Op 19 november, tijdens de ochtendspits, was er iets opvallends te zien voor wie uit het autoraam keek in Gent: de standbeelden van François Laurent, de gebroeders Van Eyck en Lieven Bauwens droegen elk een kinderdraagzak om hun nek.

Deze historische figuren zijn bekend om hun indrukwekkende carrières als ondernemers, kunstenaars, hoogleraren. Maar, zo benadrukken ZIJkant, ABVV Oost-Vlaanderen en Linx+ die deze actie organiseerden, ze waren nog iets anders. Iets dat vaak onbelangrijk werd gevonden en daarom maar was vergeten: ze waren ook vaders.

De rollen zijn verdeeld

Vrouwen zijn van alles. Ze zijn moeder, zus, vriendin, partner en ohja ook nog hun beroep. Mannen daarentegen, zijn vooral hun werk.

Deze maatschappelijke normen, waarin vrouwen worden geconditioneerd om zich te identificeren met relationele en zorgzame rollen en mannen met werkgerelateerde prestaties, komen duidelijk tot uiting in de verschillende verwachtingen en behandelingen van ouders na de geboorte van een kind.

Vrouwen worden na de geboorte vooral moeders, en mannen? Die blijven hun werk. Vrouwen zijn verzorgers en mannen kostwinners, zo zijn de rollen verdeeld.

De verzorgers

In België bepaalt de wetgeving dat vrouwen recht hebben op 15 weken moederschapsverlof. Hiervan moeten ze er 3 maanden verplicht opnemen. Voor mannen geldt dat zij 20 dagen geboorteverlof kunnen nemen, waarvan 3 dagen volledig doorbetaald worden door de werkgever. De overige dagen krijgen vaders een gedeeltelijke vergoeding, maar die is beperkter dan die voor moeders.

Thomas Pieters, vader en werkzaam bij ABVV Oost-Vlaanderen, beschrijft hoe het voor hem was om zijn kindje na het geboorteverlof te moeten achterlaten. “Het voelde als een geforceerde scheiding, en daar voelde ik wel een soort leed van”, zegt hij.

Nadat hij samen met zijn partner slechts een korte tijd – toen nog maar tien dagen – voor hun kindje kon zorgen, moest Pieters weer aan het werk. “Ik wilde daar bij zijn, de hele tijd, in plaats van van negen tot vijf met totaal andere dingen bezig te zijn”, vertelt hij.

‘Tja, dat is dan jammer’, zegt onze maatschappij, de zorgrol is nu eenmaal voorbehouden aan de vrouw, niet aan de man.

Broodwinners

Niet alleen de wetgeving bewaakt de scheidslijn tussen traditionele genderrollen, ook sociale druk speelt hierin een belangrijke rol. Deze druk komt onder andere van collega’s en werkgevers, zo vertelt Pieters. “Op de werkvloer hoor je vaak dingen als: ‘Ah, jij gaat vier vijfde werken?’ of ‘Ah, je bent er twee maanden niet om voor je kind te zorgen? Maar je hebt toch een vrouw?’”

Hij merkt op dat er een hardnekkig taboe rust op het opnemen van verlof als vader. Vaders die toch kiezen voor een actievere rol in de zorg na de geboorte van hun kind, worden vaak geconfronteerd met spottende reacties of het risico dat hun carrière daaronder zal lijden.

“Ah, je bent er twee maanden niet om voor je kind te zorgen? Maar je hebt toch een vrouw?”

Opvallend is dat één op de tien mannen het geboorteverlof niet opneemt. Dit kan te maken hebben met de sociale druk vanuit hun werkomgeving. Maar Pieters merkt ook op dat het financieel gezien een flinke stap achteruit is om het verlof daadwerkelijk op te nemen.

Als je als vader ervoor kiest om geboorteverlof op te nemen word je daar financieel zwaar voor gestraft, zegt Pieters. “Zeker in het verhaal dat dan de man meestal de voornaamste kostwinner is.” Een verhaal dat misschien ouderwets klinkt, maar in het heden nog steeds doorklinkt.

Hierbij komt ook kijken dat mannen gemiddeld nog altijd meer verdienen dan vrouwen. “Als jij als ‘kostwinner’ dan ook rust neemt na de geboorte, heeft je gezin direct minder inkomen.”

Het kan ook anders

Maar het kan ook anders, zegt Pieters. Kijk maar naar het ouderschapsverlof in Zweden, waar het verlof niet gekoppeld is aan gender en ouders samen 480 dagen verlof krijgen.

Van deze 480 dagen zijn drie maanden verplicht voor beide ouders, en de rest kunnen ze onderling verdelen. Daarnaast behouden ouders daar een groter percentage van hun loon tijdens het verlof. “Een fantastisch systeem”, aldus Pieters.

Een verandering in het partnerverlof kan het begin zijn van een bredere cultuuromslag, zegt Renske Keizer, hoogleraar Familiesociologie aan de Erasmus Universiteit. Ze benadrukt dat het belangrijk is dat de overheid investeert in dit beleid. “Je geeft het signaal dat de rol van de vader net zo belangrijk is voor de ontwikkeling van het kind.”

Maar ook aan de moeder geef je een signaal af, namelijk “dat de rol van de moeder op de arbeidsmarkt even waardevol is”, aldus Keizer. Ze verwijst naar Scandinavisch onderzoek waaruit blijkt dat het opnemen van partnerverlof samenhangt met een gestegen arbeidsmarktparticipatie van vrouwen, minder ziekteverlof voor vrouwen, en een verhoging van hun inkomen.

“Wij zouden elkaar samen moeten helpen en samen die last dragen”

“Vroeger zei ik altijd tegen mijn partner: ‘Ik wil jou helpen”’, zegt Pieters. “En ik bedoelde dat goed. Maar impliciet zei ik daarmee ook: ‘Het is jouw verantwoordelijkheid om het huishouden te managen, en ik draag daar een steentje aan bij.’ En dat is niet hoe het zou moeten zijn, weet je. Wij zouden elkaar samen moeten helpen en samen die last dragen.”