Wat ons mensen onderscheidt van alles in de natuur is ons vermogen om vooruit te zien. Dat vermogen zetten we steeds weer in bij het voorkomen van situaties die uit de hand kunnen lopen.

Voorkomen is immers beter dan genezen en zoals het in veel daarop wijzende gezegden gaat: ‘als het kalf verdronken is, dempt men de put’. Te laat handelen bij wat te voorzien was.

Niets is zo onvoorspelbaar als het weer, reden waarom we elke dag weersvoorspellingen horen en het weer vaak het gesprek van de dag is. En dat geldt zeker voor landen of gebieden waar sprake is van terugkerende orkanen, tyfoons en aardbevingen. Mensen die in die gebieden wonen kennen die terugkerende weerfenomenen maar al te goed.

Dat geldt ook voor de regio Valencia waar jaarlijks in het najaar sprake is van de zogenaamde gota fría (‘koude druppel’), enorme regenbuien als gevolg van de opwarming van de zee in de zomer en koude luchtstromen vanuit het land in de herfst.

Warm water stijgt op en regent bij afkoeling neer. Zo is het altijd al geweest, maar door de klimaatverandering wordt de zee steeds warmer waardoor de neerslag steeds heftiger wordt. Bovendien verplaatsen die regenbuien zich maar langzaam en blijven ze rondcirkelen op dezelfde plaats.

Nalatigheid

Nadat de regering van de regio Valencia overging van de PSOE naar de Partido Popular, veranderden de prioriteiten vanwege verwachtingen die door de partij bij de verkiezingen werden gewekt.[1]

Zo werd het nieuw instituut voor rampenbestrijding dat door de vorige regering onder leiding van de PSOE was opgericht meteen ontbonden door Mazón, leider van de PP en winnaar van de regionale verkiezingen.

Een week voor de rampzalige regenstorm werd al voor extreem weer gewaarschuwd door de nationale overheidsdienst Agencia Estatal de Meteorología (AEMET). Daar werd echter door het regiobestuur niet op gereageerd.

Ook werden er geen mededelingen verspreid over wat de code rood inhield, indien het weer drastisch zou omslaan. Zo wisten veel mensen niet dat deze alarmfase betekende dat men thuis moest blijven, niet de straat op mocht gaan en dat men zich zeker niet per auto mocht verplaatsen om die veilig te parkeren.

Vervolgens werd de waarschuwing code rood in de vroege morgen van dinsdag 29 oktober genegeerd en werd er ook niet gereageerd toen er meldingen kwamen van overstromingen in het bergachtige terrein ten westen van Valencia.

Pas ‘s avonds omstreeks 20.00 werd een waarschuwing afgekondigd zoals wij dat in Nederland kennen van een AMBER alert (in België Child Alert)[2]. Maar toen was het al te laat en werden de zuid-west rand van Valencia[3] compleet overspoeld.

Opmerkelijk is dat op die dag een persoonlijk geruststellend appje van regio-president Mazón na de ramp werd gewist en dat hij ‘s middags nog liet horen dat het met de regen rond 18.00 wel over zou zijn.

Nadat mensen compleet overvallen waren door het natuurgebeuren, werd er in eerste instantie nauwelijks effectief gereageerd vanwege deze onjuiste inschatting. In Spanje neemt bij dit soort gebeuren het bestuur van de regio, de Comunidad, de leiding.

De centrale regering in Madrid wordt pas actief betrokken nadat de regio om hulp vraagt. Die vraag om hulp is pas later uitgegaan waardoor pas vier dagen later adequate hulpverlening op gang kwam met zwaar materiaal en militaire assistentie.

In eerste instantie liet het regiobestuur de hulp volledig over aan de eigen hulpdiensten voor wie dit hele gebeuren te massief bleek en aan de vele vrijwilligers die met vegers, scheppen, emmers, water en voedsel massaal toestroomden.

Deze solidariteit werd geprezen. Ze was goed bedoeld maar leidde echter tot nieuwe opstoppingen. Deze vrijwilligers waren ook niet opgewassen tegen de opgestapelde auto’s, de ingestorte gebouwen en het opeengestapelde afval dat alles overdekte.

De toegang tot het getroffen gebied vrij en toegankelijk maken had natuurlijk de eerste prioriteit moeten zijn naast het allereerst zorgdragen voor mensen in nood.

De droeve les die uit de te betreuren doden – een dodental dat maar blijft oplopen – en uit alles te trekken valt, is de noodzaak tot preventie, zeker als men weet waar de knelpunten liggen, naast het opzetten van een dienst die direct op adequate logistieke wijze in actie kan komen, een dienst die in wording was na de COVID-pandemie maar die door het nieuwe regiobestuur vanwege besparingen werd opgeheven.

Voorkomen is nog altijd beter dan genezen, dan achteraf overhaast op een chaotische manier moeten handelen. De prijs van deze ontreddering is vele malen groter dan de kosten van het trainen en in stand houden van zo’n dienst.

Les van elders

Tot slot: wat kan men leren van elders. En daarbij wil ik verwijzen naar de manier waarop Cuba inspeelt op orkanen. In dat land, waarover zo vaak in negatieve zin wordt gesproken, vallen er zelden doden als orkanen het land treffen.

In tegenstelling tot wat orkanen aanrichten in de VS horen wij over de aanpak daar nauwelijks iets. Men zou daar veel van kunnen leren: over hoe gewaarschuwd en gehandeld wordt om het leven van mensen te sparen. Maar vooroordelen in het Westen staat dat leerproces in de weg.

Tragisch en triest is wat mensen in de regio Valencia is overkomen. Hoe mensen hun familieleden, vrienden en kennissen betreuren, hoe vele kleine bedrijfjes en vele praktijken zoals die van tandartsen vernietigd zijn omdat die meestal direct aan de straat liggen en onderspoeld werden door modder en water.

Om niet te spreken over wat we nog zullen horen: hoe mensen alles kwijt zijn, hoe veel ouderen hun mobiliteit ontnomen is door het verlies van hun auto en ga zo maar door.

Voor alles hersteld zal zijn en de infrastructuur vernieuwd en verbeterd is, zijn we jaren verder. Tenminste, als we voortaan onze vooruitziende blik gebruiken en niet langer de schouders ophalen als het over de vernietiging van ons leefmilieu gaat.

Of we kunnen wachten op meer en heftiger, ook in onze Lage Landen.

Notes:

[1] Bij de regionale verkiezingen van de regio Valencia in juni 2023 behaalde de conservatieve Partido Popular (PP-Volkspartij) de meerderheid in het regionale parlement, dankzij hun samenwerking met de extreemrechtse partij VOX en vormde een nieuwe regering onder leiding van Carlos Mazón, ter vervanging van de vorige regering onder leiding van de sociaaldemocratische partij PSOE.

[2] Dit zijn nationale waarschuwingssystemen die worden afgekondigd bij urgente meldingen van kindervermissing, waarbij gevreesd wordt voor direct levensgevaar. Naast de verspreiding van de informatie aan het publiek zijn het tevens oproepen aan het publiek om actief mee te zoeken en de informatie verder te verspreiden.

[3] Valencia is de hoofdstad van de gelijknamige regio (in het Spaans Comunidad).