Het neoliberalisme maakte van de arbeidswetgeving een nuttig instrument om de arbeid verder te ontregelen, precair te maken en mateloos te individualiseren. De arbeidsmarktpolitiek kende en kent nog steeds niet het minste respect voor de vastheid van betrekking, voor het welzijn en voor de bestaanszekerheid van de werknemer. Niet dienstbaar voor het ondernemingsprofijt, gingen de nochtans wezenlijke doelen van een in het fordisme gegroeide wetgeving zonder genade de liberale schop op.

Hoog tijd om het tij te keren… en ons af te vragen wat vanuit het perspectief van een geëmancipeerde arbeid de nodige herbronningen, hernieuwingen en hervormingen mogen zijn. Hoog tijd ook om de belangen van arbeid als gelijkwaardig te behandelen als die van kapitaal. Hoog tijd tenslotte om de omtrekken van een hervormd arbeidsrecht zonder complex uit te tekenen en het op te nemen voor een Arbeidsrecht 2.0.

In de schoot van Het Masereelfonds Antwerpen (MFA) gaat vanaf september van dit jaar een gemengd syndicale – academische reflectiegroep aan de slag met als opdracht een syndicaal afgetoetste en gedragen manifesttekst te schrijven. Het ontwerp dat als leidraad voor de gedachtewisseling zal dienen, is te vinden op de website van het Masereelfonds.

Menselijke waardigheid

De tekst vertrekt van een reeks duidelijke stellingen en thesen. Vooreerst onderstreept het ontwerp de onverbrekelijke band tussen het arbeidsrecht en het moedergrondrecht op menselijke waardigheid. Om in te gaan tegen de decennia-lange neoliberale vermarkting en verzakelijking van de arbeid, van de arbeidskracht en van het arbeidsmilieu in het algemeen, dienen de arbeidsverhoudingen dringend gehumaniseerd te worden. In het nieuwe arbeidsrecht komt het recht op menselijke waardigheid dan ook een sleutelrol toe.

De evenwaardigheid van de belangen van arbeid en van kapitaal maakt een tweede essentieel uitgangspunt uit. Te lang en te veel werd door de sociale wetgever de ondergeschiktheid van arbeid aan kapitaal kritiekloos onderschreven. De sociale prioriteiten, nog aanwezig ten tijde van het fordistisch compromis, werden in de periode van het zegevierende neoliberalisme gaandeweg volledig weggegomd wat de weg opende voor een mateloze toename van de sociale concurrentie en de erbij horende sociale uitbuiting en -uitsluiting.

 Werknemersbetrokkenheid

De gelijkwaardigheid van de belangen van arbeid en kapitaal komen in het nieuwe arbeidsrecht ondermeer tot uiting in een grotere en steviger verankering van de werknemersbetrokkenheid bij het ondernemingsbeleid met de nieuw in te stellen homogene werknemersraad als exponent. Ze resulteren eveneens in een sociaal en ecologisch bijgestuurd gezagsrecht van de werkgever en in de dominantie van de collectieve wil op de individuele als rechtsbron.

Een benadering van de collectieve arbeidsverhoudingen vanuit de optiek van het onderdrukt conflict en niet langer van de vreedzaam overeengekomen belangengemeenschap betreft een andere nieuwigheid. Het standpunt opent de weg voor een andere conceptie van het collectief arbeidsrecht en een andere invulling en zingeving van de sociale tegenmacht.

Een zeer wezenlijke eigenheid van het arbeidsrecht 2.0 dient zijn toegankelijkheid te zijn voor de werknemer en voor de gebruiker. Vandaar een pleidooi voor een grondige herstructurering en herschikking van de rechtsmaterie. Een hergroepering van de regelgeving in zes coördinatiewetten wordt aan de reflectiegroep voorgelegd.

Gedachtewisseling

Het doel van het Masereelfonds Antwerpen met het opstarten van een gedachtewisseling over de toekomst van de arbeidswetgeving is terzelfdertijd bescheiden en ambitieus. Het is bescheiden omdat het enkel als een prille aanzet wil gelden en dus in het beste geval nog door heel wat andere initiatieven zal moeten gevolgd worden.

Het getuigt daarentegen ook van een grote ambitie, daar het MFA niet aarzelt om tegen de neoliberale en sociaalliberale stroom in te gaan en resoluut af te stappen van de zeer reductieve opvatting van een arbeidsrecht, dat louter de belangen van de onderneming en van de concurrentie moet dienen door de arbeidsverhoudingen verder te individualiseren en te precariseren.

Marc Rigaux

Patrick Humblet

Kristien Merckx

Jan Buelens

André van Ekelenburg

Wie interesse heeft in het ontwerp dat als leidraad voor de gedachtewisseling zal dienen, stuurt een E-mail naar andre@masereelfonds.be

Meer info: https://www.masereelfonds.be/manifest-voor-een-arbeidsrecht-2-0/