Deze opmerkelijke uitspraak komt voort uit een zaak in Zwitserland, waar een groep van 2.500 “Klimaseniorinnen” (Oma’s voor het klimaat, zeg maar) het land voor de rechter sleepte vanwege zijn ontoereikende inspanningen op het gebied van klimaatverandering.

Het Hof heeft unaniem geoordeeld dat de klagers een geldig punt hebben en dat hun mensenrechten daadwerkelijk worden geschonden door het gebrek aan actie van de Zwitserse overheid. Dit omvat het recht op een veilig en gezond leefmilieu, dat essentieel is voor het welzijn en de waardigheid van alle burgers.

Recordtemperaturen

De uitspraak komt in een tijd waarin klimaatwetenschappers wereldwijd verontrust zijn door een ongekende reeks recordtemperaturen, zowel op zee als op het land gedurende de afgelopen tien maanden.

De aanhoudende trend van temperaturen die meer dan 1,5°C boven pre-industriële niveaus uitkomen is diep verontrustend, merkte Mark Maslin, hoogleraar aardwetenschappen aan University College London, op. Het was een niveau dat volgens veel wetenschappers pas later dit decennium verwacht werd. “Het lijkt erop dat dingen sneller gebeuren dan verwacht.”

Niet onbelangrijk

Dat de Zwitserse overheid nu veroordeeld heeft is niet onbelangrijk. Het is de eerste keer dat een internationale rechtbank een arrest velt over klimaatverandering. Het vestigt een precedent dat overheden ter verantwoording kunnen worden geroepen voor hun nalatigheid op het gebied van klimaatactie, en dat de bescherming van de mensenrechten nauw verbonden is met het streven naar een duurzame en rechtvaardige samenleving.

Bovendien heeft het Hof benadrukt dat burgers het recht hebben om in eigen land juridische stappen te ondernemen om hun recht op een gezond leefmilieu te verdedigen. Dit opent de deur voor een nieuwe golf van klimaatrechtszaken wereldwijd, waarin burgers worden aangemoedigd om op te komen voor hun recht op een leefbare planeet.

Verandering afwingen

Het is echter maar zeer de vraag of die rechtszaken en eventuele veroordelingen zullen volstaan om staten van beleid te laten veranderen. “Dit soort rechtszaken maakt nul verschil in de levens van mensen”, zo reageerde eerste minister Alexander De Croo eerder op de veroordeling in de klimaatrechtszaak in ons land. “Het is puur tijd- en energieverlies.”

Daarmee stelde De Croo eigenlijk dat hij de eigen officiële documenten, beloftes en bestelde onderzoeken over hoe ze haar burgers zou moeten beschermen enkel op papier relevant vindt. Klimaatrechtszaken hebben het voordeel dat ze dat heel duidelijk maken. In die zin zijn ze niet alleen een krachtig instrument om overheden te ontmaskeren, ze kunnen ook voeding geven aan een beweging die verandering af kwam dwingen.