Ik ging kijken in Leuven. Eerder speelden ze al in Brussel, Mechelen, en Gent en later nog twee maal in Brugge. De voorstelling trekt van stad naar stad, zoals een circus dat hoort te doen. Die bewegingsvrijheid die we hier zo vanzelfsprekend achten, is er in Palestina niet. Daar was het vorig jaar onmogelijk gebleken om veilig van de ene stad naar de andere te reizen.

Vrijheid

Circus is wat deze jongeren samenbrengt, maar zo wordt meteen duidelijk dat circus in de context van een bezetting niet hetzelfde is. Het gaat niet enkel om fysieke bewegingsvrijheid, zo vertelt een van de Palestijnse deelnemers achteraf. Het gaat ook om wat het doet met je geest.

“Circus is een manier om te ontsnappen aan de zwaarte van de bezetting, om zich niet te laten definiëren door de bezetter”

Voor haar is circus, zo gaat ze verder, ook een manier om te ontsnappen aan de zwaarte van de bezetting, om zich niet te laten definiëren door de bezetter, maar iets van zichzelf tot uitdrukking te brengen. Of hoe onderdrukten ons leren wat vrijheid is.

Vrij is niet wie geen rekening hoeft te houden met anderen of anderen kan onderwerpen aan zijn of haar wil. Nee, we hebben onze vrijheid juist te danken aan de verbindingen die we aangaan met anderen.

Vertrouwen

Naar mijn gevoel is de voorstelling niet zomaar het eindproduct van dat naar elkaar zoeken, maar maakt die zoektocht zelf ook deel uit van de voorstelling. Er wordt dan weer kriskras door elkaar gelopen, dan weer een hechte groep gevormd. Er valt al eens een balletje of kegel op de grond. Er wordt al eens tegen een muur gevlogen.

Het gaat er niet om vrij te zijn van beperkingen, maar ermee te spelen. Niet langer te stuntelen met zelfvertrouwen. Maar te stuntelen, met zelfvertrouwen. Onzeker zijn zij die enkel op zichzelf vertrouwen, samen zijn ze ensemble.

Het is door op elkaar te vertrouwen dat men in zichzelf leert te geloven en sprongen kan maken die op het eerste gezicht ondoenbaar lijken, letterlijk. Het is door de voorstelling als groep te maken dat elke deelnemer boven zichzelf kan uitstijgen, dat een blinde jongen op een eenwieler kan rijden, dat het onmogelijke mogelijk kan worden.

Resilience

Zowel de boodschap als de taal van het circus zijn universeel, wat is dan datgene wat Palestijns circus zo anders maakt? Wil je een beter leven, praat dan met een Palestijn, zo vertelde een van de Belgische deelnemers achteraf. Wat is het dan wat Palestijnen anders maakt?

Resilience, zo antwoordde een van de Palestijnse deelnemers, wat zowel vertaald kan worden als weerstand als veerkracht. Ik zou willen, zo vertelde een andere Palestijnse deelnemer, dat wanneer men denkt aan Palestina, men niet enkel denkt aan de bezetting. Het is belangrijk om op de hoogte te zijn van de bezetting, want die moet verdwijnen, maar ik zou willen dat men ook denkt aan hoe we leven, aan onze steden, hoe we dansen, hoe we eten delen.

Het circus is het leven zelf. Het is falen en opnieuw proberen, verbinding zoeken en soms vinden

Misschien is het eenvoudigweg dat. De weigering om zich te laten definiëren door de onderdrukker, de weerstand tegen de druk om de situatie te accepteren zoals ze is, en de veerkracht om de eigen omstandigheden te overstijgen. Hoe de Palestijnen, in contrast met de onderdrukker die door de ander te ontmenselijken uiteindelijk zichzelf ontmenselijkt, ondanks de beperking van hun fysieke vrijheid, wel vrij van geest blijven.

Leven

Gewoon speciaal is het, hoe het net zij die ontmenselijkt worden, dezelfde zijn die ons leren wat het betekent om eenvoudigweg mens te zijn. “We teach life, sir.” Wij Palestijnen, zo zegt de Palestijnse dichteres Rafeef Ziadah het, staan elke ochtend op om de rest van de wereld iets te leren over het leven.

Het is niet zo dat ze hun circus gebruiken om iets uit te beelden over het leven, zo bedenk ik me achteraf. Het circus is het leven zelf. Het is falen en opnieuw proberen, verbinding zoeken en soms vinden. Het is spelen met beperkingen en leren te vertrouwen. Het is beweging, vrijheid van beweging. Het is nooit zomaar wat het is, maar altijd wat we er samen van maken.