De extreemrechtse Nederlandse regering neemt het – in het VK afgeschoten – Uganda-idee ‘in overweging’ en zou het uitbreiden met Oezbekistan. Hun extreemrechtse evenknie in Italië: de regering Meloni, stuurde vorige week de eerste asielzoekers naar Albanië (intussen na rechtelijke tussenkomst al terug in Italië), en Nicole de Moor – ontslagnemend staatssecretaris asiel bij ons – zegt in de mainstream pers dat we die ideeën niet meteen moeten verwerpen.

Von der Leyen, EU-commissievoorzitter vindt de Albanië-deal ook een geschikt voorbeeld om de terugkeerrichtlijn te verstrengen, Donald Tusk kondigde gisteren aan het asielrecht in Polen te willen opschorten, Frankrijk gaat – in navolging van het Duitse voorbeeld – aan de landsgrenzen weer controles instellen.

Stoere oplossingen voor een zelf uitgeroepen probleem

Ruben Wissing herinnert er aan dat de EU in juni een nieuw Migratie- en Asielpact sloot en de lidstaten nu in de fase zijn dat te implementeren en n.a.v. de oktobertop met hun ‘concrete’ plannen op de proppen komen. België en Spanje zijn de enigen die zeggen dat dit nu niet dé prioriteit hoeft te zijn.

Politici zijn al decennia bezig om alle problemen op migranten af te schuiven. Ze hebben hun kiezers er zo bang voor gemaakt dat ze nu wel met concrete plannen moeten komen. Dus stellen ze op vlak van migratie nu dingen voor ‘die de bevolking wil’. Ik stel vast dat links hier geen echt antwoord weet op te formuleren, waardoor ze hun kiezers laten meesleuren door die angst voor migratie en migranten.

Een andere reden waarom deze plannen nu allen samen boven komen drijven, is omdat de staten over veel zaken in het EU-migratiepact een akkoord vonden in juni, maar niet over de terugkeerrichtlijn. Daarop kunnen ze zich nu wel nog per land profileren.

July 2013 Melbourne John Englart(Takver), Flickr/ CC BY-SA 2.0.

In het akkoord tussen Italië en Albanië staat dat alles in Albanië gaat gebeuren onder de juridische verantwoordelijkheid van Italië valt: slimmigheid op papier want hoe gaat dat praktisch werken? EU-leiders reageren daar enthousiast over, maar wellicht gaat dat snel vastlopen. En wat gaat Italië ondernemen als de mensenrechten niet gerespecteerd worden in Albanië? Dat zal ver van het bed van de publiek opinie zijn als daar iets zou mislopen.

Vier van de 16 asielzoekers die de erg dure reis naar Albanië moesten maken,  werden de dag zelf al teruggestuurd naar Italië wegens minderjarig of ernstig ziek en een Italiaanse rechtbank stuurde ‘s anderdaags de overige 12 migranten terug naar Italië omdat hun herkomstlanden: Egypte en Bangladesh, volgens de Europese regels helemaal niet veilig zijn, zoals de Italiaanse regering stelt. Het Hof van Justitie heeft die regels nog maar heel recent verduidelijkt.

Een case die bewijst dat het eigenlijk om electorale propaganda gaat, zegt Wissing. Bij de retoriek van trotse soevereiniteit ofte: ‘take back control’ hoort blijkbaar ook een neokoloniaal projectje om een land om te kopen om de vuile taken uit te voeren.

Betalen voor onze dirty jobs

Er is nochtans geen piek of structurele stijging van de migratie naar de EU, integendeel de oversteken aan de buitengrenzen van de unie zijn de laatste maanden serieus verminderd door verstrengde bewaking gecombineerd met illegale pushbacks in o.a. Hongarije en Griekenland. Von der Leyen klopt zich ook op de borst dat de deals met Tunesië en Egypte zgn. zo goed werken, er is dus zeker geen link met een reële stijging.

Daarom denk ik echt – zegt Ruben Wissing – dat het hier gaat om politieke propaganda: kijk eens hoe flink wij optreden tegen de instroom van vreemdelingen. Tegelijk blijkt al lang uit allerlei onderzoek dat het versterken van de buitengrenzen mensen niet tegenhoudt, maar vooral de miserie en het gevaar voor de asielzoekers vergroot en de winsten van de mensensmokkelaars verhoogt.

Nochtans is de aanpak van de mensensmokkel het verklaarde éérste doel van de Europese migratieaanpak, maar in de praktijk is die contraproductief.

Samenwerken op Europees en globaal vlak rond de organisatie van migratie, is voor alle duidelijkheid wél een goed idee. Afspraken maken met buurlanden en op wereldvlak over migratie, daar ben ik voor. Nu is dat echter eenzijdig gericht op terugsturen en afschrikken en er wordt vrijwel nooit over migratie gesproken in termen van positieve wederzijdse resultaten. Het zou bv goed zijn om mensen tijdelijke werkvergunningen te geven. Circulaire migratie: seizoensarbeid of een paar jaren voor bepaalde projecten. Dan zetten mensen hun familiekapitaal niet in voor een one-shot alles-of-nietsrisico.

Ook, de deals die we afsluiten met Turkije, Tunesië, Marokko, Libië, Egypte nu ook Albanië zijn allerminst gemotiveerd door een verbetering van het lot van die migranten. We geven aan die landen enkel centen om hun grenzen te militariseren en de mensen buiten Europa te houden. Er staat altijd wel een intentieverklaring in die overeenkomsten dat de situatie van de asielzoekers zal verbeteren, maar in de praktijk komt daar niks van in huis. Dat heeft de EU Rekenkamer trouwens recent nog heel duidelijk vastgesteld m.b.t. het Noodfonds voor Afrika.

July 2013 Melbourne John Englart(Takver), Flickr/ CC BY-SA 2.0.

De regeringen van die landen zijn meestal van autoritaire snit en laten graag aan hun bewoners zien hoe belangrijk ze wel zijn voor Europa en hoeveel geld ze weten binnen te halen. De EU-landen maken zich daarmee ‘chanteerbaar’ door deze regimes. Turkije is in geslaagd om de EU de arm om te draaien door te dreigen vluchtelingenstromen niet tegen te houden en in Marokko zag de regering dat ze dat ook konden.

Al ze het tijdstip gunstig achten, zetten ze de grenzen open en laten ze groepen de Spaanse enclaves Ceuta en Melilla bestormen, waarna de EU bereid gevonden wordt om nog meer te betalen. De regering slaagt erin daarmee indruk te maken bij hun bevolking: de EU heeft Marokko nodig, ze luisteren naar ons. Het versterkt de positie van die weinig democratische leiders.

Een humane en realistische migratiepolitiek voor EU

Je kan natuurlijk moeilijk voorspellen wat het uiteindelijke effect van bepaalde maatregelen in realiteit zouden hebben. Dat hangt vooral af van de termijn waarop je kijkt. Maar als je op de middellange termijn verandering wil, zijn een aantal elementen wel belangrijk, zegt Ruben Wissing.

Vooreerst moet je bereid zijn hier internationale afspraken rond te maken, dat is gewoonweg nodig. Rechts in Vlaanderen heeft het Migratiepact (dat van Marrakesh) en het Vluchtelingenpact van de VN in 2018 eenzijdig afgeschoten onder het mom dat ons dat bijkomende (opvang)verplichtingen zou geven. Dat is gewoon erg dom. Het had een kans kunnen zijn om Europese standaarden te globaliseren.

Landen van herkomst erkenden in het Migratiepact ook de plicht om mee te werken aan terugkeer van onderdanen en het is potentieel een instrument om de bescherming van asielzoekers te verbeteren: zowel in de landen van herkomst, als de transitlanden en de aankomstlanden.

Uiteraard zijn die landen in de regio vaak al veel zwaarder belast met grote aantallen vluchtelingen dan de welvarender landen in het Noorden, terwijl ze er minder middelen voor hebben. Het is dus nodig dat we een financieel engagement opnemen voor menswaardige opvang in eerste landen van asiel en substantiële hervestigingsinspanningen aangaan. Daarvoor moeten geen nieuwe kampen in nieuwe landen worden geopend, zoals nu wordt geopperd, maar moet er steun komen voor de landen die nu al grote groepen opvangen in vaak erbarmelijke condities.

Een humaan discours ontwikkelen over migratie

Ruben Wissing vindt dat de linkse beweging zich al te defensief opstelt in discussies over migratie. Het lijkt hem verstandiger om assertief naar buiten te komen met verhalen die weggaan van de focus op het identitaire en de zgn. ‘grote’ cultuurverschillen en uitgaan van sociaal-economische ongelijkheid – hier in België en Europa zelf – maar ook in de wereld.

Mensen worden nu bang gemaakt voor hun eigen culturele verschillen met migranten terwijl de meesten eigenlijk aan dezelfde kant van de ongelijke machtsverhoudingen zitten. De overgrote meerderheid van de Europeanen moeten ook hun arbeid verkopen in de grote wereldwijde neoliberale economie.

De solidariteitsbewegingen zoals 11.11 en vluchtelingenwerk Vlaanderen maken uiteraard deze analyse ook, maar missen vaak politieke vertegenwoordiging.

Het kan misschien ook verklaren waarom de PVDA de laatste tijd ook electoraal scoort. Veel jongeren lijken zich daarin te herkennen. Sinds de economische crisis vanaf 2008 is er een heel andere arbeidsmarktcontext dan ervoor, met veel meer onzekerder en precairder jobs. Wie zich in dit sociaaleconomisch verhaal erkent, maakt van migratie minder een probleem en ziet het als een fenomeen dat altijd heeft bestaan.