Toen in 2004, nu in 2023: zionisme, antizionisme en antisemitisme
In 2004 kwam de kritiek (op Israël) van de Arabisch-Europese Liga van Dyab Abou Jahjah, een jonge zelforganisatie van Antwerpse jongeren van Arabische origine die opkwam voor gelijke rechten hier en steun aan de Palestijnse strijd voor zelfbeschikking ginder.
Vandaag in 2023 betreft de kritiek Israëls oorlogsmisdaden die de vernietiging van de Palestijnse samenleving in Gaza beogen. Andere context, een verschillende inzet, maar dezelfde modus operandi van Tel Aviv: elke kritiek op Israël en het zionisme wordt verstikt, volgens het recept van de Israëlische minister van buitenlandse zaken Abba Eban (1966-1974): “Eens de wereld gelooft dat antizionisme en antisemitisme hetzelfde zijn, kan men elke kritiek op het Israëlische beleid wegwuiven met te herinneren aan de nazi-gruwelen” (inleiding Ludo De Witte)
***
In dit boek zijn her en der informatie, argumenten en analyses opgenomen die toelaten om beknopt enkele essentiële vragen te beantwoorden over de natuur van het zionisme, een van de laatste taboes van de internationale politiek. De associatie van kritiek op het zionisme en op Israël met pogroms, de Kristalnacht of de holocaust heeft immers in de westerse publieke ruimte een plaats verworven.
Volgens de zionistische ideoloog Elie Wiesel is de holocaust 'het morele kapitaal' van Israël: een unieke, onverklaarbare en zelfs onbeschrijfelijke genocide die het joodse volk een unieke plaats in de geschiedenis geeft.
(Zionisten gebruiken graag de termen ‘shoah” en vooral ‘holocaust’, wat ‘brandoffer’ betekent. Ze zijn van bijbelse oorsprong, en zijn dienstig om de jodenmoord door de nazi’s als uniek te sacraliseren)
De aanspraak op de uniciteit van de judeocide helpt om ‘Israël als veilige burcht tegen het onuitroeibare, millenaire antisemitisme’ aan elke kritiek te onttrekken. Die aanspraak is bedenkelijk, want zo banaliseert men andere genociden.
Om ons tot het nazi-tijdvak te beperken: de jodenmoord werd voorafgegaan door de massamoord op gehandicapten, en ging samen met de moord op vijf tot zeven miljoen Russische krijgsgevangenen. Ook zigeuners werden massaal omgebracht, maar zij beschikken niet over een staat en machtige bondgenoten om de herinnering aan hun lijden onder de aandacht te houden.
Wiesels redenering steunt op een racistisch substraat: ‘De aanspraak op het unieke karakter van de holocaust is een aanspraak op het unieke karakter van het jodendom. Niet het lijden van joden maar het feit dat joden leden maakt de holocaust uniek.
Of: de holocaust is bijzonder omdat de joden bijzonder zijn. Ismar Schorsch, kanselier van het Jewish Theological Seminary ridiculiseert het unieke van de jodenmoord als “een walgelijke seculiere versie van het uitverkoren volk”.’[1]
Zionisten duwen zo’n beschouwingen in de hoek van het antisemitisme. Hun laatste verdedigingswal steunt op een eenvoudig postulaat: antizionisme = antisemitisme. Ze stellen kritiek op Israël of de Israëlische regering gelijk met jodenhaat.
De Franse zionist Laurent Rosenblatt beweert dat kritiek op de staat Israël ‘vergelijkbaar [is] met de aanvallen op de jood als individu (…) Gediaboliseerd tot in het extreme vervult Israël de rol van “jood der naties”’.
Volgens Daniel Goldhagen gaat het om ‘een nieuw antisemitisme’, waarbij ‘de wrede, onderdrukkende, moordende jood’ de plaats inneemt van ‘de schuwe, corrupte, stelende jood’.
Niemand zal voor een kritiek op het beleid van Poetin worden beschuldigd van anti-Russisch racisme of voor een kritiek op dat van Arafat van Arabierenhaat. Maar wie Israël of zijn regeringen op de korrel neemt, wordt als antisemiet verketterd.
Het is een vorm van intellectuele chantage die ertoe moet bewegen niet met rationele standaarden naar Israël te kijken. Het is een poging om elke kritiek op Israël en het zionisme te verstikken, volgens het recept van de Israëlische staatsman Abba Eban: eens de wereld gelooft dat antizionisme en antisemitisme hetzelfde zijn, kan men elke kritiek op het Israëlische beleid wegwuiven met te herinneren aan de nazi-gruwelen.
Het westers denken is gevoelig voor die druk – ten gevolge van een schuldgevoel voor het eeuwenoude, christelijk gefundeerde antisemitisme (de joden als ‘moordenaars van Christus’), maar vooral wegens de jodenmoord op Europese bodem. Ook politieke solidariteit met de joodse staat en zijn Amerikaanse voogd, en de invloed van latent anti-Arabisme en islamofobie spelen een rol.[2]
Wie onbevangen naar de geschiedenis kijkt, kan er niet omheen: het zionisme is het complement van het antisemitisme, dat joden beschouwt als aliens – parasieten die teren op de mensheid en haar willen domineren. Beide gaan ervan uit dat joden en niet-joden niet kunnen samenleven en dat alleen een fysieke scheiding en de verdwijning van de joden in één groot ‘getto’ (de staat Israël) soelaas kan brengen.
Voor de zionist heeft de strijd tegen het antisemitisme in de diaspora eigenlijk geen zin, want het is onuitroeibaar. De antisemiet is zijn objectieve bondgenoot, want het vleesgeworden bewijs dat de terugkeer naar Zion een onvermijdelijke keuze is. Israëlische gezagsdragers overdrijven de dreiging van het antisemitisme om de migratie naar Israël aan te wakkeren, zo erkent ook R. Cukierman.[3]
Het spreekt voor zich dat alle uitingen van antisemitisme ten strengste moeten worden veroordeeld. Er is geen enkel excuus voor anti-joods geweld of voor moslimregimes die anti-joodse tendenzen tolereren en ze soms zelfs aanwakkeren, als uitlaatklep voor de frustraties van hun bevolking over de Amerikaans-Israëlische overheersing van de moslimwereld.
De gelijkschakeling van antizionisme met antisemitisme is echter verwerpelijk. Het zionisme was al van bij zijn ontstaan controversieel, niet in het minst onder joden: toen Lord Balfour (die in 1905 nog een wet had gepatroneerd die de migratie van joden naar Engeland aan banden legde) in 1917 de joodse migratie naar Palestina wou aanmoedigen, lagen joodse leiders (tevergeefs) dwars.
Vandaag woont slechts een minderheid van joden in Israël, en zowel links-progressieve als sommige orthodoxe joden (Szatmar) verwerpen de joodse staat op politieke of religieuze gronden. Sommige Szatmar herdenken de onafhankelijkheid van Israël zelfs met het uithangen van een zwarte vlag…
Onder zionisten zijn overigens veel niet-joden, óók jodenhaters. Het politieke zwaartepunt van het internationale zionisme ligt vandaag in de VS, bij christelijke fundamentalisten die in hun zionisme anti-joodse sentimenten verweven: pas nadat in Jerusalem de tempel is heropgebouwd zal Christus op aarde weerkeren om de in het Heilig Land verzamelde joden tot het ware geloof te bekeren...[4]
Er zijn natuurlijk wel jodenhaters onder de tegenstanders van Israël, maar dat is een zéér kleine groep. We kunnen veilig veronderstellen dat vandaag het antisemitisme meer is verbreid onder zionisten dan onder antizionisten.
De zionistische staat is, zoals de Zuid-Afrikaanse apartheidsstaat van weleer, niet ‘hervormbaar’. Israël is, in de woorden van de joodse socioloog Kimmerling, een Republiek van een Herrenvolk: gevestigd en gedijend op de onderdrukking van het Palestijnse volk. Drie voorbeelden.
- De wet op de terugkeer (1950) bepaalt dat elke jood in de diaspora Israëlisch staatsburger kan worden, maar de miljoenen Palestijnse vluchtelingen en hun afstammelingen wordt een terugkeer ontzegd.
- 93 % van de Israëlische grond, grotendeels met geweld van de Palestijnen afgenomen, is eigendom van ‘het joodse volk’; de Palestijnen, die één vijfde van de bevolking uitmaken, zitten vastgekluisterd op de resterende 7 %.
- In Israël worden gezondheidszorg, onderwijs, nutsvoorzieningen en wegeninfrastructuur gefinancierd door de staat (een minimale bijdrage voor joden en Palestijnen) én door zionistische fondsen (alleen voor joden). Het resultaat is een enorme achterstelling van de Palestijnen. Zo gaat slechts 2 % van het gezondheidsbudget naar de Palestijnen en is het analfabetisme driemaal zo hoog bij hen als bij de joden.[5]
Antizionisten verwerpen die staat, maar zijn niet tegen de rechten van het joodse volk. Zoals alle volkeren hebben de joden het principiële recht op zelfbeschikking, met inbegrip van het recht op een eigen natie-staat.
Het joodse volk is echter zelf het slachtoffer van het zionistische project, dat (eerst onder voogdij van Londen, nadien met de volle steun van Washington) de joods-nationale aspiraties heeft gekaapt en geperverteerd.
Tel Aviv gijzelt miljoenen joden in een staat die op grote schaal discrimineert, haat oproept en haar burgers naar een impasse leidt. Gezien de demografische evolutie zal Eretz Israel binnen afzienbare tijd een Palestijnse meerderheid huisvesten. Zal de joodse staat dan verworden tot een openlijke militaire dictatuur die de meerderheid van de bevolking onderdrukt?
Of zal Tel Aviv kiezen voor het alternatief van de etnische zuivering en het Palestijnse volk uit Palestina verjagen? Het is moeilijk in te denken hoe de brutale onderdrukking van de Palestijnen in een deel van de wereld waar 300 miljoen Arabieren en 1,2 miljard moslims leven, kan leiden tot veiligheid en vrede voor het joodse volk.[6]
De waarschuwing voor ‘het nieuwe antisemitisme’ vindt weerklank. ‘Antisemitisme mag geen kans krijgen’, titelt De Morgen-redacteur Lode Delputte boven een opiniestuk over anti-joodse incidenten in West-Europa. Hij heeft gelijk, maar we mogen niet, zoals hij schrijft, alles wat kritiek op het kabinet-Sharon overstijgt, bijvoorbeeld kritiek op de staat Israël zelf, veroordelen als antisemitisch.
In De Standaard suggereert filosoof Ludo Abicht in een erg dubbelhartig opiniestuk hetzelfde. Het is een standpunt dat de structuren van de onderdrukking uit beeld houdt. Trouwens: de kritiek op Sharon gaat mutatis mutandis ook op voor Peres, Rabin en alle andere zionistische leiders, van links en rechts, ‘duiven’ en haviken’: allen hebben ze de afgelopen decennia de bezetting en kolonisering van Palestina mee gestalte gegeven.
Zionisten zijn het niet altijd eens over de precieze grenzen van de joodse staat. Sommigen stellen dat elke morzel grond tussen de Middellandse Zee en de Jordaan volwaardig deel moet uitmaken van Israël, anderen vinden dat Israël zich moet terugtrekken achter de grenzen van 1967 en de bezette gebieden tot een neokolonie moet omvormen.
Naast deze twee uitersten zijn allerlei tussenliggende varianten mogelijk - zoals de bezette gebieden met Jordaanse en Egyptische hulp tot een vazalstaatje uitbouwen of ze opdelen in drie of vier palestinostans.
Maar elke zionistische blauwdruk gaat steeds ten koste van het recht op zelfbeschikking van de Palestijnen, waar ze ook wonen – in een kamp in Beiroet, in een sloppenwijk in Gaza of in een Arabische wijk in Jerusalem.
Hierover bestaat een fundamentele eenheid van visie tussen Likoed, de Arbeiderspartij en het internationale zionisme, met inbegrip van ‘progressieve’ segmenten zoals ‘Peace Now’ en Gush Shalom.[7]
De toetssteen voor het onderscheid tussen zionisme en antizionisme is de houding tegenover het zelfbeschikkingsrecht van het Palestijnse volk. Dat basisrecht staat of valt met de ontmanteling van alle kolonies op de Westelijke Jordaanover en Gaza, de oprichting van een soevereine Palestijnse staat met Jerusalem als hoofdstad, de terugkeer van de Palestijnse vluchtelingen en een democratische omwenteling van de kolonistenstaat (ontmanteling van de zionistische fondsen, scheiding van joodse natie en staat en gelijke burgerrechten voor alle inwoners, ook inzake immigratie en toegang tot de grond).
Of het zelfbeschikkingsrecht van het joodse volk een uitdrukking krijgt in een eigen natie-staat, in een federatie in een groter geheel of in een binationale staat, moet dat volk zelf beslissen. Maar dat kan pas als de uitstaande schuld van de staat Israël bij de Palestijnse gedupeerden is vereffend.[8]
Het spreekt vanzelf dat joden en Palestijnen voor een gigantische taak staan. Ze moeten ten bate van de Palestijnen oorlogsmisdaden ongedaan maken die in de loop der jaren zijn versteend tot staatsstructuren. Tezelfdertijd moeten ze een billijke regeling uitwerken voor de joden die tegenover de joodse staat rechten hebben opgebouwd én hun recht op zelfbeschikking kunnen doen gelden.
Is een tweestatenformule een (tijdelijke) oplossing? In elk geval is geen heil te verwachten van het stappenplan (‘Roadmap’), dat in de lente van 2003 met veel bombarie is voorgesteld als een vreedzame weg naar twee aparte staten.
Het plan wordt gesponsord door de VS, Europa, Rusland en de VN, maar het draagt de Amerikaanse stempel. Volgens de Amerikaans-Israëlische interpretatie van het stappenplan moeten de Palestijnen de strijd tegen de bezetting opgeven en de verzetsorganisaties ontmantelen. Dat is de harde kern van het plan.
In ruil krijgen de Palestijnen het vage vooruitzicht op de stichting van een ‘voorlopige’ Palestijnse staat, zonder garanties over grenzen en bevoegdheden, en zonder een timing. De Muur, Oost-Jeruzalem, de kolonies, de vluchtelingen,... dat alles blijft onbesproken.
Israëlische toegevingen zijn symbolisch. Terwijl de ontmanteling van enkele onbemande kolonies (in feite enkele lege containers) in de internationale pers breed werd uitgesmeerd, werden elders nieuwe nederzettingen gebouwd.
Tijdens de eerste helft van 2003, toen het stappenplan in werking trad, nam het aantal kolonisten op de Westelijke Jordaanoever zelfs toe met 5.415 eenheden, tot op een recordhoogte van 231.443 kolonisten. Volgens het stappenplan moeten Israëli’s en Palestijnen over de toekomstige Palestijnse staat in volle vrijheid onderhandelen. Alles hangt dus af van de goodwill van Tel Aviv…
Ook Sharons recente disengagement plan (2004) om de kolonies in Gaza en ook enkele kolonies op de Westelijke Jordaanoever te ontruimen biedt geen uitweg: hoewel het plan bij de ultra’s in Israël veel weerstand oproept, is het bedoeld om de kosten van de bezetting van Gaza naar Arafat en (Egyptisch president) Moebarak door te schuiven en met Amerikaanse steun de verworvenheden van de kolonisering van de West Bank te consolideren.[9]
Men kan zich overigens afvragen of een tweestatenoplossing, met een soevereine Palestijnse staat naast Israël, überhaupt nog mogelijk is. De voortschrijdende kolonisering van de bezette gebieden maakt het alsmaar moeilijker om alsnog een levensvatbare Palestijnse staat, gescheiden van de staat Israël, op te richten.
Hoe utopisch het vandaag ook moge klinken: de enig uitweg lijkt een democratisch, seculier Palestina te zijn, waar Arabieren en joden op voet van gelijkheid in vrede samenleven. Een binationale staat dus, naar het voorbeeld van het moderne Zuid-Afrika.[10]
Ludo De Witte. Wie is bang voor moslims? Aantekeningen over ABou Jahjah, etnocentrisme en islamofobie. Van Halewyck, Leuven, 2004, 288 pp. ISBN 978 9056 1752 76.
Notes:
[1] N. Finkelstein, The Holocaust Industry, pp. 76, 48. Over de termen ‘Holocaust’ en ‘Shoah’, zie G. van den Berghe, in G. Verbeeck (red.), De verdwenen gaskamers, pp. 15-17. Zie ook G. van den Berghe, De uitbuiting van de Holocaust, pp. 142, 168.[2] Zie voor een kritiek van deze intellectuele acrobatie, D. Vidal, 'Au nom du combat contre l’antisémitisme’, Le Monde Diplomatique, 12/2002, N. Chomsky, Middle East Illusions, pp. 123 ev. en P. Boniface, Est-il permis de critiquer Israël? Voor de toestand in Nederland, zie ‘Zwijgen over Israël’, een documentaire van Zembla (Nederland 3) van 23/10/2003. In de uitzending zegt Hans van Mierlo, ex-minister van Buitenlandse Zaken : ‘We accepteren dingen van Israël die we van geen enkel ander land zouden accepteren. Ik heb het gevoel dat er vanuit verborgen schuldgevoelens anders naar Israël wordt gekeken.’ Voor de zionistische visie, zie L. Rosenblatt, ‘De l’antisionisme radical à l’antisémitisme’, 24/8/2003, www.upjf.org; D.J. Goldhagen, ‘Globalizing anti-Semitism’, Ha’aretz, 20/5/2003; A. Eban, geparafraseerd in N. Chomsky, ‘Anti-semitism, Zionism and the Palestinians’, 11/10/2002, www.variant.randomstate.org.
[3] R. Cukierman, in ‘French Jewish Leader chides Israeli envoy on emigration’, Ha’aretz, 18/11/2003. Zie bvb. ook ‘Paris slams PM Sharon for urging French Jews to immigrate’, Ha’aretz, 18/7/2004. Over de parallellen tussen antisemitisme en zionisme, zie L. Abicht en L. Catherine, Kanttekeningen…, p. 13, en W. Laqueur, A History of Zionism, p. 340.
[4] Over de Szatmar, zie L. Abicht, De joden van België, pp. 190, 192. Voor het religieus geïnspireerde antizionisme, zie o.m. de website nkusa.org. De Antwerpse (orthodoxe) Jews Against Zionism kan men contacteren via Shmiel Mordche Borreman, tel. 03/2319264. Over de Christian Coalition of America (Pat Robertson), zie ‘Meet the new Zionists’, The Guardian, 28/10/2002, en ‘Christians Hail Rightist’s Call To Oust Arabs’, Forward, 18/10/2002.
[5] Over het racistisch karakter van Israël, zie B. Kimmerling, Politicide, pp. 65, 335; L. Catherine, ‘Anti-semitisch? Waar dan?’, De Standaard, 29/1/2002, en K. en B. Christison, ‘Zionism as a Racist Ideology’, website Counterpunch, 8-9/11/2003.
[6] Over de zionistische impasse, zie T. Judt, ‘Israel: The Alternative’, The New York Review of Books, 23/10/2003.
[7] L. Delputte, ‘Antisemitisme mag geen kans krijgen’, De Morgen, 24/11/2003, en L. Abicht, ‘Antisemitisme, de Palestijnen en de democratie’, De Standaard, 7/7/2004. Over de eenheid van visie onder zionisten, zie N. Chomsky, The Fateful Triangle, vooral pp. 44-51, 453-455. In het zionistische universum hebben woorden als ‘links’ en ‘rechts’ weinig betekenis: de Arbeiderspartij vertegenwoordigt het rechts-liberale establishment (burgerij en staatsbureacratie), Likoed steunt op etnisch-religieuze stromingen in de volksklassen. P. Anderson, ‘Scurrying to Bethlehem’, New Left Review, July/Aug 2001, p. 23.
[8] Over de centrale kwestie van het zelfbeschikkingsrecht van joden en Palestijnen in het debat over zionisme en antizionisme, zie N. Chomsky, ‘The Concept of Rejectionism’, in The Fateful Triangle, pp. 39-40, en ook pp. 44 ev.
[9] Cijfers in ‘Mideast Plan Still Up in Air Despite Truce’, The New York Times, 25/7/2003; US Department of State, ‘A Performance-Based Roadmap to a Permanent Two-State Solution to the Israeli-Palestinian Conflict’, 30/4/2003; Sharon over zijn disengagement plan, in ‘My plan will force Palestinians to give up dreams for years’, Ha’aretz, 5/4/2004.
[10] Zie hierover W. de Neuter, ‘Een binationale uitdaging voor Israëli’s en Palestijnen’, Uitpers, januari 2002. Ook onder Palestijnen wint die visie aanhang. Zie hierover T. Judt, ‘Israel: The Alternative’, The New York Review of Books, 23/10/2003; D. Abou Jahjah, in W. de Neuter, 'Waar zitten de echte antizionisten?’, Uitpers, april 2003; en L. Catherine, Palestina. De laatste kolonie?, p. 215.
