In Parijs kwamen wereldleiders in 2016 overeen de opwarming van de aarde liefst onder de 1,5°C te willen houden, maar recent onderzoek toont aan dat die grens mogelijk nu reeds overschreden is. Mogelijk zouden we in 2030 al 3°C opwarming bereiken.

Alle woorden en beloftes ten spijt blijft de concentratie van CO2 in de atmosfeer toenemen en dus de aarde verder opwarmen. Het feit dat wetenschappers telkens weer moeten vaststellen dat dit sneller verloopt dan verwacht is verontrustend. 

Met het huidige klimaatbeleid zijn we op koers naar een opwarming van 3 à 4 graden tegen 2050. Dat klinkt misschien niet gigantisch, maar dat is het wel. Een lichaam dat 1 graad opwarmt, heeft koorts. Een lichaam dat structureel 4 graden warmer wordt, sterft. Voor de aarde geldt ongeveer hetzelfde. Met die nuance: de aarde zou zo’n opwarming wel overleven, voor de menselijke beschaving wordt het moeilijker.

Fifteen years minus one day between these photos. Taken at the Rhone glacier in Switzerland today.

Not gonna lie, it made me cry. pic.twitter.com/Inz6uO1kum

— Duncan Porter (@misterduncan) August 4, 2024

De oceanen warmen trager op, wat betekent dat de rest van de aarde nog sneller opwarmt. Bovendien zorgen droge bodems voor een zelfversterkend effect. Dat alles maakt dat we tegen 2050 pieken tot wel 50°C kunnen zien, zo schat klimaatwetenschapper François Massonnet van de UC Louvain.

Zulke temperaturen zijn dodelijk, verduidelijkt zijn collega Wim Thiery van de VUB. Tijdens de hittegolf van 2020 stierven 1.400 mensen méér dan normaal in die periode. “In Frankrijk was de piek in oversterfte door hitte zelfs hoger dan de pieken van de coronagolven”, aldus Thiery.

Eindspel

In het boek Zes graden beschrijft Mark Lynas de gevolgen van een opwarming van de aarde van één tot en met zes graden. In het hoofdstuk ‘Vier graden’ heeft hij het onder andere over hittedoden, grote delen van de aarde die onbewoonbaar zijn geworden, orkanen, overstromingen, stofstormen, bosbranden, mislukte oogsten en massa-extinctie.

Een lichaam dat structureel 4 graden warmer wordt, sterft

“De Planeet Aarde”, schrijft Lynas verder, “is nu in het eindspel beland bij 4°C, en dat is waarschijnlijk niet eens onze eindbestemming. In deze fase zijn grootschalige terugkoppelingen op gang gekomen, die het opwarmingsproces in een onstuitbare opwaartse spiraal dreigen te duwen.”

De opwarming van de aarde is geen gelijkmatig proces, waarbij elke ton CO2 eenzelfde temperatuurstijging tot gevolg heeft. Het is een zelfversterkend proces met tal van kantelpunten. Zo verandert het witte oppervlak van het ijs op de Noordpool door de opwarming en het smelten van de poolkappen steeds meer in donker water, dat minder zonlicht weerkaatst en meer omzet in warmte. Net zoals een zwart T-shirt in de zon warmer is dan een wit T-shirt.

Bij vier graden dreigt ook de permafrost, het permanent bevroren ijs op de toendra’s rond het poolgebied, volledig te smelten. Daarin zit methaan opgeslagen, samen met organisch materiaal dat wanneer het ijs ontdooit door bacteriën in CO2 wordt omgezet. De huidige uitstoot daar wordt gelukkig deels gecompenseerd door nieuwe planten die kunnen groeien waar het ijs verdwijnt. Maar er is een kantelpunt, waarna er vanuit de gesmolten permafrost meer broeikasgas de lucht in gaat dan planten kunnen opnemen.

Eens dat gebeurt, zijn we in een snel tempo op weg naar 5 en daarna 6 graden. “Opwarming van deze orde van grootte brengt zelfs het voortbestaan van de mens, als soort, in gevaar”, schrijft Lynas. “Nu het overige leven al grotendeels is verdwenen, vormen plantenresten samen met rottende karkassen drijvende matten die aanspoelen langs de dode kusten van de van zuurstof ontdane oceanen. Uiteindelijk leidt zo’n extreme verhitting tot het vooruitzicht van een op hol geslagen broeikaseffect dat de oceanen verdampt en de biosfeer steriliseert, waardoor de Aarde, een miljard jaar te vroeg, in Venus verandert.”

Uitstel doktersbezoek

Dit zijn geen overdreven voorspellingen van doemdenkers. Dit is een precieze beschrijving van de gevolgen van de opwarming van de aarde waar we momenteel naar op weg zijn op basis van de beste voorhanden zijnde wetenschap.

Ons huis staat in brand

Ons huis staat in brand. Je zou denken dat we er alles aan doen om te blussen, maar de realiteit is dat in verschillende Europese landen klimaatbeleid wordt afgezwakt en het goed mogelijk is dat de VS binnenkort opnieuw een president krijgt die niet in klimaatverandering gelooft.

De klimaatcrisis was nauwelijks een thema tijdens de verkiezingsdebatten. Groene partijen gaan overal in Europa achteruit. Het lijkt wel alsof men denkt dat de ecologische crisis vanzelf zal verdwijnen wanneer men er niet meer over spreekt, maar dat doet hij natuurlijk niet. We lijken ons collectief te gedragen als een patiënt die niet naar de dokter wil uit angst voor de diagnose, waarvan hij ergens wel weet dat hij die zal krijgen.

Een van de belangrijkste redenen om af te zien van ambitieus klimaatbeleid is dat het te veel zou kosten. Dat is niet onbegrijpelijk. Ook om naar de dokter te gaan, is de financiële kost vaak een grote drempel, maar ergens weet iedereen ook wel dat als je het uitstelt tot een opname zich opdringt, de rekening dubbel zo hard aankomt. 

Soms moet je ergens een einde aan maken voor het een einde maakt aan jou

Dat is bij klimaatverandering niet anders. Wie beweert dat het leuk of makkelijk zal zijn om onze uitstoot af te bouwen liegt, maar soms moet je ergens een einde aan maken voor het een einde maakt aan jou. We staan voor een keuze tussen wat juist is en wat gemakkelijk is. Hoe langer we die keuze uitstellen, des te groter de gevolgen die we ervan zullen ondervinden.