“We staan aan de rand van een onomkeerbare klimaatramp”, begint het rapport. “Dit is zonder enige twijfel een wereldwijde noodsituatie. Een groot deel van de structuur van het leven op aarde is in gevaar. We gaan een kritieke en onvoorspelbare nieuwe fase van de klimaatcrisis in.”

Het rapport is het laatste van dergelijke jaarlijkse peer-reviewed papers, gepubliceerd in het tijdschrift BioScience, door een internationaal team van wetenschappers onder leiding van William Ripple, ecoloog in de VS-staat Oregon.

De auteurs ontdekten dat 25 van de 35 “planetaire vitale indicatoren” vorig jaar recordhoogten bereikten, waaronder de aarde-temperatuur, klimaatvervuiling door de mens, subsidies voor fossiele brandstoffen, hittegerelateerde sterfte, vleesproductie en verlies van bosbedekking.

Te weinig, te laat

Na decennia van waarschuwingen van klimaatwetenschappers en inspanningen van sommige beleidsmakers en activisten “heeft de wereld maar heel weinig vooruitgang geboekt op het gebied van klimaatverandering, deels vanwege de hevige weerstand van degenen die financieel profiteren van het huidige, op fossiele brandstoffen gebaseerde systeem”, staat er.

“We gaan momenteel de verkeerde kant op en onze toenemende consumptie van fossiele brandstoffen en de uitstoot van broeikasgassen drijven ons naar een klimaatcatastrofe. We maken ons zorgen over het gevaar van een ineenstorting van het klimaat.”

“Natuurlijk is de situatie niet hopeloos”, schreef wetenschapshistorica en co-auteur van de studie Naomi Oreskes van Harvard via e-mail. “De mensen moeten begrijpen dat er weliswaar vooruitgang is geboekt – vooral op het gebied van de prijs en het gebruik van hernieuwbare energiebronnen – maar dat dit bij lange na niet genoeg is. En de atmosfeer reageert niet op onze voornemens. Die reageert op chemie.”

“De wereld heeft maar weinig vooruitgang geboekt inzake klimaatverandering”

Het rapport roept op tot een “snelle afbouw van het gebruik van fossiele brandstoffen” door de koolstofprijs in rijke landen te verhogen en een deel van de opbrengst te gebruiken voor de financiering van beleid om klimaatverandering te stoppen en van aanpassingsprogramma’s om de schade van klimaatrampen te beperken.

Het rapport dringt ook aan op een sterke vermindering van de uitstoot van methaan, een krachtig broeikasgas, om “de snelheid van de opwarming van de aarde op korte termijn te vertragen en om omslagpunten en extreme klimaatgevolgen te helpen voorkomen”.

Zonder een koerscorrectie, zo waarschuwt het rapport, “zou de klimaatverandering tegen 2050 vele miljoenen extra doden kunnen veroorzaken”.

Planetaire vitale functies en wetenschappers onder druk

De gemiddelde aardoppervlak- en oceaantemperaturen verbrijzelden records in 2023 en liggen op schema om dat in 2024 opnieuw te doen. Het rapport merkt op dat deze extreme hitte het afgelopen jaar tal van schadelijke en dodelijke extreme weersomstandigheden heeft verergerd: van hittegolven, droogtes en bosbranden tot orkanen en overstromingen.

Andere planetaire indicatoren die vorig jaar records bereikten, zijn de wereldwijde zeespiegelstijging, de zuurtegraad en temperatuur van de oceanen, de hoeveelheid ijs op Groenland, Antarctica en in gletsjers wereldwijd, evenals het verlies van boombedekking door bosbranden.

Voorlopige bevindingen uit een ander recent rapport haalden de krantenkoppen, omdat ze aangaven dat de bomen, planten en bodems op aarde in 2023 bijna geen koolstof meer zouden opnemen, deels als gevolg van de recordbranden in dat jaar. Maar klimaatwetenschapper Zeke Hausfather merkte op dat dit fenomeen soms voorkomt in jaren met El Niño-golven.

“De atmosfeer reageert niet op onze voornemens, die reageert op chemie”

Hoewel menselijke activiteit op de lange termijn verantwoordelijk is voor de opwarming van de aarde, werden 2023 en 2024 ook beïnvloed door het El Niño-fenomeen in de Stille Oceaan, dat warm water naar het zeeoppervlak stuwde. Dit droeg bij aan de kortetermijnopwarming van het oppervlak en de bijbehorende klimaateffecten, zoals droogtes en bosbranden in sommige regio’s.

Niettemin waarschuwde het rapport dat de menselijke invloed op het klimaat op aarde bleef toenemen. Het wereldwijde verbruik van fossiele brandstoffen en de vervuiling en klimaatopwarming die daarmee gepaard gaan, bereikte recordniveaus in 2023.

Hetzelfde geldt voor het aantal stuks vlees- en melkvee en ander herkauwend vee waarvan de spijsverteringsprocessen planeetopwarmende methaanvervuiling genereren, samen met de wereldwijde vleesconsumptie per persoon.

Staafdiagram dat aangeeft dat veel klimaatwetenschappers verwachten dat de temperatuur op aarde in 2100 met 2 tot 3 graden Celsius zal zijn gestegen

Created by Dana Nuccitelli from Guardian survey data

Hier en daar zijn we getuige van doortastende actie, zij het tot nu toe op een ontoereikend niveau. Deskundigenorganisaties, zoals het Internationaal Energieagentschap, voorspellen dat de wereld op basis van het huidige klimaatbeleid afstevent op een opwarming van ongeveer 2,5°C in 2100.

Dat is niet genoeg om de klimaatdoelstellingen van Parijs te halen, maar toch zou het implementeren van aanvullend klimaatbeleid en oplossingen in de komende jaren dat resultaat nog kunnen verbeteren tot niveaus onder de zorgwekkende verwachtingen van driekwart van de klimaatwetenschappers.

Elke koerscorrectie hangt grotendeels af van het klimaatbeleid van regeringen in de komende jaren, en het rapport bevat goed nieuws op dit gebied.

Een paar positieve tekenen

Zo bereikte het wereldwijde verbruik van hernieuwbare energie een recordniveau in 2023. Het rapport merkt op dat de toename van schone energie tot nu toe alleen voldoende was om te voldoen aan een deel van de toenemende wereldwijde vraag naar energie, en dat het verbruik van fossiele brandstoffen vorig jaar ook recordhoogten heeft bereikt om te voldoen aan de rest van die groeiende energiedorst.

Maar de aanhoudende stijging van de verbranding van fossiele brandstoffen lijkt eindelijk te stoppen. Organisaties zoals het International Energy Agency voorspellen dat het wereldwijde verbruik van kolen, olie en gas binnen de komende vijf jaar een piek zal bereiken.

Het rapport ‘Staat van het klimaat’ merkt ook op dat, terwijl het bosareaal dat verloren gaat door bosbranden recordniveaus bereikt, het niveau van wereldwijde ontbossing als gevolg van menselijke activiteiten op plaatsen, zoals het Braziliaanse Amazonegebied, afneemt dankzij overheidsbeleid.

“Alleen door doortastend optreden kunnen we de natuurwereld beschermen, groot menselijk lijden voorkomen en ervoor zorgen dat toekomstige generaties de leefbare wereld erven die ze verdienen”

Andere indicatoren van succesvolle klimaatinspanningen zijn de hoeveelheid institutioneel kapitaal dat is gedesinvesteerd uit fossiele brandstoffen en het deel klimaatvervuiling dat wordt gecompenseerd door koolstofprijzen. Beide bereikten vorig jaar ook recordhoogten.

Met andere woorden, minder organisaties investeren in aandelen van bedrijven die fossiele brandstoffen gebruiken en meer landen vragen een prijs voor de klimaatveranderende uitstoot van een toenemend aantal economische sectoren.

“Alleen door doortastend optreden kunnen we de natuurwereld beschermen, groot menselijk lijden voorkomen en ervoor zorgen dat toekomstige generaties de leefbare wereld erven die ze verdienen”, concludeert het rapport. “De toekomst van de mensheid staat op het spel.”

De toestand van het klimaat is momenteel gevaarlijk, maar de mensheid heeft nog alle kansen om het gevaar te verminderen.

Dit artikel verscheen eerder op Defend Democracy Press. De vertaling is van Gaston Van Dyck.