen gelukkig van worden.

Dat zag ook Valencia, een van de grootste steden in Spanje. Hier deden ze in 2023 een onderzoek naar het concept door in april en mei de maandagen vrij te plannen met publieke feestdagen.

Mensen zijn gezonder en gelukkiger in een verkorte werkweek

Er waren in totaal 360.000 werkenden die hierdoor een vierdaagse werkweek kregen met het behoud van hun loon. Na een bevraging bleek dat deze mensen zich gezonder voelden, minder stress ervaarden, minder vermoeid waren en over het algemeen gelukkiger waren.

Wanneer de versie van de ‘verkorte werkweek’ in Tokyo wordt ingevoerd, zal de mentale gezondheid echter niet zozeer verbeteren. Volgens Ilse de Vooght van Femma vzw, is zo’n implementatie geen “echte kortere werkweek”. “Na vier dagen 38 uur te werken ben je uitgeteld, dat is geen verbetering lijkt mij.”

Gender gelijkheid

Femma vzw is een organisatie die zich inzet voor gendergelijkheid en vrouwenrechten. Aangezien een kortere werkweek ook van groot belang is in de strijd voor gendergelijkheid zijn zij hier al jaren voorstander van.

Volgens het principe practice what you preach (oefen wat je predikt) heeft Femma sinds 2019 een verkorte werkweek geïntroduceerd. Eerst als tijdelijk eigen onderzoek in samenwerking met de VUB, en sinds januari 2022 als de norm.

“Die extra vrije dag geeft ruimte voor persoonlijke vrijheid en vermindert stress enorm”, vertelt Ilse de Vooght.

“Vrouwen verrichten meer onbetaalde arbeid”

De reden dat de verkorte werkweek gendergelijkheid bevordert komt omdat op het moment vrouwen nog altijd de meeste zorg- en huishoudelijke taken in een gezin op zich nemen. “Dat is onbetaalde arbeid waar in de huidige samenleving geen waardering voor is”, zegt Ilse.

Om die reden werken veel vrouwen in deeltijd, wat enorm bijdraagt aan de loonkloof tussen mannen en vrouwen. Wanneer vrouwen wel 38 uur werken worden ze daarnaast nog extra belast met andere taken, wat voor veel stress zorgt en mentale klachten in de hand werkt. “Daarom is het tijd voor een collectieve werkverlaging”, volgens Femma.

Bij het behouden van een voltijds loon tijdens een kortere werkweek kunnen zowel mannen als vrouwen hun vrije tijd gebruiken om zorgtaken op zich te nemen en tot rust te komen.

“Het is natuurlijk geen silver bullet”, voegt Ilse toe, “er is ook een sociale verandering nodig wat betreft genderrollen en stereotypering, maar een kortere werkweek creëert wel kansen”.

De plannen in Tokyo lijken een schijnoplossing

Ondanks dat de stad Tokyo erkent dat de hoge werkdruk vooral vrouwen raakt en niet bevorderlijk is voor het gezinsleven, lijkt de gekozen aanpak eerder een schijnoplossing.

Door dezelfde uren in een kortere tijd te werken zullen vrouwen niet minder werkdruk ervaren. Daarnaast biedt het stadsbestuur deze indeling van de werkweek enkel als optie aan, hierdoor is het te verwachten dat enkel de mensen die extra zorgtaken en huishoudelijk werk op zich nemen deze werkweek indeling zullen overwegen. Aangezien dit nog altijd veelal vrouwen zijn, zal deze werkweek gendergelijkheid niet bevorderen.

“De mensen zullen dat inzien”, stelt Ilse dan ook. “Het is geen verlaging van de werkdruk, en als de samenleving nog steeds verwacht dat vrouwen de zorg voor kinderen op zich nemen wordt hun arbeid hiermee niet tegemoetgekomen.” Grote kans dus dat de stad het beoogde doel, de geboortecijfers omhoog brengen, niet zal halen.