Voor Glucksmann betekent de verkiezing van Trump dat het tijd is voor Europa om zelf het Amerika te worden dat het zou zijn geweest indien Kamala Harris was verkozen: een Europa dat in zijn eentje op oorlogspad gaat om liberale waarden te verdedigen.

“De verkiezing van Donald Trump is een nachtmerrie voor democratie, mensenrechten en Europa. Dit is een van die scharniermomenten die de loop van de geschiedenis veranderen. We staan nu alleen in Europa. Alleen tegenover oorlog op ons continent, alleen tegenover Poetin, alleen tegenover de extreemrechtse en autoritaire golf die onze landen en de wereld overspoelt, alleen tegenover de klimaatcatastrofe. Alleen.”

Trump heeft al aangekondigd dat hij Oekraïne zal opofferen en met Poetin zal onderhandelen over de Europese veiligheidsarchitectuur. Europa zou zich dus in de situatie kunnen bevinden van Tsjecho-Slowakije in 1938, tijdens het Akkoord van München, wachtend in de wandelgangen terwijl de ‘grootmachten’ beslissen over haar toekomst en bestaan.

De liberale kruistocht is voorbij

“Niets garandeert dat onze democratieën en de Europese Unie deze schok zullen weerstaan. Alles hangt af van ons, van ons vermogen om ons collectief en individueel om te vormen tot strijdende democraten. […] We zijn nu veroordeeld om onze democratieën de kracht en betekenis te [geven] die ze verloren hebben, de horizon van rechtvaardigheid en emancipatie die ze niet langer produceren.”

“De komende weken en maanden zullen onze plaats in de geschiedenis bepalen. Democratie is geen gegeven, het is een gevecht. De tijd is gekomen om het met meer kracht en overtuiging dan ooit te voeren.”

Donald Trump gelooft niet in een uitzonderlijk Westen wiens lot het is om de rest van de wereld naar zijn evenbeeld te transformeren

Op één punt heeft Glucksmann gelijk: Europa is nu erg geïsoleerd. Maar ik ben bang dat het pad dat hij voor ogen heeft, het nog meer zal isoleren. De verkiezing van Trump betekent dat zelfs de vaandeldrager van de liberale internationale orde er niet meer in gelooft: Donald Trump gelooft niet in een uitzonderlijk Westen wiens lot het is om de rest van de wereld naar zijn evenbeeld te transformeren.

Voor Trump is er geen speciaal onderscheid tussen de waarden van Europa, Rusland of China, het zijn allemaal concurrenten op de wereldmarkt en hij wil “America First” nastreven, wat betekent dat hij de belangen van de VS wil beschermen tegen zijn concurrenten, inclusief Europa.

Natuurlijk heeft elk land zijn eigen specifieke kenmerken en systeem, maar Trump verschilt van andere recente presidenten door geen enkele bekeringsdrang voor het liberalisme te vertonen: hij zal land X of Y zeker niet onder druk zetten om hun cultuur of binnenlandse aangelegenheden te veranderen om tegemoet te komen aan liberale gevoeligheden.

Dat is wat Europa zich moet realiseren: de liberale orde is dood, en als ze proberen dit kadaver nieuw leven in te blazen zullen ze meer geïsoleerd raken dan ooit tevoren omdat vrijwel iedereen op de planeet – behalve het Westen – die wereld haatte.

De andere landen speelden alleen mee omdat ze geen keus hadden: ze wilden de grootste van de grootmachten niet tegen zich in het harnas jagen. Europa is niet eens een grootmacht, dus waarom zou de rest van de wereld hen hierin in hemelsnaam willen plezieren?

Dit betekent niet dat Europa zijn eigen waarden moet verliezen. Blijf gerust liberale democratieën, zoveel je wilt. Het betekent alleen het einde van het tijdperk dat ongeveer 300 jaar geleden begon, toen het Westen zichzelf als superieur beschouwde en de plicht voelde om de rest van de wereld te transformeren.

Dat is wat Europa zich moet realiseren: de liberale orde is dood, en als ze proberen dit kadaver nieuw leven in te blazen zullen ze meer geïsoleerd raken dan ooit tevoren

Niet alleen dat is voorbij, maar met Trump is er zelfs geen coherent “Westen” meer. Wat is dan het juiste om te doen voor Europa? Ten eerste is het in deze nieuwe wereld absoluut cruciaal om opnieuw te leren anderen te begrijpen en met hen te spreken als gelijken in plaats van hen de les te lezen vanuit de hoogte. We moeten af van ons misplaatste superioriteitsgevoel: de taal van ‘waarden’ is niet alleen verouderd, ze wekt grote weerstand op.

Eindelijk Europese soevereiniteit?

Ten tweede heeft Europa te lang de valse illusie gehad dat Amerika zijn belangen behartigde: dat was niet alleen nooit echt het geval en onder Trump zal dat nog minder het geval zijn. Europa moet leren wat soevereiniteit betekent, wat zijn belangen zijn en hoe het daarvoor moet vechten. Concreet betekent dit dat we precies het tegenovergestelde moeten doen van wat Glucksmann in zijn post voorstelt: de inspanning verdubbelen in de strijd voor Oekraïne.

Waar is het belang van Europa daar? Stel je even voor dat Poetin en Trump inderdaad vrede sluiten en dat Europa in zijn eentje blijft vechten voor Oekraïne: wat zou het in zijn eentje kunnen bereiken dat het niet heeft bereikt met de aanzienlijke hulp van de VS? Dit is pure dwaasheid en kan alleen maar eindigen in vernedering.

De VS heeft er baat bij dat Eurazië verdeeld is, Eurazië zelf niet …

Bovendien was de oorlog in Oekraïne nooit in het belang van Europa: samen met Oekraïne is Europa zelf het eerste slachtoffer van deze oorlog en van de sancties. Rusland zelf doet het uitstekend: het zit op schema om dit jaar een groei van 3,9 procent te halen, na vorig jaar 3,6 procent te hebben gehaald.

Het is pijnlijk duidelijk dat Europa er belang bij heeft dat de oorlog tot een einde komt en dat zij – en niet de VS – degene is die met Rusland onderhandelt over een Europese veiligheidsarchitectuur en over het hervatten van de energiestromen, waarvan de verstoring zoveel economische schade heeft veroorzaakt. De VS heeft er baat bij dat Eurazië verdeeld is, Eurazië zelf niet …

Europa moet zijn eigen onafhankelijke relatie met China ontwikkelen en ophouden het te zien vanuit een Atlantisch standpunt, of erger nog, een “waarden”-standpunt

Hetzelfde geldt voor China: onder Biden was Europa een trouwe vazal die elke stap van de VS met betrekking tot China volgde, van halfgeleiders tot elektrische voertuigen. Maar het zijn de VS die nummer één willen blijven, het is hún strijd: De belangen van Europa zijn eigenlijk beter beschermd in een wereld met sterke andere machten dan de VS. Als je één reus hebt, is het een tirannie, als je er meerdere hebt, is er evenwicht.

Pedro Fanega, Flickr/ CC BY 2.0.

Europa moet dus zijn eigen onafhankelijke relatie met China ontwikkelen en ophouden het te zien vanuit een Atlantisch standpunt, of erger nog, een “waarden”-standpunt. Met betrekking tot Israël: veel landen in Europa, in de eerste plaats Frankrijk, hadden lange tijd een relatief pro-Palestijns buitenlands beleid, simpelweg omdat ze een belangrijke moslimbevolking hebben en veel moslimburen aan de andere kant van de Middellandse Zee, of ten oosten. De recente verschuiving van Europa als vurig verdediger van Israël, net als de VS, is voor de Europese belangen zo goed als zinloos.

Stem van het volk

Tot slot moet Europa opnieuw leren aandacht te besteden aan de behoeften en stemmen van zijn burgers, wat dé grote les is van de overwinning van Trump. Kamala Harris verloor omdat ze niet wist wat de bevolking wil, een klassiek geval van elite-groepsdenken. Een Cheney (nvdr: vicepresident onder Bush) promoten, echt?

De recente verschuiving van Europa als vurig verdediger van Israël, net als de VS, is voor de Europese belangen zo goed als zinloos.

Europa is in hetzelfde bedje meer dan ziek, zoals de post van Glucksmann illustreert. Als hij denkt dat het uitdragen van deugden rond abstracte begrippen als vechten voor waarden of het vooruitzicht van oorlog met Rusland ook maar enigszins aantrekkelijk is voor EU-burgers, dan is hij volledig losgekoppeld van de realiteit.

Wat de Europeanen willen is dat hun leven verbetert na twee decennia waarin hun leiders in feite niet veel meer deden dan het verval managen en bevelen opvolgen van Washington, inclusief Glucksmann zelf.

Ik wou dat ik kon zeggen dat ik enige hoop heb dat Europa nu eindelijk de lessen zal leren en wakker zal worden, maar ik zou liegen: de meeste EU-leiders zijn Glucksmann-achtig ben ik bang, volledig wars van de realiteit en leiden Europa naar de afgrond.

Ze hadden bij de eerste presidentstermijn van Trump een fantastische kans om hun onafhankelijkheid te laten gelden, hun eigen stem en hun soevereiniteit te vinden, en die hebben ze volledig verkwanseld. Ze hebben het verbazende geluk dat ze een tweede kans krijgen en het lijkt erop dat ze al op weg zijn om die ook te verspillen.

Arnaud Bertrand is een Franse ondernemer en commentator op internationale politiek en economie, vooral actief op Twitter, waar hij vaak geopolitieke en economische kwesties bespreekt, met een bijzondere focus op relaties tussen China, het Westen, en de Verenigde Staten.