In de aanloop naar de ‘Conferentie in Solidariteit met de volkeren van de Sahel’ in Niamey, bracht het mediakanaal Peoples Dispatch verhalen van veerkracht en verzet van het volk van Niger. Het was hun verdienste om hun voormalige kolonisator Frankrijk te dwingen tot een terugtocht, Dat succes heeft pan-Afrikaanse bewegingen in heel het continent geïnspireerd.

Afgevaardigden van volksbewegingen, vakbonden, boerenorganisaties en linkse partijen in Afrika, Azië, Latijns-Amerika en de VS kwamen tussen 19 en 21 november naar Niamey, de hoofdstad van Niger, om er de solidariteitsconferentie met de volkeren van de Sahel bij te wonen.

Het secretariaat van Pan Africanism Today (PAT) en de West Africa People’s Organization (WAPO) hebben deze conferentie voor anti-imperialistische eenheid, vrede en vriendschap onder de volkeren georganiseerd op het moment van een belangrijke doorbraak in de West-Afrikaanse Sahellanden tegen Franse postkokloniale bemoeizucht.

De landen van ECOWAS. Kaart: Scantyzer1, Wikimedia Commons / CC BY-SA 4.0

Mali, Niger en Burkina Faso bevrijd van neokoloniaal juk

Te midden van een golf van massaprotesten tegen de voortdurende wurggreep van Frankrijk over zijn voormalige koloniën, hebben door het volk gesteunde militaire staatsgrepen in Mali in 2020 en 2021, in Burkina Faso in 2022 en in Niger in 2023 de regimes weggevaagd die in hun eigen land onderschikten aan de invloed van Frankrijk.

De militaire regeringen gingen in op de belangrijkste eis van de protestbeweging en dwongen de Franse troepen hun land te verlaten

De militaire regeringen die de door Frankrijk gesteunde regimes vervingen, gingen in op de belangrijkste eis van deze protestbeweging en dwongen de Franse troepen om hun land te verlaten.

Frankrijk, dat al uit Mali en Burkina Faso was weggemarcheerd, had een groot troepencontingent in Niger ondergebracht en was aanvankelijk vastbesloten om zijn greep op het land niet te lossen. Het eiste het herstel van Mohamed Bazoum als democratisch verkozen president van Niger.

“Bazoum democratisch verkozen? Zijn verkiezing in 2021 was een lachertje”, reageerde de 56-jarige ex-ambtenaar Abdullahi Salifou. Hij vertelde aan Peoples Dispatch dat de voorzitter van de verkiezingscommissie op tv schaamteloos beweerde dat er in Timia bij de stad Agadez een opkomst was van 103 procent, met 99 procent van de stemmen voor Bazoum.

Bazoum werd in feite benoemd door zijn voorganger, Mohamed Yusufu, onder wiens bewind al massale protesten waren begonnen tegen diens onderdanigheid aan Frankrijk. Tientallen mensen zijn gedood tijdens het harde optreden tegen de protesten, oppositieleiders werden opgesloten.

“Zelfs thuis durfden wij ons niet tegen Bazoum uit te spreken. Wij waren bang dat de muren oren hadden”

Onder Bazoum heerste er een angstige politieke sfeer. “We durfden ons zelfs thuis niet tegen hem uit te spreken. We waren bang dat de muren oren hadden,” voegde Aisha Maiga toe, leidster van een zelfhulpgroep voor vrouwen.

Antikoloniale beweging in Mali als leidend voorbeeld

De beweging tegen het neokolonialisme van Frankrijk ging echter met hernieuwde kracht door nadat de militaire regering in buurland Mali de Franse troepen begin 2022 had bevolen te vertrekken.

Bazoum lokte deze beweging uit en nodigde de Franse troepen uit om vanuit Mali naar Niger te trekken. Te midden van de massale protesten die volgden, zette het hoofd van zijn presidentiële garde, generaal Abdourahamane Tchiani, hem via een militaire coup uit de macht op 26 juli 2023.

“Toen we het nieuws die ochtend hoorden, wisten we niet eens wie er de macht had overgenomen. Het kon ons niet schelen. We waren blij dat het regime van Bazoum was afgezet. We gingen om 7 uur ‘s ochtends in de stromende regen de straat op om feest te vieren,” herinnert Salifou zich.

De aankondiging dat de Franse troepen zich zouden terugtrekken, kwam pas nadat Frankrijk alle andere opties had geprobeerd, met inbegrip van een militaire invasie

De volgende dag organiseerden de anti-Franse demonstranten zich in de Convergentie voor naties in de Sahel, de COSNAS. Dit gebeurde met de steun van de Nationale Raad voor de Bescherming van het Vaderland (CNSP) – een volksgezinde militaire regering onder leiding van coupleider Tchiani.

“Toen Frankrijk aankondigde dat ze hun troepen niet zouden terugtrekken uit Niger, marcheerden we door de straten van de stad richting Franse ambassade. Vanuit het gebouw werden traangas en schoten afgevuurd, waarbij enkele demonstranten gewond raakten”, zei Salifou, die tot plaatsvervangend secretaris van de COSNAS was gekozen.

Dit maakte de menigte bozer. Ze probeerden in te breken in de Franse ambassade en staken de toegangsdeur in brand. De spanningen liepen hoog op. “CNSP-leiders, onder wie de minister van Defensie van de nieuwe regering, haastten zich om ons te kalmeren met de verzekering dat de CNSP de terugtrekking van de Franse troepen uit Niger zal doorzetten,” vertelt Salifou.

Mama Verzet

Frankrijk bleef er echter bij dat zijn troepen zich niet zouden terugtrekken. Een massale demonstratie barstte los buiten de Franse basis in Niamey.

“Toen ik er met mijn familie naartoe ging, zag ik dat de jongeren daar dag en nacht zouden blijven met nauwelijks iets te eten,” zei Maiga. De zestigjarige vrouw werd Mama Verzet genoemd omdat ze er dagelijks heen ging om de jongeren te voorzien van boterhammen en andere voedingsmiddelen die ze klaarmaakte gedurende de twee maanden van het protest.

De aankondiging dat de Franse troepen zich zouden terugtrekken, kwam eind september 2023, maar pas nadat Frankrijk alle andere opties had uitgeprobeerd – die waren mislukt – met inbegrip van een militaire invasie.

Toen ECOWAS Niger afdreigde met sancties en met oorlog, sprongen Mali en Burkina Faso Niger bij

De gebeurtenis mobiliseerde andere staten van de Economische Gemeenschap van West-Afrikaanse Staten (ECOWAS) om niet alleen sancties op te leggen die de economie van het door andere landen omsloten land verzwakten, maar door het ook met oorlog te bedreigen. Mali en Burkina Faso, die ook onder dergelijke sancties hadden geleden, schoten Niger te hulp met een militair pact en vormden de Alliantie van Sahelstaten (AES) met massale steun van de bevolking.

Aan de andere kant werden pogingen van de regeringen van ECOWAS om een oorlog te ontketenen, verstoord door de volksbewegingen, waarvan verschillende leiders deelnamen aan de driedaagse conferentie.

Volksbewegingen voor vrede

In een van de landen in die regio waar Frankrijk op steunde om Niger binnen te vallen, het zuidelijke buurland Benin, leidde de Communistische Partij de aanval om een oorlog te voorkomen. “We brachten een breed scala aan progressieve krachten samen – waaronder de Urgences Panafricanistes – dat is de ngo die zich onder meer verzet tegen de CFA-frank als koloniale munt -, de Studentenunie van Benin, vakbonden en boerenorganisaties. Dat vertelt Philippe Noudjenoume, de eerste secretaris van de Communistische Partij van Benin (PCB) aan Peoples Dispatch.

Zij vormden samen het Patriottisch Front (PF). Er werden ook openbare bijeenkomsten georganiseerd. Nigerezen die in het land verbleven, werden uitgenodigd voor deze bijeenkomsten om de bevolking van Benin bewust te maken van hun strijd tegen het Franse neokolonialisme en om solidariteit te bevorderen.

Een bundeling van krachten in West-Afrika heeft een samenzweringsoorlog door Frankrijk verijdeld

“In het naburige Ghana leidden we een campagne om de mensen bewust te maken van hoe het neokolonialisme onze ontwikkeling belemmert”, voegde Kwesi Pratt, algemeen secretaris van de Socialistische Beweging van Ghana, eraan toe.

De Revolutionaire Communistische Partij van Ivoorkust (PCRCI) heeft ook soortgelijke inspanningen ondernomen. “Hoewel de partij klein is”, verklaarde haar secretaris-generaal Achy Ekissi, “is ze erin geslaagd om van de houding tegenover neokolonialisme een verkiezingskwestie te maken.” In 2025 zijn er presidentsverkiezingen op komst.

“Het is veelzeggend dat het parlement van Nigeria, waarvan president Bola Tinubu roulerend voorzitter is van de ECOWAS, tegen de oorlog heeft gestemd,” voegde Kwesi Pratt eraan toe. “Het Nigeriaanse parlement is zeker niet links. Maar de stem tegen de oorlog is een bewijs van hoe we over het hele politieke spectrum kunnen mobiliseren tegen dergelijke miskleunen.”

Het Nigeriaanse parlement is zeker niet links, maar stemde ook tegen oorlog met buurlanden

Hoewel deze bundeling van krachten in West-Afrika een samenzweringsoorlog door Frankrijk heeft verijdeld, zijn Mali, Niger en Burkina Faso (de AES) nog niet buiten gevaar.

“Oekraïne heeft bijvoorbeeld toegegeven dat het agressie door islamistische opstanden in de regio faciliteert. Er zijn aanwijzingen dat de NAVO zich voorbereidt om de antikoloniale ontwikkelingen in de kiem te smoren,” voegde Kwesi eraan toe.

“De NAVO heeft drie West-Afrikaanse landen – Ghana, Benin en Ivoorkust – gevraagd om bases voor drones te vestigen. De versterking van de NAVO-strijdkrachten in West-Afrika zal gericht zijn tegen deze drie landen. We zien ook andere tekenen van mobilisatie door de VS in de regio.”

Niger en Burkina Faso beweren dat Frankrijk clandestiene militaire bases heeft opgezet aan de Beninese kant van hun grenzen. Ze beweren dat ze zo de terroristische troepen steunen, die ze zelf hebben voortgebracht, onder andere door de vernietiging van Libië.

De communistische leider van Benin, Noudjenoume, bevestigt dat. “Onze kameraden in de grensgebieden melden dat ze geregeld Franse drones en vliegtuigen waarnemen die het Beninese luchtruim gebruiken om Niger en Burkina Faso te bespioneren.”

Tussen gevaar en hoop

Het is tegen de achtergrond van deze dreigingen waarmee de AES-landen nog steeds worden geconfronteerd dat de pan-Afrikaanse bewegingen de conferentie in Niamey hebben georganiseerd. Maar de context is er ook een van hoop.

“De successen van de antikoloniale beweging in deze drie landen dienen als voorbeeld. Niger, een van de armste landen ter wereld, wordt nu beschouwd als een van de snelst groeiende economieën in Afrika. Mali is nu een van de Afrikaanse landen die schuldenvrij zijn geworden. Dat is veelzeggend – iets dat navolging verdient, vooral als je bedenkt dat de meeste landen in deze regio gebukt gaan onder onmiskenbare, onbetaalbare schulden,” zei Kwesi.

“Ik hoop dat AES uitgroeit tot een echte confederatie die komaf maakt met de koloniale grenzen”

“Het is duidelijk dat niet alle landen in de regio hetzelfde pad zullen volgen,” voegt hij eraan toe. Maar waar het om gaat, benadrukt hij, is het resultaat van de bevrijding van het neokolonialisme, of dat nu gebeurt door “zogenaamde democratische verkiezingen, massale opstanden of militaire coups” in de AES-landen.

“Deze ervaring in de Sahelstaten is een les voor andere landen in de regio. De Beninezen hopen op een gelijkaardige revolutie om hun land in de AES op te nemen. We hopen uiteindelijk niet alleen een confederatie te vormen, maar één enkele federatie die de koloniale grenzen zal uitwissen die zijn getrokken om de mensen van dezelfde gemeenschap met een gemeenschappelijke moedertaal en geschiedenis in aparte staten te scheiden,” zei Noudjenoume.

Dit artikel verscheen eerder op Peoples Dispatch. De vertaling is van Rein van Gisteren.