Het is donker voor de dageraad, maar het Israëlisch vestigingskolonialisme loopt op zijn einde

“Als je je ‘neutraal’ opstelt tegenover situaties van onderdrukking kies je de kant van de onderdrukker”, aldus Zuid-Afrikaans bisschop Desmond Tutu die in 1984 de Nobelprijs voor de Vrede kreeg.

DeWereldMorgen veroordeelt de recente aanvallen van Hamas tegen Israëlische burgers, maar ziet die niet los van 75 jaar staatsterreur van Israël tegen het Palestijnse volk. Het internationaal erkende recht op gewapend verzet tegen een kolonisator is geen vrijbrief voor aanslagen op burgers. Een onderhandelde vrede kan alleen bereikt worden wanneer 75 jaar verdrijving, 56 jaar bezetting, kolonisatie en apartheid en 16 jaar blokkade van Gaza worden erkend als de oorzaken van dit geweld. DeWereldMorgen onderzoekt deze oorzaken die door de politiek en door mainstreammedia worden verzwegen, onderbelicht of ontkend, om zo een debat te stimuleren dat kan leiden tot onderhandelingen en vrede. (nvdr)

*  *  *

Zionisme en vestigingskolonialisme

Het idee dat zionisme vestigingskolonialisme is, is niet nieuw. Palestijnse geleerden die in de jaren zestig in Beiroet in het PLO-onderzoekscentrum werkten, hadden al begrepen dat waar ze in Palestina mee geconfronteerd werden, geen klassiek koloniaal project was. Ze zagen Israël niet als een Britse of Amerikaanse kolonie, maar beschouwden het als een fenomeen dat ook in andere delen van de wereld bestond; gedefinieerd als vestigingskolonialisme.

Het is interessant dat gedurende 20 tot 30 jaar het begrip zionisme als vestigingskolonialisme uit het politieke en academische discours verdween.  Het kwam terug toen geleerden in andere delen van de wereld, met name Zuid-Afrika, Australië en Noord-Amerika het erover eens werden dat het zionisme gelijkaardig is aan de beweging van de Europeanen die de Verenigde Staten, Canada, Australië, Nieuw-Zeeland en Zuid-Afrika creëerden.

Dit idee helpt ons om de aard van het zionistische project in Palestina vanaf het eind van de 19e eeuw tot nu veel beter te begrijpen en het geeft ons een idee van wat we in de toekomst kunnen verwachten.

Ik denk dat dit specifieke idee van de jaren 1990, dat de acties van Europese kolonisten, vooral in plaatsen als Noord-Amerika en Australië, verbond met de acties van de kolonisten die naar Palestina kwamen aan het eind van de 19e eeuw, de bedoelingen van de joodse kolonisten die Palestina koloniseerden verduidelijkte, alsook de aard van het lokale Palestijnse verzet tegen die kolonisatie.

De kolonisten volgden de belangrijkste logica van dergelijke koloniale bewegingen en dat is dat je, om een succesvolle koloniale gemeenschap buiten Europa te creëren, de inheemse bevolking in het land waar je je gevestigd hebt moet elimineren. Dit betekent dat het inheemse verzet tegen deze logica een strijd tegen vernietiging was, en niet alleen voor bevrijding. Dit is belangrijk als je denkt aan de werking van  Hamas en andere Palestijnse verzetsoperaties sinds 1948.

Om een succesvolle koloniale gemeenschap te creëren moet je de inheemse bevolking in het land waar je je gevestigd hebt elimineren.

De kolonisten zelf, zoals veel Europeanen die naar Noord-Amerika, Midden-Amerika of Australië trokken, waren vluchtelingen en slachtoffers van vervolging. Sommigen onder hen hadden minder tegenspoed en waren gewoon op zoek naar een beter leven en betere kansen. Maar de meesten waren verschoppelingen in Europa en waren op zoek naar een Europa op een andere plek, een nieuw Europa, in plaats van het Europa dat hen niet wilde.

In de meeste gevallen kozen ze een plek waar al iemand anders woonde, de inheemse bevolking. En dus werd de belangrijkste kerngroep onder hen gevormd door hun leiders en ideologen die zorgden voor de religieuze en culturele rechtvaardiging voor de kolonisatie van andermans land.

Hieraan kan de behoefte worden toegevoegd om te kunnen terugvallen op een imperium om de kolonisatie te beginnen en in stand te houden, zelfs als de kolonisten op dat moment in opstand kwamen tegen datzelfde imperium. Het rijk hielp hen om onafhankelijkheid te bereiken, waarop ze hun alliantie met het imperium vernieuwden. De Anglo-Zionistische relatie die veranderde in een Anglo-Israëlische alliantie is hiervan een goed voorbeeld.

Het idee dat je de mensen van het land dat je wilt met geweld kunt verwijderen, is waarschijnlijk begrijpelijker - niet gerechtvaardigd - tegen de achtergrond van de 16e, 17e en 18e eeuw - omdat het gepaard ging met volledige steun voor imperialisme en kolonialisme. Het werd gevoed door de algemene ontmenselijking van de andere niet-westerse, niet-Europese mensen. Als je mensen ontmenselijkt, kun je ze gemakkelijker verwijderen.

Wat zo uniek was aan het zionisme als koloniale beweging is dat het op de internationale arena, verscheen in een tijd waarin mensen over de hele wereld begonnen te twijfelen aan het recht om zomaar de inheemse bevolking te verwijderen en inboorlingen te elimineren. Dit helpt om de moeite en de energie te begrijpen die de zionisten en later de staat Israël investeerden in pogingen om het werkelijke doel van het zionisme als koloniale beweging te verhullen, namelijk het verwijderen van de inheemse bevolking.

Als je mensen ontmenselijkt, kun je ze gemakkelijker verwijderen.

Maar vandaag de dag elimineren ze in Gaza de inheemse bevolking voor onze ogen. Dus hoe komt het dat ze 75 jaar pogingen om hun eliminatiebeleid te verbergen bijna hebben opgegeven?  Om dat te begrijpen moeten we de transformatie in de aard van het zionisme in Palestina door de jaren heen doorgronden.

In de vroege stadia van het zionistische koloniale project voerden de leiders hun vernietigingsbeleid uit vanuit een oprechte poging om de cirkel rond te maken, door te beweren dat het mogelijk was om een democratie op te bouwen en tegelijk de inheemse bevolking te elimineren. Er was een sterk verlangen om deel uit te maken van de gemeenschap van beschaafde naties en de leiders gingen ervan uit, vooral na de Holocaust, dat het eliminatiebeleid Israël niet zou uitsluiten van die gemeenschap.

Om de cirkel rond te maken, hielden de leiders vol dat hun eliminerende acties tegen de Palestijnen een 'vergelding' of 'antwoord' waren op Palestijnse acties.  Maar toen de leiders wilden overgaan tot grondiger eliminatie-acties, lieten ze al snel het valse voorwendsel van 'vergelding' vallen en stopten ze met het rechtvaardigen van hun acties.

Rechtvaardiging

In dit opzicht is er een correlatie tussen de manier waarop de etnische zuivering in 1948 zich ontwikkelde en de Israëlische operaties in Gaza vandaag.  In 1948 rechtvaardigden de leiders elk gepleegd bloedbad, inclusief het beruchte bloedbad van Deir Yassine op 9 april, als een reactie op een Palestijnse actie. Dit kon het gooien van stenen naar een bus zijn of een aanval op een Joodse nederzetting, maar het moest in elk geval intern en extern worden gepresenteerd als iets dat niet uit de lucht kwam vallen, als zelfverdediging.

Daarom heet het Israëlische leger ook "Israeli Defence Forces".  Maar omdat het een koloniaal project is, kan het niet altijd terugvallen op 'vergelding'.

De zionistische strijdkrachten begonnen de etnische zuiveringen tijdens de Nakba in februari 1948. Een maand lang werden alle operaties voorgesteld als vergelding voor het Palestijnse verzet tegen het VN-verdelingsplan van november 1947. Op 10 maart 1948 stopte het zionistische leiderschap met praten over vergelding, en kwam er een masterplan voor de etnische zuivering van Palestina.

Van maart tot eind 1948 werd de etnische zuivering van Palestina, die leidde tot de verdrijving van de helft van de Palestijnse bevolking, de vernietiging van de helft van de dorpen en de ont-Arabisering van de meeste steden, uitgevoerd als onderdeel van een systematisch en doelgericht masterplan voor etnische zuivering.

Op dezelfde manier hoefde Israël na de bezetting van de Westelijke Jordaanoever en de Gazastrook in juni 1967 geen rechtvaardiging te geven telkens wanneer het de realiteit fundamenteel wilde veranderen of een grootschalige etnische zuiveringsoperatie wilde uitvoeren.

Vandaag zijn we getuige van een vergelijkbaar patroon. In het begin werden de acties gepresenteerd als vergelding voor operatie Tufun al-Aqsa, maar nu is het de oorlog met de naam "oorlogszwaard", met als doel Gaza weer onder directe Israëlische controle te brengen, maar met etnische zuivering van de bevolking door middel van een genocidecampagne.

De grote vraag is waarom politici, journalisten en academici in het westen in dezelfde val zijn gelopen als in 1948. Hoe kunnen ze vandaag de dag nog steeds geloven dat Israël zichzelf verdedigt in de Gazastrook? Dat het reageert op de acties van 7 oktober? Of misschien trappen ze niet in de val.  Misschien weten ze dat Israël 7 oktober als voorwendsel gebruikt.

Hoe kunnen ze nu nog geloven dat Israël zichzelf verdedigt in de Gazastrook? Dat het reageert op de acties van 7 oktober?

Hoe dan ook, tot nu toe heeft het feit dat de Israëli’s zich bij elke aanval op de Palestijnen beroepen op een voorwendsel, de staat geholpen om het immuniteitsschild overeind te houden. Dit stelde Israël in staat  om zijn misdadige beleid voort te zetten zonder angst voor enige reactie van betekenis van de internationale gemeenschap.

Het voorwendsel hielp om het imago van Israël als deel van de democratische en westerse wereld te benadrukken, en hen te verheven boven elke veroordeling of sanctie.  Het discours van verdediging en vergelding is belangrijk voor het immuniteitsschild dat Israël geniet van regeringen in het globale Noorden.

Maar net als in 1948 heeft Israël ook nu, terwijl zijn operatie voortduurt, het voorwendsel laten varen, en dit is het moment waarop zelfs zijn grootste aanhangers het moeilijk vinden om zijn beleid te steunen. De verwoestingen, de massale moorden in Gaza, de genocide, zijn van een zodanige omvang dat het voor de Israëli's steeds moeilijker wordt om zelfs zichzelf ervan te overtuigen dat wat ze doen eigenlijk zelfverdediging of een reactie is.

Het is dus mogelijk dat in de toekomst steeds meer mensen het moeilijk zullen vinden om de Israëlische verklaring voor de genocide in Gaza te accepteren.

Waarschijnlijk het ergste hoofdstuk

Voor de meeste mensen is het duidelijk dat er een context nodig is en geen voorwendsel. Historisch en ideologisch gezien is het heel duidelijk dat 7 oktober wordt gebruikt als een voorwendsel om te voltooien wat de zionistische beweging in 1948 niet kon beëindigen.

In 1948 maakte de koloniale beweging van het zionisme gebruik van de specifieke historische omstandigheden om de helft van de Palestijnse bevolking te verdrijven, waarover ik in detail heb geschreven in mijn boek The Ethnic Cleansing of Palestine,. Zoals gezegd vernietigden ze daarbij de helft van de Palestijnse dorpen en de meeste Palestijnse steden, en toch bleef de helft van de Palestijnen in Palestina.

De Palestijnen die vluchtelingen werden buiten de grenzen van Palestina, zetten het verzet van de Palestijnen voort. Daardoor werd het koloniale ideaal van de uitroeiing van de oorspronkelijke bewoners niet voltooid en gebruikt Israël sinds 1948 tot op de dag van vandaag al zijn macht om de uitroeiing van de oorspronkelijke bewoners verder te zetten.

De eliminatie van de inheemse bevolking omvat niet alleen een militaire operatie, waarbij je een plaats bezet, mensen afslacht of verdrijft.  Eliminatie moet gerechtvaardigd worden en dit kun je realiseren door voortdurende ontmenselijking van degenen die je wilt elimineren.

Je kunt geen genocidaire acties ontwikkelen of op grote schaal mensen doden als je ze niet ontmenselijkt.  De ontmenselijking van de Palestijnen is een expliciete en impliciete boodschap die wordt overgebracht aan de Israëlische Joden via hun onderwijssysteem, hun socialisatiesysteem in het leger, de media en het politieke discours. Deze boodschap moet worden overgebracht en gehandhaafd als de eliminatie moet worden voltooid.

Je kunt geen genocidaire acties ontwikkelen of massaal mensen doden als je ze niet ontmenselijkt

We zijn dus getuige van een bijzonder wrede nieuwe poging om de vernietiging te voltooien. En toch is het niet allemaal hopeloos. In feite legt deze onmenselijke vernietiging van Gaza ironisch genoeg het falen bloot van het koloniale vestigingsproject van het zionisme. Dit klinkt misschien absurd, omdat ik een conflict beschrijf tussen een kleine verzetsbeweging, de Palestijnse bevrijdingsbeweging en een machtige staat met een militaire machine en een ideologische infrastructuur die uitsluitend gericht is op de vernietiging van de inheemse bevolking van Palestina.

Deze bevrijdingsbeweging heeft geen sterke alliantie achter zich, terwijl de staat waar ze tegenover staat, een machtige alliantie achter zich heeft - van de Verenigde Staten tot multinationale ondernemingen, militaire beveiligingsbedrijven, mainstream media en mainstream academici - we hebben het over iets dat bijna hopeloos en deprimerend klinkt omwille van de internationale immuniteit voor een eliminatiebeleid dat al begonnen is vanaf de vroege stadia van het zionisme tot vandaag.

Het lijkt waarschijnlijk het ergste hoofdstuk van de Israëlische poging om het eliminatiebeleid naar een nieuw niveau te tillen, naar een veel geconcentreerdere poging om duizenden mensen in korte tijd te doden, zoals ze nooit eerder durfden.

Moment van hoop?

Hoe kan het dan ook een moment van hoop zijn? Ten eerste is dit soort politieke entiteit, een staat, die de ontmenselijking van de Palestijnen in stand moet houden om hun eliminatie te rechtvaardigen, een zeer wankele basis als we naar de verdere toekomst kijken.

Deze structurele zwakte was al duidelijk vóór 7 oktober en een deel van deze zwakte is het feit dat er zonder het eliminatieproject heel weinig is dat de groep mensen, die zichzelf definiëren als de Joodse natie in Israël, verenigt.

Als je de noodzaak om de Palestijnen te bevechten en te elimineren uitsluit, houd je twee strijdende Joodse kampen over, die we tot 6 oktober 2023 daadwerkelijk zagen vechten in de straten van Tel Aviv en Jeruzalem.

Aan de ene kant had je enorme demonstraties van seculiere Joden, degenen die zichzelf beschrijven als seculiere Joden - meestal van Europese afkomst - die geloven dat het mogelijk is om een democratische pluralistische staat te creëren en tegelijk de bezetting en de apartheid tegenover de Palestijnen binnen Israël handhaven. Zij stonden tegenover een messiaans nieuw soort zionisme dat zich ontwikkelde in de joodse nederzettingen op de Westelijke Jordaanoever, wat ik elders de staat Judea noemde, met de overtuiging dat ze nu een manier hebben om een soort zionistische theocratie te creëren zonder rekening te houden met democratie, met het geloof dat dit de enige mogelijkheid is voor een toekomstige joodse staat.

Deze twee visies hebben niets gemeenschappelijks behalve één ding: beide kampen geven niets om de Palestijnen, beide kampen geloven dat het voortbestaan van Israël afhangt van de voortzetting van het eliminatiebeleid ten opzichte van de Palestijnen.  Dit houdt geen stand.

Dit zal van binnenuit desintegreren en imploderen omdat je in de 21e eeuw geen staat en samenleving bij elkaar kunt houden op basis van een vernietigend genocideproject.  Het kan voor sommigen zeker werken, maar het kan niet voor iedereen werken.

Al vóór 7 oktober waren er indicaties dat Israëli's die kansen hebben in andere delen van de wereld vanwege hun dubbele nationaliteit, beroep of financiële mogelijkheden, er serieus over denken om zowel hun geld als zichzelf buiten de staat Israël te vestigen.  Wat je dan overhoudt is een samenleving die economisch zwak is, die geleid wordt vanuit deze samensmelting van messiaans zionisme met racisme en eliminatie van de Palestijnen.

Het is minder waarschijnlijk dat de immuniteit die Israël nu geniet in de toekomst zal blijven bestaan...

Ja, in het begin zou de machtsbalans aan de kant van de eliminatie liggen, niet aan de kant van de slachtoffers van de eliminatie, maar de machtsverhouding is niet alleen lokaal, ze is regionaal en internationaal, en hoe onderdrukkender het eliminatiebeleid is (en het is vreselijk om te zeggen, maar het is waar) hoe minder het kan worden toegedekt als een 'reactie' of 'vergelding' en hoe meer het wordt gezien als een brutaal genocidebeleid. Het is dus minder waarschijnlijk dat de immuniteit die Israël nu geniet, in de toekomst zal blijven bestaan.

Ik denk dus echt dat wat we op dit donkere moment meemaken - en het is een donker moment omdat de vernietiging van de Palestijnen naar een nieuw niveau is getild - ongekend is. In termen van het discours dat door Israël wordt gebruikt, en de intensiteit en het doel van het vernietigingsbeleid - er was niet eerder zo'n periode in de geschiedenis, is dit een nieuwe fase van de wreedheid tegen de Palestijnen.

Zelfs de Nakba, die een onvoorstelbare catastrofe was, is niet te vergelijken met wat we nu zien en wat we de komende maanden gaan zien.  Volgens mij bevinden we ons in de eerste drie maanden van een periode van twee jaar waarin we getuige zullen zijn van de ergste verschrikkingen die Israël de Palestijnen kan aandoen.

Maar zelfs op dit donkere moment moeten we begrijpen dat vestigingskoloniale projecten die desintegreren altijd de ergste middelen gebruiken om te proberen hun project te redden.  Dit gebeurde in Zuid-Afrika en Zuid-Vietnam.

Ik zeg dit niet als een wensdroom en ik zeg dit niet als een politiek activist: Ik zeg dit als een wetenschapper van Israël en Palestina steunend op mijn wetenschappelijke kwalificaties. Op basis van nuchter professioneel onderzoek stel ik dat we getuige zijn van het einde van het zionistische project, daar bestaat geen twijfel over.

Dit historische project is tot een einde gekomen en het is een gewelddadig einde - zulke projecten storten gewoonlijk gewelddadig in, en dus is het een zeer gevaarlijk moment voor de slachtoffers van dit project, en de slachtoffers zijn altijd de Palestijnen samen met Joden, omdat Joden ook slachtoffers zijn van het zionisme. Het proces van ineenstorting is dus niet alleen een moment van hoop, het is ook de dageraad die zal aanbreken na de duisternis, en het is het licht aan het einde van de tunnel.

Zo'n instorting produceert echter een leegte. De leegte verschijnt plotseling; het is als een muur die langzaam erodeert door scheuren erin, maar dan stort hij in één kort moment in. En je moet klaar zijn voor zulke instortingen, voor het verdwijnen van een staat of het uiteenvallen van een koloniaal project. We zagen wat er gebeurde in de Arabische wereld, toen de chaos van de leegte niet werd opgevuld door een constructief en alternatief project; in zo'n geval blijft de chaos voortduren.

Eén ding is duidelijk, wie nadenkt over het alternatief voor de zionistische staat moet niet naar Europa of het Westen kijken voor modellen.

Eén ding is duidelijk, wie nadenkt over het alternatief voor de zionistische staat moet niet in Europa of het Westen op zoek gaan naar modellen die de ineenstortende staat kunnen vervangen. Er zijn veel betere modellen die lokaal zijn en een erfenis zijn van het recente en verdere verleden van de Masjrak (het oostelijke Middellandse Zeegebied) en de Arabische wereld als geheel. De lange Ottomaanse periode heeft zulke modellen en erfenissen die ons kunnen helpen om ideeën uit het verleden te gebruiken om naar de toekomst te kijken.

Deze modellen kunnen ons helpen een heel ander soort maatschappij op te bouwen die zowel collectieve identiteiten als individuele rechten respecteert, en die van de grond af opgebouwd wordt als een nieuw soort model dat lessen trekt uit de fouten bij de dekolonialisatie in vele delen van de wereld, inclusief in de Arabische wereld en Afrika. Dit zal hopelijk een ander soort politieke entiteit creëren die een enorme en positieve impact zal hebben op de Arabische wereld als geheel.

Ilan Pappé is hoogleraar geschiedenis en directeur van het Europees Centrum voor Palestijnse Studies aan de Universiteit van Exeter. Hij is auteur van talrijke boeken, waarvan de meest recente zijn The Biggest Prison on Earth: A History of the Israeli Occupation of Palestine (Oneworld, 2015), The Idea of Israel (Verso, 2014) en The Modern Middle East; A Social and Cultural History (Routledge, 2014)

Dit artikel verscheen eerder op Islamic Human Rights Commission. De vertaling is van Ann Dejaeghere.