Kan Kamala Harris het verval in haar land keren?

Trump herkozen tot president betekent ongetwijfeld een groot gevaar voor de wereld. Niemand minder dan zijn running mate J.D. Vance vergeleek hem in 2016 met Hitler. Wat er ook van zij, indien herverkozen zitten we met een onvoorspelbaar en onbetrouwbaar personage die het bevel zal voeren over een gigantisch nucleair arsenaal.

In de VS zal het democratisch gehalte een flinke deuk krijgen. Trump positioneert zichzelf als een sterke leider die een directe band onderhoudt met zijn aanhangers en maakt daarbij gebruik van een soort massahypnose. Hij vereist blinde gehoorzaamheid van zijn aanhangers en partijleden.

Trump geeft niets om wetenschap of waarheid. Hij wil de rechtsstaat ondermijnen en streeft naar de uitschakeling van zijn politieke rivalen, en dus naar een eenpartijstaat. Met een nieuwe Trump zullen gewapende milities zich meer en meer manifesteren.

Indien Trump herverkozen wordt dan zitten we met een onvoorspelbaar en onbetrouwbaar personage die het bevel zal voeren over een gigantisch nucleair arsenaal

Maak je geen illusies, Trump staat veel sterker dan acht jaar geleden. Vergeleken met 2016 is hij vandaag veel beter voorbereid op het presidentschap. Hij is niet meer onervaren, beschikt over een veel beter team en heeft de volledige controle over zijn partij.

Kortom, met Donald Trump stevenen we af op een toenemende fascisering van de machtigste staat van de wereld. En dat hij het zal halen is niet ondenkbaar. Integendeel, die kans is reëel. In de meest recente peilingen ligt Trump lichtjes voor op Harris.

Trumpificatie

Een verkiezingsoverwinning van Harris is absoluut te verkiezen, maar zelfs als ze het haalt is er weinig reden tot juichen. Daar zijn drie redenen voor.

Vooreerst is het hele politieke spectrum onder impuls van Trump naar rechts en zelfs extreemrechts opgeschoven. Wie de verkiezingen ook wint, in grote lijnen zijn het de ideeën van Trump die zullen zegevieren. Hij was het die de thema’s en de krijtlijnen van deze verkiezingen heeft bepaald.

Om kiezers van hem af te snoepen heeft Harris standpunten geheel of gedeeltelijk van Trump overgenomen. The Economist heeft het in dat verband over de ‘Trumpificatie’ van de politiek in de VS.

Ten tweede zal de nieuwe verkozen president, wie het ook zal zijn, niet kunnen beschikken over een meerderheid in het Congres, bestaande uit de Senaat en het Huis van Afgevaardigden. De Republikeinen hebben 66 procent kans de om een meerderheid te halen in de Senaat en de Democraten 61 procent om te winnen in het Huis van Afgevaardigden.

Om kiezers van hem af te snoepen heeft Harris standpunten geheel of gedeeltelijk van Trump overgenomen

Dus zelfs als Harris het haalt, zal zij op binnenlands vlak met handen en voeten gebonden zijn aan de Republikeinse meerderheid in de Senaat. Van belangrijke sociale maatregelen zoals het verhogen van de koopkracht of een eventuele uitbreiding van de universele ziekteverzekering zal niet veel in huis komen.

Ten derde zal Harris, als ze president wordt vooral moeten dansen naar de pijpen van big business. Maar daarover straks meer.

Zoek de 7 verschillen

Als het over abortus gaat staan de twee presidentskandidaten lijnrecht tegenover elkaar. Maar met betrekking tot de meeste andere kwesties is er heel wat overlap tussen beide kandidaten. Meestal delen ze dezelfde doelstellingen, maar speelt Trump het harder.

Migratie is een goed voorbeeld. Trump heeft aangekondigd dat hij 25 miljoen ‘illegale’ migranten wil deporteren. Maar de financiering van zo’n massale deportatie zal nooit door het Congres geraken. Harris van haar kant gaat akkoord met een grotere beperking op het toekennen van asiel en is daarmee in de richting van Trump geschoven.

Klimaat is een ander voorbeeld. Trump heeft beloofd om vanaf zijn eerste dag in functie de olie- en gasboringen in zijn land uit te breiden. Maar, ondanks het zogenaamd zeer ambitieus klimaatplan, produceerde de VS onder Biden nog nooit zoveel fossiele energie als vandaag. Harris zal dat beleid verder zetten, zij steunt in elk geval expliciet de binnenlandse olie- en gasproductie, inclusief de fracking.[1]

Met betrekking tot de meeste kwesties is er heel wat overlap tussen Trump en Harris

The Economist besluit: “De keuze die de kiezers in november zullen maken, zal het huidige [veel te trage, nvdr] tempo van decarbonisatie handhaven of vertragen. In beide gevallen zal de richting van de koers grotendeels onveranderd blijven.”

Maakt het verschil voor Gaza? Netanyahu wacht wellicht tot Trump opnieuw in het Witte Huis zit omdat hij dan zijn handen nog meer vrij zal hebben dan nu het geval is. Maar onder de Democraten van Biden is bijna 8 procent[2] van de bevolking van Gaza uitgemoord, is 60 procent van de gebouwen waaronder scholen, ziekenhuize en moskeeën vernield en wordt de meerderheid van de bevolking getroffen door hongersnood.

Biden heeft daar niets tegen ondernomen en is blijven wapens sturen. Het is enkel omwille van electorale en diplomatieke redenen dat hij af en toe wat verbale tegengas heeft gegeven, maar ook niet meer dan dat. Bij Harris zal dat niet anders zijn.

En Oekraïne? Trump heeft stoer aangekondigd dat hij de oorlog onmiddellijk zal stoppen en de oorlogsvoerende partijen aan de onderhandelingstafel zal brengen. Maar over hoe dat moet gebeuren is hij bijzonder vaag gebleven. Dat plan maakt hoe dan ook weinig kans.

Van hun kant hebben de Democraten nog weinig geloof dat Oekraïne de door Rusland bezette gebieden kan heroveren, laat staan de Krim. Dat betekent dat gesprekken met Rusland nodig zullen zijn om de oorlog te beëindigen. Harris zal als president het ook steeds moeilijker krijgen om de militaire en financiële steun aan Oekraïne door het Congres te krijgen.

Dus ook ten opzichte van Oekraïne zullen de verschillen tussen Harris en Trump in de praktijk niet zo groot zijn.

Diepe crisis

Het is onvoorstelbaar dat een vulgaire, incompetente en frauduleuze paljas als Trump ernstig kans maakt om opnieuw verkozen te worden. Een figuur als Trump toont hoe diep het land is afgegleden, hij is een symptoom van een diepe crisis.

Angstwekkend veel mensen in de VS zijn blijkbaar zo radeloos dat ze op zoek gaan naar een sterke leider, ook al kraamt die de grootste onzin uit en gaat die in tegen hun eigen persoonlijke belangen.

Het rijkste land ter wereld is tezelfdertijd een sociaal kerkhof. 58 procent van de burgers leeft van salaris tot salaris en 25 procent van de bevolking stelt een behandeling voor een ernstige medische aandoening uit vanwege de kosten. Vaak moet men twee tot drie jobs aannemen om niet in armoede terecht te komen.

Angstwekkend veel mensen in de VS zijn blijkbaar zo radeloos dat ze op zoek gaan naar een sterke leider, ook al kraamt die de grootste onzin uit

Die onaanvaardbare sociale malaise in zo’n rijk land vertaalt zich in wantrouwen ten aanzien van de politiek. De laatste tien jaar schommelt het vertrouwen in de federale regering tussen amper 15 en 20 procent. Ook het vertrouwen in andere instellingen gaat achteruit.

Trump speelt daar handig op in door zich als outsider te profileren. Zelf afkomstig uit de toplaag van de bevolking stelt hij zich op als een strijder tegen het establishment en gaat hij tekeer tegen de politieke kaste, de media, de wetenschappers en de intellectuelen. Zijn stoer en vulgair taalgebruik sluit daar perfect bij aan.

Fascisering doorbreken

De sociale malaise en het wantrouwen in de politiek zijn een perfecte voedingsbodem voor de fascisering waarvan Trump de belichaming is. Die fascisering is echter niet begonnen met Trump. De basis voor extreemrechts en neofascisme binnen de Republikeinse Partij is al lang voorbereid. Denk maar aan figuren als Newt Gringrich,[3] het oorlogskabinet onder George Bush jr.[4] of de Tea Party.[5]

Dit proces heeft Trump dus niet gestart, maar hij is er wel een belangrijke katalysator van en hij heeft het in een hogere versnelling gebracht.

Om dat proces van fascisering een halt toe te roepen is een soort nieuw sociaal contract nodig, gekenmerkt door eerlijke fiscaliteit, universele gezondheidszorg, verhoging van de (minimum)lonen en pensioenen, en goedkoper hoger onderwijs. Daarnaast is het politiek systeem aan een grondige reset toe.

Van Harris valt daar niet veel van te verwachten. Als zij verkozen wordt zal dat in de eerste plaats te danken zijn aan de grote geldschieters die haar campagne hebben gesponsord. Voor deze verkiezingen hebben zij en haar partij een recordbedrag van 2,15 miljard dollar opgehaald.[6] Mark Twain, schrijver en humorist zei ooit: “Wij hebben de beste regering die met geld te koop is”.

Het zijn de grote kapitaalgroepen die haar campagne hebben gesteund en niet de kiezers die de oriëntaties zullen bepalen van Harris’ beleid als ze verkozen wordt. We hebben het hier over big business: de wapenindustrie, de financiële oligarchie, de technologie reuzen, enzovoort.

De krachtsverhouding tussen de verschillende kapitaalgroepen die Harris hebben gesteund zal de grote lijnen bepalen van het nieuwe beleid

De krachtsverhouding tussen die sectoren zal de grote lijnen bepalen van het nieuwe beleid. En die zullen vooral gunstig zijn voor big business en niet voor de gewone man of vrouw.

Men kan met vrij grote zekerheid voorspellen dat het welvaartsverlies, de kloof tussen rijk en arm, de onzekerheid, het gebrek aan toekomstperspectief en het wantrouwen ten aanzien van de politici zullen blijven bestaan. Net al in andere westerse landen zullen die een explosieve cocktail blijven vormen die tot figuren als Trump of erger kunnen en wellicht zullen leiden.

Van onderuit

Van figuren als Harris en van dit politiek stelsel in het algemeen hoeven we m.a.w. niet veel te verwachten. Om het tij te keren zal iets anders nodig zijn. Het zal moeten komen van onderuit, van het geduldig werken aan de basis: het sensibiliseren, organiseren en mobiliseren van mensen voor een duurzaam progressief project.

De uitbouw van een progressief project zal niet alleen bepalend zijn voor de toekomst van de VS maar ook van de wereld

Hoopvol daarbij is dat de laatste jaren het links gedachtegoed weer sterk ingang vindt bij de bevolking, en vooral dan bij jongeren. Een peiling van twee jaar geleden laat zien dat 44 procent van de jongeren tussen 18 en 29 jaar positief staat ten aanzien van het socialisme (40 procent staat positief ten aanzien van het kapitalisme).

De uitbouw van zo’n progressief project zal niet alleen bepalend zijn voor de toekomst van de VS maar ook van de wereld. Er is nog veel werk aan de winkel.

Lees ook:

- Wat als Trump wint? - Wist je dat? De VS hebben geen fair verkiezingssysteem – dat is zo bedoeld - Verkiezingen VS: de keuze tussen bedrijfsmacht en oligarchische macht

Bronnen:

- Dimaggio A., Rising Fascism in America. It Can Happen Here, New York 2022. - The Trumpification of American policy

Notes:

[1] Fracking is een methode om onder andere schaliegas en schalieolie uit de diepe ondergrond vrij te maken. Deze ontginningsmethode is zeer vervuilend.

[2] Het prestigieuze medisch tijdschrift The Lancet schat dat wellicht minstens 186.000 bewoners zijn gestorven, rechtstreeks door kogels en bommen of onrechtstreeks door gebrek aan medische zorgen, voedseltekorten of gebrek aan sanitair. Dat is meer dan 8 procent van de totale bevolking.

[3] Newt Gringrich was de uiterst conservatieve voorzitter van het Huis van Afgevaardigden van 1995 tot 1999. In een interview in 2022 beschuldigde hij de congresleden, die onderzoek deden naar Trumps couppoging op 6 januari 2021, ervan criminelen te zijn en bedreigde hen met gevangenisstraf als de Republikeinen het Huis van Afgevaardigden zouden heroveren bij de tussentijdse verkiezingen van 2022.

[4] De uiterst conservatieve oorlogszuchtige denktank Project for the New American Century had toen een grote invloed op het cabinet van George W. Bush.

[5] De Tea Party-beweging was een ultraconservatieve politieke beweging binnen de Republikeinse Partij die in 2009 begon. De beweging bestond uit een mengeling van libertair, rechts-populistisch en conservatief activisme. De beweging organiseerde meerdere protesten en steunde verschillende politieke kandidaten.

[6] Financial Times, 30 oktober 2024, p. 3.