Het is niet zo verrassend dat Poetin heeft beslist om een huurlingenleger te behouden, omdat het effectieve vooruitgang boekt voor zijn buitenlandse politieke avonturen in Europa, het Midden-Oosten en Afrika. Hij heeft waarschijnlijk een paar lessen geleerd van een andere grootmacht – de VS – wiens grote afhankelijkheid van huurlingenlegers (die eufemistisch Private Military Contractors – PMC’s worden genoemd, nvdr) het pad effende voor de groeiende privatisering en uitbesteding van oorlog in de hele wereld.

Voor de VS, Rusland en andere machten, dienen militaire contractuele aannemers als het geschikte middel voor een proxy-oorlog. Ze maken plausibele ontkenning mogelijk en verzachten potentiële binnenlandse spanningen over buitenlandse oorlogen.

Uitbesteding van oorlog

Het gebruik van contractuele aannemers door de Amerikaanse regering is geen recent fenomeen, maar is de laatste twee decennia enorm gegroeid. Terwijl in de Tweede Wereldoorlog 10 percent van Amerikaanse troepen waren aangeworven in de privésector, waren dat er tijdens de “war on terror”, begonnen in 2001, zo’n 50 percent, en soms meer.

De Amerikaanse overheid had honderdduizenden manschappen nodig voor militaire operaties in Afghanistan, Irak en elders, maar vreesde voor binnenlands verzet, en richtte zich daarom tot PMC’s.

Sedert het begin van de “war on terror” heeft het Pentagon 14 miljard dollar gespendeerd, waarvan tussen één derde en de helft ging naar militaire contractuele aannemers in strijdgebieden. Veel van dit geld is gegaan naar contracten voor logistiek, constructie en wapenleveringen, maar een aanzienlijk stuk heeft ook betaald voor huurlingen.

Tijdens het hoogtepunt van de counterinsurgency-strategie in Irak in 2008, telde het aantal contractuele aannemers 163.400 (inclusief mensen zonder gevechtsfunctie) vergeleken met 146.800 Amerikaanse troepen. In 2010, te midden van de surge in Afghanistan, toen extra troepen werden ingezet voor een hiernieuwd offensief tegen de Taliban, waren er 112.100 contractuelen (mensen zonder gevechtsfuncties inbegrepen) vergeleken met 79.100 troepen.

De miljarden dollars die zijn besteed aan PMC’s hebben een enorm machtige, en globale militaire huurlingenindustrie gecreëerd. Het heeft veranderd hoe grote en kleinere machten zich engageren in oorlog en in andere gewelddadige buitenlandse politieke ondernemingen.

Het gebruik van contractuelen maakt plausibele ontkenning mogelijk en kan regeringen helpen bij het sussen van burgers die aarzelen om nationale troepen te sturen naar riskante buitenlandse missies. Ze helpen ook om verantwoordelijkheid voor oorlogsmisdaden te ontwijken.

Bijvoorbeeld, in 2007, doodde Blackwater 14 Iraakse burgers in een vuurgevecht op het Nissour-plein in Bagdad. Zij stonden niet onder Amerikaans militair bevel, omdat ze contractueel waren aangeworven door het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken om hun personeel te beschermen.

Toen de Iraakse regering besliste om de vergunning van Blackwater bij de overheid in te trekken, ontdekte men dat het bedrijf er eigenlijk geen had. Bovendien waren de daders van het bloedbad niet onderworpen aan de Iraakse wetgeving, zodat ze niet konden worden berecht op Irakees grondgebied.

In 2015 veroordeelde een Amerikaanse rechtbank drie voormalige werknemers van Blackwater tot 30 jaar en één tot een levenslange gevangenisstraf voor het bloedbad, maar amper vijf jaar later, vergaf President Donald Trump hun straf voor hij zijn ambt verliet.

Het bloedbad op het Nissour-plein was zeker niet de enige wreedheid die Amerikaanse huurlingen pleegden. Uiteindeljk had het geweld waar PMC’s in verwikkeld waren een aandeel in het wijdverspreid anti-Amerikaanse sentiment in Irak dat de Amerikaanse counterinsurgency strategie ondermijnde – een belangrijke factor die later de opkomst van ISIL (ISIS) mogelijk maakte.

Ondanks deze zorgelijke ontwikkelingen bleven de VS PMC’s inzetten en bleven ze  van hen afhankelijk, zelfs nadat ze zich hadden terugtrokken uit Afghanistan en Irak. De welvarende PMC-industrie maakt vandaag de uitbesteding van oorlog en geweld mogelijk over heel de wereld en is één van de lugubere erfenissen van de “war on terror”.

Plausibele ontkenning

Vermoedelijk keek het Kremlin heel aandachtig hoe de Amerikaanse regering contractuele aannemers inzette in Afghanistan en Irak en zag het hier ook het nut van in. Volgens sommige waarnemers wilde Poetin mogelijk graag een Russische versie van Blackwater voor zijn buitenlandse politieke avonturen.

In opdracht van zijn sponsor creëerde Yevgeny Prigozjin vervolgens een huurlingengroepering en imiteerde daarbij zelfs de stijl van de Amerikaanse PMC’s. “Wagner-huurlingen in Syrië en Afrika speelden hun rol, met baseball-petten op en wraparound-zonnebrillen terwijl ze serieuze wapens dragen”, schreef Lucian Kim, voormalige diensthoofd van NPR (National Public Radio, de Amerikaanse openbare radiozender) in Moskou, in het tijdschrift Foreign Policy.

Enkele dagen na de publicatie van dit artikel kwam Yevgeny Prigozjin om in een vliegtuigcrash net buiten Moskou. Aanvankelijk berichtten Westerse media dat zijn toestel door Russische luchtafweer werd neergehaald. Een bomaanslag is echter meer waarschijnlijk. Voorlopig blijft het speculeren over de ware toedracht van de crash (nvdr.).

De huurlingen van Prigozjin werden eerst ingezet in 2014 om het Russische offensief te steunen in Oost-Oekraïne. Later werden ze ingezet in Syrië om het regime van President Bashar al-Assad te versterken en in Libië om te vechten voor de afvallige generaal Khalifa Haftar. Gedurende deze conflicten bleef het Kremlin zijn betrokkenheid en het bestaan van Wagner ontkennen, vermits PMC’s illegaal waren volgens de Russische wet.

De efficiëntie van de Russische huurlingen moedigde ook Afrikaanse politieke en militaire leiders aan om hun diensten te engageren. Dit versterkte de internationale positie van Moskou en het bereik van zijn buitenlandbeleid.

Toen Poetin in februari 2022 besloot om een grootschalige inval in Oekraïne te lanceren, had hij een groter aantal troepen nodig dan het Russische leger ter beschikking had. Wagner kreeg de specifieke opdracht om strijders te leveren die zich als kannonnenvlees in de bloedigste gevechten gooiden. Omdat hij zo snel vrijwilligers verloor, rekruteerde Prigozjin gevangenen die amnestie aangeboden kregen in ruil voor militaire dienst.

Zo kon Wagner het Kremlin helpen om de waargenomen kostprijs van de oorlog te minimaliseren voor het Russische publiek, dat het niet zo makkelijk had met de totale invasie. Maar zijn troepen stonden niet onder het directe leiderschap van het Russische leger, iets wat ook een grote zorg werd voor het Kremlin.

De muiterij was misschien een onverwachte gebeurtenis voor Poetin, en hij werd erdoor gezien als verzwakt, niet alleen door de internationale gemeenschap, maar ook door insiders van het regime. Het gevolg van de opstand van Prigozjin zal de komende maanden nog worden uitgespeeld.

Het Kremlin heeft de troepen van Wagner uit Russisch gebied en van het slagveld in Oekraïne verwijderd, maar het huurlingenleger is duidelijk niet klaar om met de buitenlandse operaties te stoppen. Die zijn economisch veel te lucratief en politiek nuttig.

In ruil voor zijn militaire diensten zijn Wagner en zijn dekmantelbedrijven in het buitenland verwikkeld in olie- en gasontginning, in goud- en diamantmijnbouw, die aanzienlijke financiële stromen garanderen voor Moskou. Dit is een rol die het traditionele Russische leger niet kan vervullen.

Door afhankelijk te zijn van huurlingen, verzwakken de VS, Rusland en andere machten het internationaal aanvaarde oorlogsrecht en ondermijnen ze het internationale wettelijke regime dat burgers tracht te beschermen in tijden van oorlog.

Hierdoor blijven ze onbestraft voor geweld en wreedheden en kunnen ze de ware kostprijs van oorlog verkeerd voorstellen. Blackwater, Wagner et al. veranderen de wereld in een nog veel meer gevaarlijke plaats.

Dit is de vertaling van ‘Blackwater Paved the Way for Wagner‘ van Reader Supported News door onze Vertaaldesk.