Anderhalf jaar na het begin van het conflict in Oekraïne lijkt de oorlog alleen met conventionele wapens uitgevochten te worden. Volgens talrijke waarnemers betekent dit dat de “afschrikking” werkt, dat wil zeggen dat de angst voor een nucleair conflict de oorlog beheersbaar houdt. In uw boek Europe en Guerre beweert u het tegengestelde, namelijk dat de afschrikking niet werkt en het risico van een nucleaire escalatie reëel is.

“Dat de afschrikking niet heeft gewerkt is een feit. De afschrikking op basis van de dreiging met geweld faalde op het ogenblik dat de vijandelijkheden uitbraken, nadat de VS en de NAVO de Russische eisen voor een akkoord over de veiligheidsmaatregelen in Europa van tafel hadden geveegd. Op dat ogenblik werd duidelijk dat het conflict niet kon vermeden worden: het was het einde van de afschrikking.”

“Rusland en de NAVO hebben willen aantonen dat ze totaal niet afgeschrikt waren, zelfs niet door de inzet van atoomwapens. De classificaties van de strategische (atoomwapens), de tactische (nucleaire tactiek) en conventionele afschrikking zijn etappes op een gebroken ladder. Zodra de afschrikking faalt, is het gebruik van om het even welk wapen niet alleen mogelijk maar ook realistisch.”

“Hoe, wanneer, waar en met welk doel hangt enkel af van het verloop van de operaties en de mate van dwang die ze kunnen bereiken. Ik hoop dat de bevestiging dat de huidige oorlog ‘beheersbaar’ is, een sarcastische uitspraak is.”

“Van alle kanten worden Rusland, Oekraïne, Europa en de NAVO beschuldigd van catastrofale fouten, nutteloze moordpartijen, verkwisting van middelen en een gebrek aan begrip tussen de bondgenoten zelf. Laat iedereen die wil dat deze oorlog voortduurt, maar zeggen dat dit alles beheersbaar was en nog steeds is.”

In uw boek bevestigt u dat de NAVO van vandaag niets te maken heeft met de NAVO uit het verleden. Bij nader onderzoek blijkt het te gaan om een politiek bankroete organisatie. Kunt u dit verduidelijken nu de NAVO actiever lijkt dan ooit?

“Echt actief, zou ik niet zeggen. De vroegere NAVO is al sinds 1994 failliet, toen ze begon met de hertekening van het veiligheidskader in Europa en buiten haar grenzen. Van de Balkanlanden tot Irak en Afghanistan ging het door de politiek-militaire organisatie gevoerde beleid in tegen de veiligheid van haar leden en het internationaal recht.”

“In die zin is de ongelijke behandeling van haar lidstaten－ wat haaks staat op het gelijkwaardigheidsprincipe van de organisatie ― mede verantwoordelijk voor haar mislukking. In feite is één van die lidstaten, met name de VS, meer ‘waard’ dan alle andere samen. Wat nog overeind blijft is een vrij efficiënte militaire organisatie die de politieke fiasco’s heeft overleefd, maar dat is dan ook het enige.”

“De interne breuken in de NAVO komen niet alleen tot uiting in haar onmacht om de al lang bestaande polemieken tussen de lidstaten te beteugelen (zoals tussen Griekenland en Turkije, waarbij de meningsverschillen meermaals zijn uitgegroeid tot militaire bedreigingen), maar ook in de manier waarop ze omgaat met alle conflicten: in de Balkan, in Irak en Afghanistan maar ook in Georgië, Libië, Syrië en Oekraïne.”

“In dat laatste geval treedt de NAVO de facto op als een vrijplaats voor alle gewapende invallen en de wapenleveringen van haar leden naar Oekraïne en tegen Rusland. De NAVO heeft verzaakt aan haar plicht zoals opgetekend in het verdrag, namelijk de uitstraling van het eigen collegiale en eensgezinde standpunt.”

“Eigenlijk ondersteunt en vertaalt zij de anti-Russische houding van de VS, het Verenigd Koninkrijk, Polen, Noorwegen en de Baltische staten, voor wie de Europese veiligheid van generlei belang is.”

De huidige oorlog is volgens de analyse van de NAVO het begin van een grootschalige oorlog tegen Rusland waartoe het Westen heeft besloten. Oekraïne is maar een voorwendsel. Zijn er bewijzen voor die stelling? Welk doel heeft het Westen voor ogen? En waarom is Rusland het doelwit?

“De bewijzen spreken voor zich: de sancties dienen niet om Oekraïne te verdedigen maar om Rusland te verzwakken, om Europa te ruïneren en de economie van de VS te bevoordelen. De collaterale politieke maatregelen tegen China zijn de aanloop naar een conflict in de Indo-Pacifische regio.”

“Dezelfde krachten in de VS zelf, die zich kritisch uitlaten over de verwikkeling van hun land in Oekraïne, stellen het verlies van cruciale strategische middelen voor de volgende fase van confrontatie/botsing met China aan de kaak.”

“De neutralisering van Rusland is niet alleen gericht op de castratie van Europa, maar wil ook korte metten maken met zijn rol als potentieel strategische macht ter ondersteuning van China. Het Oekraïense conflict moest dit proces versnellen door Rusland aan handen en voeten gebonden te houden en tezelfdertijd het VS-manoeuvre in het Oosten op te drijven.”

“Vandaag de dag zijn we getuige van een onverwacht of onderschat gevolg van de oorlogscapaciteit van de VS: Oekraïne is verworden tot een bodemloos vat, verstoken van consumptiegoederen, en de tot op heden toegekende middelen worden overgeheveld naar de militaire voorbereiding van het conflict met China.”

“Zij die in de VS oproepen om de vijandelijkheden te staken, zijn veel meer bezig met de toegangsbeperkingen in het Oosten dan met de redding van Oekraïne, en hebben een compromis met Rusland in Europa voor ogen in ruil voor de belofte dat het niet zal tussenkomen in Azië. Maar zelfs dat blijkt een foute berekening te zijn: wat we het Westen noemen, vertegenwoordigt nauwelijks een derde van de wereld; de resterende driekwart hebben genoeg van het monopolie van de VS en het ‘Westen’, zowel op economisch vlak als wat betreft het gebruik van geweld.”

U beweert dat Poetin heeft geprobeerd het conflict te ontwijken en dat hij zich in het nauw gedreven voelde door de westerse provocaties. Maar wat dacht Poetin te bereiken met een oorlog? Had hij niet beter die oorlog kunnen vermijden?

“Rusland heeft geprobeerd het conflict uit de weg te gaan, wat overigens bevestigd wordt door de naïeve Stoltenberg zelf. Poetin wilde en had de invasie kunnen vermijden. Hij heeft echter onvoldoende aangedrongen bij het Westen op zijn eisen qua veiligheid. Daar ligt zijn fout.”

“Wellicht is hij bezweken onder de druk van zijn eigen nationalisten en militairen, die hem hebben aangepraat dat de oorlog kinderspel zou zijn. Maar ook onder druk van de EU-lidstaten zelf, voor wie de toetreding van Oekraïne (en Georgië) tot de NAVO al sinds 2008 beklonken was en die van plan waren de Oekraïense aanval tegen de Krim in 2021 te steunen met een leger dat door de NAVO-landen was heropgebouwd na het debacle van 2015.”

“Op 16 maart 2022, slechts twintig dagen na de inval, sprak Poetin voor de hoofden en gouverneurs van de gefedereerde republieken. Hij gaf precieze instructies voor de te nemen maatregelen om de door de sancties aangerichte schade te minimaliseren, de procedures van de productie en de buitenlandse handel te rationaliseren, de moeilijkheden van de bevolking te beperken en de economie te activeren ter ondersteuning van de militaire operaties.”

“De uitbreiding van het conflict door de NAVO op vraag van het Verenigd Koninkrijk en Polen bewijst dat er een reële dreiging was. Rusland realiseerde zich dat de NAVO zelfs zonder invasie verder zou opschuiven, meer sancties zou opleggen en dat het de Donbas zou kwijt zijn, met het risico van ook de Krim te verliezen.”

“Vandaag de dag probeert Rusland die koers aan te houden en Oekraïne zal het gelag betalen. Was Poetin beter niet ten oorlog getrokken? Heel zeker, maar in elk geval moeten we het einde van het conflict afwachten om te zien of de NAVO echt veel sterker is en of iemand als overwinnaar uit de bus zal komen. En of die potentiële winnaar ook echt iets gewonnen heeft.”

De situatie op het terrein dan. Het Oekraïense tegenoffensief blijkt een fiasco te zijn, met een enorme kost aan mensenlevens (ongeveer 70.000 soldaten in drie maanden tijd). Wat zijn de mogelijke scenario’s? Liggen er onderhandelingen tussen de partijen in het verschiet? Zullen de Russen profiteren van hun voordeel om nog voor de winter een offensief te lanceren? Of zullen ze de slijtageslag, met vele militaire en burgerslachtoffers, verderzetten?

“Duidelijk het derde.”

In uw boek lees ik tussen de lijntjes dat enkel een internationale conferentie met het oog op een nieuwe orde op basis van samenwerking en niet van wederzijdse bedreiging, tot vrede kan leiden. Welke maatregelen zou Italië moeten nemen om internationale détente te bewerkstelligen?

“Het zou in de eerste plaats moeten gaan over de Europese veiligheid en er zou moeten toegegeven worden dat de echte bedreigingen de Europese landen zijn, die de oorlog blijven aanwakkeren. Italië van zijn kant moet minstens ten dele zijn centrale rol ten tijde van het oude Europa weer opnemen en de vage ambities en aanspraken van het zogenaamde nieuwe Europa temperen; ze dragen immers op geen enkele manier bij aan de Europese veiligheid.”

“In een tweede etappe kijken we naar de NAVO: Italië moet bij voorkeur de EU-landen helpen om zich uit het Oekraïense conflict terug te trekken. Dat is wat die landen echt willen en dat kan gebeuren door de wapenzendingen op te schorten en zich te verzetten tegen de goedkeuring van de toetreding van nieuwe leden tot de NAVO.”

“Zo’n goedkeuring mag overigens geen eenvoudig gebaar van respect voor het bondgenootschap zijn, noch een routineuze daad van bureaucraten en parlementairen. Ze moet het resultaat zijn van een duidelijke en bewuste beslissing van het volk.”

De invasie in Oekraïne herleiden tot een conflict tussen grootmachten op zoek naar een nieuw evenwicht op wereldvlak, is dat niet het gevolg van overdreven pessimisme? Dat de publieke opinie het hele conflict beu is, is duidelijk. Is de oorlog in Oekraïne niet gemetaboliseerd?

“Een pessimist is ofwel een ervaren optimist of iemand die al weet hoe het gaat aflopen. De somberste verwachtingen zijn al achterhaald door de realiteit. Er zijn een half miljoen Oekraïense soldaten gesneuveld, 14 miljoen mensen zijn ontheemd of weggevlucht, het land wordt verteerd door corruptie, Europa verkeert in ademnood en de macht van de VS gaat achteruit ten opzichte van de rest van de wereld, we worden geconfronteerd met een almaar groter conflict waarin Europa en de hele wereld zal verwikkeld raken… Het is allemaal veel erger dan de oorlogsstokers hadden voorzien.”

“En dit is nog maar het begin. Er zijn nog geen atoombommen gedropt, maar ik denk niet dat we moeten wachten tot ze op ons hoofd vallen om op zoek te gaan naar een oplossing.”

“Het mondiale Zuiden evolueert met en zonder de BRICS-landen. Zuid-Afrika heeft duidelijk bewezen dat er niet noodzakelijk multipolariteit moet zijn, dat wil zeggen nog andere polen waaraan de verschillende partijen van de wereld zijn onderworpen. Integendeel, er moet meer samengewerkt worden onder het vaandel van wederzijds respect, gelijkwaardigheid en wederzijds belang.”

“In die zin is het ook noodzakelijk dat niet alleen de eisen van het Westen maar van heel de wereld begrepen worden. Wij hebben als westerlingen geen voorrang, want wij hebben niets te onderwijzen of te eisen. De landen van het Zuiden verzetten zich tegen het imperialisme van het koloniale type en niet tegen de imperia als machtssystemen.”

“Ze hebben niets tegen Rusland en China, dat zijn ook imperia, maar de landen van het Zuiden hebben van die kant nooit geweld ondervonden. Ze zijn wel boos op Europa omdat het alle koloniale imperia uit het verleden in zich verenigt, en op de VS, die uitgegroeid is tot een neokoloniale en imperialistische staat.”

“Het is juist dat de aandacht voor Oekraïne aan het tanen is, maar dat is niet omdat de zaken beter gaan, stagneren of hinderlijk zijn. Het is omdat de protagonisten van de propaganda zien hoe de militaire operaties en politieke posities evolueren en ze dat niet willen toegeven.”

“Ze realiseren zich dat ze niet meer gevolgd worden en ze verkiezen te zwijgen in plaats van gênante bekentenissen te doen. Zo werkt de propaganda: zodra de overdrijvingen en leugens onwaarschijnlijk worden, is zwijgen het beste medicijn, of ze kunnen － zoals de grote media doen na hun met grote stelligheid geponeerde grootspraak – geleidelijk wat schuchtere twijfel uiten over wat ze tot nog toe hebben beweerd.”

Fabio Mini is gepensioneerd luitenant-generaal, voormalig stafchef van het Zuid-Europese Commando van de NAVO en van oktober 2002 tot oktober 2003 commandant van de door de NAVO geleide vredesoperaties in Kosovo als onderdeel van de KFOR-missie (Kosovo Force). Hij schreef verschillende boeken en publiceert geregeld columns in kranten.

Dit is een ingekorte versie van een artikel dat eerder verscheen op italienpcf. De vertaling is van Marina Mommerency