Het is 29 augustus 1958. Majbritt Morrison en haar man van Jamaicaanse afkomst, Raymond Morrison, raken verwikkeld in een discussie aan het metrostation Latimer Road in Notting Hill, Oost Londen. Verschillende mensen komen tussen, de gemoederen raken verhit en er breekt een klein gevecht uit.

Een dag later wordt Majbritt Morrison door een groep jonge witte mannen herkend en verbaal en fysiek aangevallen. Later die nacht verzamelt een groep van zo’n 300 witte mensen op Bramley Road om er de huizen van de Indische inwoners aan te vallen.

De volgende dagen blijven gelijkaardige aanvallen die bekend staan als de Notting Hill Riots doorgaan. Het geweld werd opgepookt door extreemrechtse politici zoals de aristocraat Oswald Mosley en zijn Union Movement en andere extreemrechtse groepen zoals de White Defence League. Keep Britain White, zo luidde hun slogan, houdt Groot-Brittannië wit.

Kortom: racistisch geweld is niet nieuw in de Britse samenleving.

Fake news

Fastforward naar 29 juli 2024. Op een dans- en yoga-evenement in Southport, een kuststad in Noord-Engeland, begint een man met een mes te steken. Drie jonge kinderen sterven. Acht andere kinderen en twee volwassenen raken gewond.

In werkelijkheid is de dader geboren in Groot-Brittannië, maar een dag later verklaart influencer Andrew Tate op sociale media dat de dader van de steekpartij een migrant zonder papieren is die per boot in Southport zou zijn aangekomen. Verschillende versies van gelijkaardige desinformatie worden verspreid door tal van accounts op sociale media en zelfs overgenomen door het nieuwsmedium Channel 3 Now.

Op 30 juli 2024, een dag na de steekpartij, waren er echter al “ten minste 27 miljoen impressies [op sociale media] getraceerd voor berichten waarin werd verklaard of gespeculeerd dat de aanvaller een moslim, migrant, vluchteling of buitenlander was.” Dat werd in kaart gebracht door Marc Owen Jones, docent Midden-Oostenstudies aan de Hamad bin Khalifa Universiteit in Doha, waar zijn onderzoek zich richt op strategieën voor informatiecontrole.

Racistisch geweld

Ook Nigel Farage, leider van het extreemrechtse Reform UK trekt het verhaal van de politie in twijfel en suggereert dat de steekpartij toch ‘terreurgerelateerd’ zou zijn. Extreemrechts maakt van het momentum gebruik om de boel op te poken. “Ze vervangen de Britse natie door vijandige, gewelddadige, agressieve migranten”, zo verklaart Tommy Robinson, oprichter van de extreemrechtse English Defence League.

Na de herdenking van de slachtoffers van de steekpartij wordt vanuit een extreemrechtse chatgroep een aanval op een moskee georganiseerd. Het begin van een reeks georganiseerde aanvallen op moslims en mensen met een donkere huidskleur in heel Engeland. De aanvallen worden online gecoördineerd vanuit extreemrechtse groepen waaronder ook de English Defence League.

Racistisch geweld is niet nieuw in de Britse samenleving

Opmerkelijk is de rol van Elon Musk die op zijn platform X niet enkel alle ruimte geeft aan racisme en complottheorieën, maar de haat zelf ook actief verder tracht op te poken. “Een burgeroorlog is onvermijdelijk”, zo tweette hij.

Protest?

In verschillende grote media blijft men spreken van anti-migratie-protesten. De VRT, die de hele grote stakingsgolf en de summer of discontent in 2022 zowat volledig heeft gemist, spreekt zelfs van de grootste protesten van de afgelopen 10 jaar.

Wat plaatsvindt, zijn echter geen spontane protesten van de bevolking, maar georganiseerde aanvallen door kleine extreemrechtse groeperingen. Ze richten zich bovendien niet tegen migratie, maar specifiek tegen mensen met een donkere huidskleur, onafhankelijk van waar ze zijn geboren. Eerder pogroms dan protesten dus.

Een belangrijk deel van de strategie van extreemrechts bestaat eruit om aansluiting te vinden bij het groeiende ongenoegen dat heerst bij brede lagen van de bevolking om het vervolgens tegen mensen met een niet-witte huidskleur te richten.

Hoe belangrijk het ook mag zijn om de voedingsbodem van dat ongenoegen te begrijpen, het is minstens even belangrijk om te begrijpen dat zoiets zich nooit zomaar automatisch omzet in racistisch geweld. Dat gebeurt alleen wanneer het door mensen zoals Musk, Farage en Robinson van bovenaf die richting uitgestuurd wordt.

‘Terechte zorgen’

Ik kamp ook wel eens met ongenoegen, maar dat heeft me nog nooit een asielcentrum doen aanvallen. Het is dan ook niet ‘het ongenoegen’ dat mensen ertoe aanzet dit te doen. Het zijn de racistische haatpredikers die mensen daartoe aanzetten.

Extreemrechts stelt zichzelf graag voor als ‘de stem van het volk’, maar als er iets is dat het geweld in Groot-Brittannië toont, is het wel dat extreemrechts niet bestaat uit een volkse beweging die grieven van de gewone mensen vertolkt, maar uit hiërarchisch georganiseerde bendes die met geweld hun wil willen opleggen.

Her en der wordt reeds geopperd dat het belangrijk is om ook ‘terechte zorgen’ te erkennen, maar willen we effectief de voedingsbodem voor dit geweld wegnemen, dan zullen we net een halt moeten roepen aan iedereen die haat en verdeeldheid zaait. “We hebben nood aan onmiddellijke en publieke solidariteit met de slachtoffers”, zo verklaarde ook het linkse parlementslid Jeremy Corbyn.

In Belfast vormden buurtbewoners een menselijke ketting om een plaatselijk islamitisch centrum te beschermen. Het is in de eerste plaats de opdracht van linkse politiek om naar de terechte zorgen van die mensen te luisteren.