Stichting Reclame Code, bekend van de Reclame Code Commissie, komt vaak in het nieuws met klachten over misleidende duurzaamheidsclaims (greenwashing), zoals reclames van Shell, KLM of Primark. Voor het eerst deed de SRC een uitspraak over de vraag of je reclame mag maken voor producten die ernstige klimaatschade veroorzaken, los van de vraag of er sprake is van misleiding.
Hoge mate schadelijk voor het milieu
Reclame Fossielvrij baseerde haar klacht op artikel 2 van de Nederlandse Reclame Code (NRC). Daarin staat dat reclame niet mag “aansporen tot gedrag dat schadelijk is voor de gezondheid of in hoge mate schadelijk is voor het milieu”. Volgens Reclame Fossielvrij valt fossiele reclame onder deze bepaling.
SRC ontkent de schadelijke gevolgen van vliegen niet, maar heeft het toch niet aangedurfd de klacht toe te wijzen. Volgens de SRC biedt deze bepaling geen grondslag om reclames voor vliegen zoals die van TUI te verbieden, omdat het verbod nog onvoldoende duidelijk is. Een gemiste kans, aldus de campagnegroep.
“Vliegreizen zijn schadelijk voor het klimaat”, aldus Femke Sleegers van Reclame Fossielvrij. “Met deze reclame wil TUI meer vliegreizen verkopen. Vliegen is gedrag dat in hoge mate schadelijk is voor milieu, klimaat en gezondheid. En daartoe oproepen met reclame mag niet, volgens artikel 2 van de Nederlandse Reclame Code. Als een vliegreis niet geldt als “zeer schadelijk” voor het klimaat, wat dan wel?”
Vakantiebestemmingen in brand
Volgens Reclame Fossielvrij laat SRC met deze uitspraak de kans liggen om milieu en gezondheid te beschermen. “Het jaar 2024 is tot nu toe het warmste ooit gemeten. In Zuid-Europa woeden op dit moment ernstige bosbranden als gevolg van de klimaatcrisis. Ondertussen worden we elke dag doodgegooid met reclames voor vliegreizen die de klimaatproblemen nóg erger maken. De reclamewaakhond laat een kans schieten om een betekenisvolle uitspraak te doen voor het klimaat om de gezondheid van burgers en planeet te beschermen.”
Reclame Fossielvrij zegt er alles aan te doen om te zorgen dat deze slapende wet gaat werken. De campagnegroep sluit niet uit dat ze dit voorleggen aan de rechter. “Het verbod uit deze Europese wet kan een belangrijke stap zijn om fossiele overconsumptie te beperken.”
Nederland voldoet niet aan EU-wet
Artikel 2 NRC is gebaseerd op een Europese richtlijn (de Richtlijn Audiovisuele Mediadiensten (artikel 9 (1) c iii en iv)), dat lidstaten verplicht om dit verbod op te nemen in de nationale wetten of zelfregulering (zoals de Nederlandse Reclame Code. Dat de SRC oordeelt dat het verbod niet van toepassing is, betekent volgens Tjarda van der Vijver, een van de advocaten die Reclame Fossielvrij bijstaat, dat EU-regelgeving niet goed is geïmplementeerd.
“We vinden dat de SRC ten onrechte het verbod in de EU-richtlijn links laat liggen. Volgens ons is het klip en klaar dat reclames voor vliegvakanties oproepen tot gedrag dat schadelijk is voor het milieu. SRC durft het niet aan om de richtlijn op die manier toe te passen, omdat vliegreclames niet expliciet genoemd worden. Maar juist het open karakter van het verbod biedt mogelijkheden om een sterke uitspraak te doen voor het klimaat. Want het is duidelijk dat de luchtvaartindustrie zonder krimp haar klimaatdoelen niet gaat halen. Maar in plaats daarvan groeit de luchtvaartsector. Minder vliegen is de enige oplossing, maar reclames blijven de groei aanjagen.”
Reclame Fossielvrij ijvert al sinds 2019 voor een verbod op fossiele reclame en krijgt daarbij steeds meer steun, onlangs ook van de secretaris-generaal van de Verenigde Naties, António Guterres, die in juni opriep tot een wereldwijd verbod op fossiele reclame.
“Fossiele reclame gooit nóg meer olie op het vuur”
“Met tienduizenden zorgprofessionals staan we achter het standpunt van Reclame Fossielvrij, ook vanuit het oogpunt van de volksgezondheid”, reageert Evelyn Brakema, arts, wetenschapper en tevens voorzitter van de Groene Zorg Alliantie. “Tabaksreclames zijn verboden en iedereen begrijpt waarom. Fossiele brandstoffen schaden de gezondheid nog meer. Nu al zien we de gevolgen dagelijks in onze oversterfte door hitte. Het verbieden van fossiele reclame is daarom meer dan logisch. Nu blijkt dat deze wet al bestaat! Het is dan toch een gemiste kans voor onze gezondheid en het milieu als we die wet dan niet handhaven?”
“De snelheid waarmee de aarde opwarmt, laat klimaatwetenschappers versteld staan. Fossiele reclame gooit nóg meer olie op het vuur”, vindt ook Anuna de Wever, schrijver en campaigner klimaatrechtvaardigheid. “De SRC schrijft in haar oordeel dat er over de schade van vliegen geen twijfel bestaat. Maar juist nu Reclame Fossielvrij hen erop wijst dat een verbod al staat in hun eigen regels, gebaseerd op Europese wetgeving, geeft Stichting Reclame Code niet thuis. Een gemiste kans.”