In Palestina werd de apartheid geboren uit het koloniale project van zionistische kolonisten die in 1948 de oprichting van de staat Israël oplegden – een gebeurtenis die in het Arabisch bekend staat als de Nakba (of ‘catastrofe’).

De Palestijnen hebben al lang begrepen dat het zionistische kolonialisme een permanent project is, gericht op het uitroeien en vervangen van de inheemse bevolking van Palestina. Apartheid is een van de mechanismen die kolonisten gebruiken om de inheemse bevolking te onderdrukken die de Nakba heeft overleefd.

Het apartheidssysteem werd ingevoerd door de Afrikaners in Zuid-Afrika, die op een radicale manier de zwarte meerderheid van de bevolking wilden onderdrukken. Ironisch genoeg werd de apartheid in 1948 in Zuid-Afrika geïnstitutionaliseerd, hetzelfde jaar als de Nakba.

Het zionistische kolonialisme is een permanent project, gericht op het uitroeien en vervangen van de inheemse bevolking van Palestina

Na het einde van de apartheid in Zuid-Afrika in 1998 verklaarde het Verdrag van Rome van het Internationaal Strafhof de apartheid tot een misdaad tegen de menselijkheid en definieerde het als “onmenselijke daden gepleegd in de context van een geïnstitutionaliseerd regime van systematische onderdrukking en overheersing van één raciale groep over één of meer andere raciale groepen en gepleegd met de bedoeling dat regime in stand te houden”.

Hoewel velen apartheid associëren met Zuid-Afrika, is de definitie universeel toepasbaar en kan ze verschillende kenmerken aannemen en zich op verschillende manieren manifesteren. Deze definitie van het internationaal recht betwist daarom de misvatting dat apartheid een uitzonderlijk geval was waaraan sindsdien een einde is gekomen.

Sinds 1948 heeft het Israëlische regime het apartheidsmechanisme toegepast op het Palestijnse volk om het te controleren en vooral te domineren.

Dit complexe systeem van segregatie dient om de Israëlische joodse suprematie over de Palestijnse bewoners van Palestijns grondgebied te behouden. Fragmentatie is een van de belangrijkste middelen die het Israëlische regime gebruikt om de apartheid in stand te houden.

Israël heeft de Palestijnen in vier categorieën opgedeeld: Palestijnen met het Israëlische staatsburgerschap en onderworpen aan het Israëlische burgerlijk recht, Palestijnen met een permanente verblijfsstatus in het oostelijke deel van Jeruzalem, Palestijnen op de bezette Westelijke Jordaanoever en in Gaza die onder het Israëlische militaire recht vallen, en Palestijnse vluchtelingen die in ballingschap leven buiten het historische Palestina.

Brochure van Amnesty International

Wat is de historische en huidige context?

Na decennia van mobilisatie en accumulatie van middelen creëerde het koloniale project van de zionistische kolonisten in 1948 de staat Israël door Palestina etnisch te zuiveren.

Meer dan 750.000 Palestijnen zijn uit hun thuisland verdreven en meer dan 400 Palestijnse dorpen en steden zijn verwoest. De verdrevenen werden vluchtelingen in buurlanden. Er zijn nu naar schatting 7 miljoen Palestijnen en hun nakomelingen.

Meer dan 750.000 Palestijnen zijn uit hun thuisland verdreven en meer dan 400 Palestijnse dorpen en steden zijn verwoest

Tot op de dag van vandaag ontzegt het Israëlische regime de Palestijnen het internationaal erkende recht om terug te keren naar hun oorspronkelijke huizen en bezittingen.

Na de etnische zuivering van 1948 veroverden de zionistische krachten bijna 80 procent van het historische Palestina en de overlevenden (ongeveer 100.000) werden onder streng militair bestuur geplaatst.

In de beginjaren van de staat bespraken de zionistische leiders de mogelijkheid om deze overlevende bevolking te verdrijven, maar uiteindelijk besloten ze een nominaal burgerschap toe te kennen en hun ongelijkheid vast te leggen in de basiswetten van de staat.

Het Israëlische regime maakt een duidelijk juridisch onderscheid tussen nationaliteit en staatsburgerschap om discriminatie en segregatie te institutionaliseren.

Dit was de geboorte van de Israëlische apartheid. Tegenwoordig wordt deze gemeenschap aangeduid als Palestijnse burgers van Israël en woont ze in wat bekend staat als “de gebieden van ’48” – het land dat in 1948 door zionistische troepen werd bezet. De twee gemeenschappen leiden een zeer gescheiden, verschillend en ongelijk leven.

De Israëlische apartheid werd in 1967 uitgebreid naar de rest van het historische Palestina, toen de Israëliërs de Westelijke Jordaanoever, Gaza en de Syrische Golan veroverden. De Palestijnse bevolking werd onder militair bestuur geplaatst, maar in tegenstelling tot hun broeders in de gebieden van ’48 kregen zij geen staatsburgerschap.

Vrijwel onmiddellijk begon de Israëlische regering nederzettingen te bouwen exclusief voor Israëlische Joden in de nieuw bezette gebieden. Tegelijkertijd bouwde ze infrastructuur zoals wegen, energiecentrales en boerderijen, opnieuw alleen voor Israëlische Joden.

De internationale gemeenschap beschouwt de Israëlische nederzettingen in de gebieden van 1967 als illegaal

In november 1967 nam de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties Resolutie 242 aan. Die riep op tot de onmiddellijke terugtrekking van de Israëlische troepen uit de nieuw bezette gebieden. Sindsdien beschouwt de internationale gemeenschap de Israëlische nederzettingen in de gebieden van 1967 als illegaal.

Palestijnen op de Westelijke Jordaanoever en in Gaza leven nog steeds onder respectievelijk militair bewind en een wrede belegering. Elk aspect van hun leven wordt strak gecontroleerd door het Israëlische regime, van verkeer tot toegang tot basisvoorzieningen.

Het belang van woordenschat

De term ‘apartheid’ is belangrijk omdat hij de dagelijkse realiteit van het Palestijnse volk accuraat beschrijft. Deze term is vastgelegd in het internationaal recht als een misdaad tegen de menselijkheid en daarom moet er een einde komen aan de apartheid.

De casus Zuid-Afrika geeft ons concrete voorbeelden van acties die tegen apartheidsregimes ondernomen kunnen worden: een boycot en sancties.

Maar apartheid is niet het hele verhaal. In Palestina functioneert de apartheid als een instrument van het Israëlische kolonialisme. Dit raamwerk is essentieel om het grotere geheel te begrijpen. Het einde van het Israëlische apartheidsregime zal niet noodzakelijkerwijs leiden tot dekolonisatie.

Het kolonialisme van de Israëlische nederzettingen probeert het inheemse Palestijnse volk van zijn land te verdrijven. We kunnen dit kader niet uitsluiten als we het hebben over Israëlische apartheid – de twee termen zijn van elkaar afhankelijk.

De mythes ontkrachten

Israël kan geen apartheidsstaat zijn omdat er Arabieren in het parlement zitten.

Palestijnse burgers van Israël zitten in de Knesett (het Israëlische parlement), maar ze zijn niet gelijk aan hun Joodse Israëlische medeburgers. In tegenstelling tot de meeste andere landen zijn staatsburgerschap en nationaliteit in Israël afzonderlijke begrippen en categorieën.

Hoewel er zoiets bestaat als het Israëlische staatsburgerschap, bestaat er niet zoiets als de Israëlische nationaliteit; in plaats daarvan wordt de nationaliteit aangeduid op basis van religieuze/etnische criteria die zijn vastgelegd in registerdatabases.

Omdat de Israëlische staat zichzelf grondwettelijk als Joods definieert, hebben degenen die de Joodse nationaliteit hebben de overhand op de niet-Joodse bevolking (voornamelijk Palestijnen). Omdat de Joodse natie en de staat Israël als één en dezelfde entiteit worden beschouwd, is de uitsluiting van niet-joodse burgers het gevolg.

Omdat de Israëlische staat zichzelf grondwettelijk als Joods definieert, hebben degenen die de Joodse nationaliteit hebben de overhand op de niet-Joodse bevolking

Dit onderscheid tussen staatsburgerschap en nationaliteit maakt de oprichting mogelijk van een verfijnd en verborgen racistisch systeem, dat niet noodzakelijkerwijs kan worden opgemerkt door de niet-geïnformeerde waarnemer. Dit systeem verdeelt mensen in twee categorieën (joden en niet-joden), wat overeenkomt met de definitie van apartheid.

De Palestijnen hebben hun eigen regering, dus hoe kunnen we het dan over apartheid hebben?

De Palestijnse Autoriteit werd na de Oslo-akkoorden van 1993 opgericht als een interim-bestuursorgaan. Het kreeg ‘autonomie’ over bepaalde enclaves op de Westelijke Jordaanoever, zoals de Bantoestans (thuislanden) van het apartheidsregime in Zuid-Afrika. Het functioneert voornamelijk als dienstverlener voor de Palestijnse bevolking in bepaalde gebieden van de Westelijke Jordaanoever.

Maar de Palestijnse Autoriteit heeft geen echte macht en is zeker geen soeverein orgaan. Misschien wel het beste bewijs hiervan is dat zelfs de president van de Palestijnse Autoriteit toestemming moet krijgen van het Israëlische regime om de Westelijke Jordaanoever te verlaten.

Dit is een probleem van de rechtse politiek in Israël, niet van de staat zelf.

De Israëlische staat is een koloniale staat, opgericht na de etnische zuivering van Palestina in 1948. De Israëlische staat heeft dit koloniale karakter constitutioneel bevestigd door zichzelf te definiëren als een staat die gereserveerd is voor zijn Joodse burgers en door zijn militaire bezetting van de gebieden vanaf 1967 voort te zetten.

Zogenaamd links in Israël is net zo medeplichtig aan kolonisatie en apartheid als rechts. De bouw van nederzettingen werd in 1967 gestart door een Israëlische Labourregering.

Wat zijn de vormen van Palestijns verzet tegen de apartheid?

De Palestijnen hebben de armen niet gekruist ten aanzien van de Israëlische apartheid. Hun verzet is de afgelopen tientallen jaren veelzijdig en divers geweest.

Vanaf de eerste Intifada aan het eind van de jaren tachtig, die de burgerlijke ongehoorzaamheid van het volk mobiliseerde, tot de recentere Eenheids-Intifada van 2021, die de fragmenten van Palestina over de grenzen heen wilde verenigen, zijn de Palestijnen niet alleen standvastig geweest in eigen land, maar hebben ze tientallen jaren besteed aan het organiseren en mobiliseren binnen en buiten Palestina om steun te winnen voor hun bevrijdingsstrijd.

Het verzet van de Palestijnen is de afgelopen tientallen jaren veelzijdig en divers geweest

Vanaf de eerste Intifada aan het eind van de jaren tachtig, die de burgerlijke ongehoorzaamheid van het volk mobiliseerde, tot de meer recente Eenheidsintifada van 2021, die de fragmenten van Palestina over koloniale grenzen heen probeerde te verenigen, zijn de Palestijnen niet alleen standvastig geweest op hun land, maar hebben ze tientallen jaren besteed aan het organiseren en mobiliseren binnen en buiten Palestina om steun te winnen voor hun bevrijdingsstrijd.

De grootste Palestijnse volksbeweging is de BDS-beweging, geïnspireerd door de antiapartheidsstrijd in Zuid-Afrika en roept de internationale gemeenschap op om het Israëlische regime te boycotten, te desinvesteren en te sanctioneren voor zijn misdaden tegen het Palestijnse volk.

Dit artikel verscheen eerder op Chronique Palestine.