De man die maar op één foto staat

Weinig is met zekerheid geweten over Mohammed Deif. Er is bijvoorbeeld maar één foto van hem bekend, die zo’n 20 jaar geleden genomen is. Hij zou naar alle waarschijnlijkheid in 1965 geboren zijn als Mohammed Diab Ibrahim Al-Masri in een vluchtelingenkamp nabij Gaza, toen nog een deel van Egypte. Deif (de schuilnaam betekent ‘gast’, omwille van zijn gewoonte om elke nacht op een ander adres te slapen) was begin jaren 90 betrokken bij de oprichting van de Qassam-brigades, de gewapende arm van Hamas.

Enige bekende foto van Mohammed Deif

Hamas keerde zich tegen de Oslo-akkoorden die de Palestijnse Bevrijdingsorganisatie PLO afsloot met toenmalig Israëlisch premier Yithzak Rabin, en die de Palestijnen enig zelfbestuur opleverden op de Westelijke Jordaanoever en in de Gazastrook. Hamas probeerde de akkoorden te ondermijnen met bomaanslagen. In die context nam Mohammed Deif in 2002 de leiding van de Qassam-brigades.

In 2005 verliet het Israëlische leger de Gazastrook omwille van het aanhoudende verzet. Na de verkiezingen in 2006 nam Hamas de leiding van het gebied over van de meer gematigde Fatah-beweging die tot op vandaag de regering op de Westelijke Jordaanoever leidt.

Deif leidde de militaire tak van Hamas doorheen vier oorlogen (2009, 2011, 2014 en 2019), die door Hamas vaak met primitieve raketten uitgevoerd werden, en die door Israël met grof geweld beantwoord werden. In de afgelopen 23 jaar stierven meer dan 13.000 Palestijnen bij geweld door het Israëlische leger en politie, daar stonden tot voor de aanval van 7 oktober ruim 2.600 Israëlische doden tegenover. Ondanks deze cijfers wist de Hamas-propaganda alle oorlogen als overwinningen voor de Palestijnen te framen. De periodes van intens geweld werden afgewisseld met onderhandelingen tussen Hamas en Israël, waarbij Israël soms toeliet dat er meer hulp naar de Gazastrook kon gebracht worden, of dat meer Palestijnen uit Gaza vergunningen kregen om in Israël te werken.

Hardliner

Mohammed Deif overleefde meerdere aanvallen. In 2006 verloor hij een oog en een arm in een huis dat door Israël gebombardeerd werd. Sindsdien zou hij zich in een rolstoel verplaatsen. In 2014 stierven zijn vrouw en dochter bij een aanslag.

Onder waarnemers geldt hij, meer nog dan de politieke leiders van Hamas, als een hardliner. “De Israëli moeten in Israël bevochten worden”, verwoordde een Palestijnse politicus de visie van Deif, “we moeten de illusie vernietigen dat ze in een veilig land kunnen leven zolang de bezetting duurt.”

Eyal Rosen, kolonel van het Israëlische reservistenleger, zegt dat Deif de vernietiging van Israël voor ogen heeft. “Dit is enkel het begin”, aldus Rosen.

Het Israëlische leger ziet Deif dan ook als een obstakel voor een eventueel staakt-het-vuren. “Deif is diegene die de militaire beslissingen neemt in Hamas, en hij is tegen een staakt-het-vuren omdat hij elke dag dat het vechten blijft duren als een nieuwe overwinning voor hemzelf ziet”, aldus voormalig Israëlisch generaal en veiligheidsadviseur Giora Eiland.

Een Israëlische analist, Avi Issacharov, wijst op de religieuze symboliek in het optreden van Deif in de videoboodschap na het begin van de aanval. Die was doorspekt met Korancitaten, “om de indruk te wekken dat het over een heilige boodschap ging. Er was ook een lichte echo aan Deifs stem toegevoegd, alsof hij een levende heilige was.”

Niettemin zijn er vanuit Hamas enkele zeer duidelijke voorwaarden gesteld voor het einde van het geweld, zoals het vrijlaten van Palestijnse gevangenen, een einde aan de blokkade van de Gazastrook en respect voor de heilige sites in Jeruzalem.

Populairder dan de andere leiders van Hamas

Deif is populair bij veel Palestijnen, met name ook bij jongeren. Enkele maanden geleden bleek hij in een opiniepeiling populairder te zijn dan de algemene leider van Hamas, Khalid Meshal, en dan politiek leider Ismail Haniya. Na de aanval van de afgelopen dagen zal die populariteit enkel toenemen.

Deif geldt als een sterk militair strateeg. Hij zou de bedenker zijn van het uitgebreide tunnelnetwerk tussen Egypte en Gaza die de smokkel van militair materieel mogelijk maakte. Bij de uitbraak uit Gaza werd door de Palestijnen moderner wapentuig ingezet dan voorheen. Zo spelen drones een belangrijke rol bij de aanvallen die Hamas uitvoert, een techniek waarvoor Deif inspiratie zou gevonden hebben in de oorlog tussen Rusland en Oekraïne.

Mohammed Deif zou in Qatar verblijven. Als Israël claimt dat het Gaza binnentrekt om de leiders van Hamas te vinden blijven de grootste politieke en militaire leiders buiten beeld. Deif verklaarde na de aanval op 8 oktober dat het grondoffensief van het Israëlische niet kon slagen: “Wat de luchtmacht en de artillerie niet konden waarmaken zullen de grondtroepen ook niet kunnen. Jullie sturen je soldaten naar een slachthuis, als God het wil. De zionistische entiteit zal niet veilig zijn zolang er geen vrede is voor de Palestijnen.”