Hanna is begeleider van een groep kinderen waarvan de leeftijd varieert tussen de drie maanden en drie jaar. Samen met haar collega vangt ze dagelijks 14 kinderen op. Er zijn dagen waarop de kleintjes alleen maar lijken te huilen: de baby’s omdat ze eten of een verse luier nodig hebben, de peuters omdat er op zo’n moment niemand is om met ze te spelen. Als Hanna ’s avonds afgepeigerd thuiskomt, kan ook zij haar tranen soms niet bedwingen.

Tom is opvoeder en de enige verantwoordelijke voor een leefgroep van tien jongeren met een beperking. Omdat er in de psychiatrie geen plaats is, komt er vandaag een jongen met ernstige agressieproblematiek bij. De laatste keer dat zoiets gebeurde, stond de boel op stelten en kreeg Tom een klap toen hij tussenkwam in een vechtpartij. Hij was toen een week arbeidsongeschikt en het incident kroop hem in de kleren. 

Isabel werkt in een woonzorgcentrum, waar ze iedere ochtend vroeg aan haar shift begint. Dagelijkse check-ups, eten brengen, mensen wassen: er is amper tijd voor bijkomende vragen, laat staan voor een babbeltje. Nochtans is ze de enige persoon die de meeste bewoners die dag zullen zien. Ook Isabel zelf zal na haar shift geen tijd meer hebben voor sociaal contact. Haar collega blijkt namelijk ziek waardoor Isabel uiteindelijk elf uur onafgebroken werkt.  

Harder, langer, flexibeler

Verhalen zoals die van Hanna, Tom en Isabel krijgen we als vakbond dagelijks te horen. Ze zouden ook uit andere sectoren kunnen komen: uit de thuiszorg, de geestelijke gezondheidszorg of het algemeen welzijnswerk. Het gevoel niet in staat te zijn de zorg of de hulp te bieden die nodig is, terwijl ze steeds harder, langer en flexibeler moeten werken: het zorgt ervoor dat steeds meer werknemers uitvallen, of ontgoocheld en uitgeput de sector verlaten. 

Zorg- en hulpverleners hebben nood aan perspectief. Alleen dat kan de negatieve spiraal doorbreken. Mocht Hanna niet voor veertien maar voor zeven kinderen verantwoordelijk zijn, dan zou ze zich niet moeten beperken tot het hoogstnoodzakelijke en zou er misschien zelfs tijd zijn voor een knuffel of verhaaltje. Een kleinere leefgroep zou Tom en zijn jongeren een veiliger gevoelen geven, met zorg op maat binnen een aangepaste infrastructuur. Een extra collega op de gang zou Isabel de kans geven om beter voor de bewoners én voor zichzelf te zorgen.

Een miljard is niet genoeg

De nieuwe Vlaamse regering stelt de noodzakelijke investeringen te zullen doen. Voor een warm Vlaanderen: weet je wel? Vooruit-kopman Connor Rousseau had het over budgetten die ons van onze stoel zouden doen vallen. Wel, we hebben het zogenaamde ‘centenboekje’ grondig doorgenomen, en eerlijk: hier is niemand van hun stoel gevallen. In absolute termen is een miljard euro natuurlijk een enorm bedrag, maar dat is veel minder het geval wanneer we het afzetten tegenover de reële noden die er in Vlaanderen zijn.

Neem de sector voor personen met een beperking. Daar gaat het grootste deel van het extra budget naartoe: 478 miljoen euro. Alleen, dit voorjaar berekende het Vlaams Agentschap dat er 1,4 miljard nodig is om aan alle vragen te kunnen voldoen. De regering maakt ongeveer een derde van dat bedrag vrij. Zelfs voor een aantal prioritaire investeringen – kostprijs: 778 miljoen euro – is er dan niet voldoende geld. 

Waar zit dan die breuk met het vorig beleid? Jambon en co mogen dan wel een valse start hebben genomen in 2019, uiteindelijk hebben ook zij bijkomende middelen vrijgemaakt. Zo kreeg dezelfde sector de afgelopen vier jaar 343 miljoen euro extra toegestopt. Daarmee heeft men meer mensen kunnen helpen, maar op het einde van de rit zijn de wachtlijsten wel gewoon weer aangegroeid. De reden: ieder jaar vragen meer mensen om hulp en dat zal de komende vier jaar niet anders zijn.

Wachten kan niet meer

Iedere regering investeert, maar onvoldoende. Op die manier zullen de wachtlijsten niet verdwijnen, en in veel sectoren zelfs niet afnemen. Er zullen nog steeds jongeren in crisis op straat terecht komen, omdat er geen veilig verblijf beschikbaar is. De kinderopvang zal nog steeds met onrechtvaardige voorrangsregels moeten werken en hulpbehoevende mensen zullen afhankelijk blijven van oververmoeide mantelzorgers. Hoezo warm Vlaanderen?

Ook om extra plaatsen te realiseren is er nood aan meer personeel. In het andere geval komen zorg- en hulpverleners nog meer onder druk te staan. Het is dezelfde fout die men in het verleden maakte en waar we nog steeds de gevolgen van dragen: het idee dat het allemaal efficiënter kan en dat men meer kan doen met minder. Niets blijkt minder waar: het vet is al lang verbrand, nu zijn we spiermassa aan het verliezen. Dat is wat Hanna, Tom en Isabel voelen. 

Iedereen beseft dat we het werk in de zorg aantrekkelijker moeten maken. De afgelopen jaren is er terecht geïnvesteerd in een grootschalige reclamecampagne voor zorgberoepen. Maar in het regeerakkoord lezen we nauwelijks iets over betere loon-en arbeidsvoorwaarden en er wordt ook geen budget voor vrijgemaakt. Dat is onbegrijpelijk. Zelfs de vorige regering maakte, weliswaar in de nasleep van de coronacrisis, 577 miljoen euro vrij voor een sociaal akkoord. 

Een noodzakelijk begin

Heeft de regering het echt goed voor met de zorg- en hulpverleners en de mensen die hen nodig hebben? Dan doet ze er dit jaar nog iets bij. Minstens een miljard extra is nodig, alleen al voor het personeel. Dan kunnen we de lonen optrekken, werk buiten de normale uren beter waarderen, personeelsnormen verbeteren en structureel inzetten op vorming en ondersteuning. Een wonderoplossing is het niet, wel een noodzakelijk begin.

Dat dit budgettair en politiek niet vanzelfsprekend is: het zal wel. Maar zelfs boekhouders schatten langetermijnrisico’s in. Nu niet doen wat nodig is, zorgt ervoor dat de rekening alleen maar zal oplopen, zowel budgettair als maatschappelijk. Een begroting in evenwicht is helemaal niets waard op het moment dat ons zorgsysteem in elkaar stort en mensen op zichzelf zijn aangewezen. Hanna, Tom en Isabel willen blijven doen wat nodig is om dat te vermijden. Mogen ze van de regering hetzelfde verwachten?

Michael Vandenbroucke is vakbondsverantwoordelijke bij ACV Puls