In de jaren dat ik ondanks de handicap die de jeugdjaren mij bezorgden mij kon vermeien als leraar, gaf ik mijn studenten soms dit mee: "Werk aan je taal en Woordenschat: op een dag kan je taalvaardigheid je leven redden of een betere wending geven! Niet alleen als je ooit voor een rechtbank zou verschijnen en je zaak moet bepleiten, of wanneer je de aandacht van het meisje/de jongen van je dromen wil trekken. Elk "woordje" dat je beheerst en in stelling kunt brengen, is al een van de duizenden "handjes" (hier bracht ik beide armen in de lucht en maakte grijpende bewegingen met de vingers) waarmee je als persoon "grip" hebt op de werkelijkheid, op de wereld buiten jou!". De laatste weken is dit soort visie en dit enthousiasme voor het Woord weer erg actueel, nu blijkt dat de Taalvaardigheid of de Taalbeheersing, noem het hoe je wil, bij jonge mensen opvallend achteruit boert.
- Hierover schrijft Seppe De Meulder het volgende voor De Wereld Morgen, hij is een links en jong filosoof en journalist (daarna volgen mijn verdere bedenkingen, getuigenissen en analyse). - "Op 22 oktober 1972 vond aan de Technische Universiteit Eindhoven een groot debat plaats over de menselijke natuur tussen Michel Foucault en Noam Chomsky. Het debat werd later ook uitgezonden en zet tot op de dag van vandaag mensen aan het denken. Op 19 april 2019 vond een debat plaats tussen Jordan Peterson en Slavoj Zizek in de Meridian Hall in Toronto. Ook dat debat werd uitgezonden en wie eerst het debat uit 1972 bekijkt en dan dat uit 2019 kan niet anders dan zich de vraag stellen: wat is er aan de hand met de intellectuele cultuur in het Westen? Op 26 september 1960 werd het eerste grote presidentiële tv-debat uitgezonden tussen John F. Kennedy en Richard Nixon. Wanneer je het debat herbekijkt kan je het heel erg oneens zijn met beide kandidaten, maar het is onmogelijk om niet op te merken dat er een niveau wordt gehaald dat niemand vandaag verwacht van een debat tussen Joe Biden en Donald Trump. Met Biden en Trump in de hoofdrollen is het makkelijk om te lachen met de VS, maar kijk eens naar ons eigen land. Laat even je eigen politieke voorkeur voor wat het is, kijk naar een verkiezingsdebat en vraag je af: zijn dit nu echt van alle mensen die in deze regio leven, degenen die de meest inspirerende visie hebben voor onze toekomst? Is dit echt het beste wat we te bieden hebben om dit land te leiden?" _________________________________ Het is inderdaad een akelig probleem, en een algemeen fenomeen, zo heb ik op het Facebookprofiel gereageerd. Mijn oud-professor geschiedenis Michel Cloet, die al zowat 60 jaar De Standaard leest, vond onlangs in zijn uitgebreide persoonlijke archief een katern Standaard der Letteren terug uit de jaren tachtig. Hij las de recensies en deelde mij zijn conclusies mee: toen was de diepgang groter en de stukken waren ook langer. En dat is dan nog een degelijke, "moeilijker" krant van tegenwoordig. -Over deep reading, lezen met diep begrip, kwam onlangs een toonaangevende she-professor uit de VS aan bod in deze krant, Maryanne Wolf. (Te lezen voor abonnees op de krant hier:
"Leesexperte Maryanne Wolf waarschuwt voor de smartphone: “Onze empathie en kritisch vermogen dreigen verloren te gaan”)
"Schermlezen doen de meesten zo snel en hongerig naar nieuwe prikkels, dat het lezen er oppervlakkig door wordt", is haar wetenschappelijk onderbouwde conclusie. Het is dus een long term trend. - Persoonlijk is mijn analyse ook deze: vaders en moeders "moeten" tegenwoordig alletwee gaan werken, "om nog materieel mee te kunnen". Daardoor worden kinderen overdag soms al vanaf baby leeftijd met negen of meer door 1 persoon "opgevoed", vaak dan nog een wisselende betaalde kracht. Zodat ze heel wat minder dialoog en Voorlezen en getuigenissen ontvangen dan in de jaren zestig of zeventig, tenminste als je als kleine kinderen het geluk had een toegewijde en niet al te domme moeder te hebben. Daar lijkt mij de hoofdoorzaak te liggen van de tanende Taalbeheersing die onlangs bekend werd en terecht stof doet opwaaien. "Opvoeden", het is al een tot twee generaties een sterk onderschat natuurfenomeen en onterecht weinig populair "werk", dat is mijn conclusie.
De mensheid wint ongetwijfeld wel wat met de huidige overmaat aan Technologie maar als we niet oppassen, gaat ze er ook sluipenderwijs aan kapot.Gaan werken met z'n tweeën voor twee of drie auto's, breedbeeld-TV, knappe smartphones voor alle gezinsleden, een paar verre vliegtuigreizen... maar als de kinderen in the end of the day het kind van de be-rekening worden : wat win je dan finaal?! - ... Als jonge zestiger kan ik nog een kijk toevoegen, een misschien relevant getuigenis en bijhorende bedenking. Ik herinner mij nog goed dat ik rond 1970 begon met wat zou uitgroeien tot een levenslange passie voor stripverhalen. Ik leerde in het eerste leerjaar lezen in 1968 in de Rijksmiddenschool (RMS) in Heverlee. Het weekblad Kuifje bestond nog, en ook Robbedoes; en in de bib van Heverlee vonden we stripverhalen zoals Pol, Pel en Pingo en de vele verhalen uit Kuifje, zoals Toenga, De Rode Ridder, Kuifje, Bessy, Karl May, Luc Orient, Michel Vaillant, Suske en Wiske... Ik zie mij nog zitten in onze huiskamer aan de Prins de Lignestraat bij de Sint-Lambertuskerk, in de sofa met een strip en een enkele keer op het toilet. Wel, in die tijd was er een brede maatschappelijke kritiek op die komst van die strips: er stond bij de personages en getekende scènes noodgedwongen niet veel tekst, het werden nooit uitgewerkte zinnen, nooit iets dat in de buurt kwam van literatuur. Ook onze moeder had die visie opgepikt en uitte haar zorg dat wij zoveel strips lazen. - Dat "gedaas van oude geleerden" kon ons als tienjarige natuurlijk geen moer schelen: de combinatie van beeld en tekst trok ons in het verhaal, en aan verhalen hadden we nood, en dit leek trouwens de beste, meest aantrekkelijke manier om meer te (leren) lezen. Eerlijk gezegd merkte ik wel dat mijn taal, zelfs in conversaties die ik hanteerde in de weekends bij uitstappen met de Wielewaaljongeren, een soort Natuurpunt voor tieners, in vergelijking met andere jongens en meisjes, die thuis veel broers en zussen hadden en aanwezige vaders en moeders, soms erg bondig was geworden, tegen dat ik veertien-vijftien was. Het heeft ook lang geduurd voor ik mij thuis voelde in het lezen van de grote romans van de bekende auteurs. Pas sinds een jaar of tien lees ik geregeld turven van duizend bladzijden; biografie, roman of studie. Intussen ben ik al meer dan drie decennia professioneel actief als schrijver, journalist, publicist. Met dat taalgevoel is het dus wel goed gekomen. - Ik denk dat ik mag zeggen dat ik een van de eerste "stemmen" was die op sociale media als Facebook mijn tijd nam om geconcentreerd, zonder haast, uitgebreide reacties te schrijven, en ook echt standpunten uit te werken, waarbij ik iets van mijzelf prijs gaf. De meeste gebruikers hielden het bij klikken en likes en heel korte, oppervlakkige reacties, tot voor een jaar of twee, in mijn perceptie. (Ik ben zowat veertien jaar op dat forum actief). Maar als ik heel die periode in ogenschouw neem, en daarbij bedenk hoe die waarschuwingen van "oude knarren" nog tot eind jaren negentig werden herhaald, nu in de vorm van vermanende vingertjes toen de digitale fotografie opkwam, en het internet, met zijn kranten en mediasites, en er meer en meer tijd voor het televisiescherm werd doorgebracht, ... dan moet ik bedenken: ze hadden gelijk! Die verwittigingen om voorzichtig te zijn met de elk jaar harder galopperende beeldcultuur, iets waar je intussen bijna niet meer hoort naar verwijzen, maar wat altijd maar crescendo is gegaan, met uitersten in de filmpjes zonder geschreven tekst zoals via Tik-Tok... ze lijken vergeten intussen, maar juist al te goed gemikt! - Hoe meer wij allen en de jongeren zijn gaan beelden bekijken, hoe minder de bewuste, creatieve omgang met WOORDEN, hoe gebrekkiger het gebruik van geschreven taal is geworden! Zowel begrijpend lezen als zich duidelijk en krachtig uitdrukken in volle zinnen, het lijkt collectief en sluipenderwijs te zijn verdampt! Ik zie dat ook op Instagram, waar meer jongeren dan ouderen actief zijn; de reacties van jongeren op doordachte boodschappen, bijvoorbeeld van een Anuna De Wever, beperken zich meestal tot een paar icoontjes; vlammende vuurtjes, een lief of een boos gezichtje, een samengevouwen paar handen, een klavertje vier.
Wat.een.armoede!- Of, zoals Seppe Demeulder het in zijn reactie verwoordde, met een omkering:
"Eén woord Zegt vaak meer dan Duizend beelden"Give it a thought! __________________ Wie wat "rijker" wil leven kan misschien lessen trekken, en in dit soort levenskwaliteit trachten investeren bij zichzelf en zijn kinderen. In plaats in nog meer blits bezit of nog meer energie. Er schuilt, ik kan het niet genoeg benadrukken, veel rijkdom in analyse van onze Geschiedenis, collectief en individueel. - PS. Wat ik hier als analyse geef, het lijkt elke dag minder tegendraads te worden. De KNACK van deze week heeft als coverstory de verslaving aan de Smartphone, gestoffeerd met een interview met een expert die een "radicaal verbod" bepleit. - Illustratie: Goud uit de jaren 70 en 80 met onder andere de song "WORDS... don't come easy... to me!" van FR David. 2. Journalistentekening van het debat tussen John Kennedy en Richard Nixon (DWM)
