Foto: Roek Lips/CC BY-SA 4:0
Boekrecensie -

De wereld dat ben jij. Gesprekken en gedachten over een nieuwe tijd

Na zijn vorige recensie over de opkomst van racisme en fascisme, had Paul Verhaeghe nood aan opbeurende literatuur. De toestand is ernstig, zonder twijfel, maar gelukkig niet hopeloos, en dat blijkt uit het nieuwe boek van de Nederlandse journalist en schrijver Roek Lips.

maandag 22 mei 2023 08:27
Spread the love

 

Begin 2022 besprak ik zijn vorig werk Wie kies je om te zijn? en kijk, nauwelijks anderhalf jaar later ligt het vervolg er. Opnieuw krijgen we het verslag van diepgaande gesprekken met zeer verschillende mensen – een stokoude docent geschiedenis, een generaal-majoor, een negentienjarige leerling, … – opnieuw met als onderwerp gedachten over een nieuwe tijd.

De keuze voor zevenendertig vaak zeer verschillende gesprekspartners staat borg voor een rijkdom aan diverse gedachtegangen. Verwacht geen tekst met vragen en antwoorden, Lips is een ervaren interviewer die zichzelf wegcijfert en zijn gesprekspartner alle ruimte geeft. Als lezer krijg je telkens een vlot geschreven relaas waar enkel de geïnterviewde aan het woord is, wat sterk bijdraagt tot de leesbaarheid van het boek.

De teneur wordt gezet door een openingsparabel Dit kan ook een goede tijd zijn, een metaforische boodschap van een Hopi-oudste uit Arizona die ons vertelt dat wij het tijdperk van de verbondenheid betreden: “Wij zijn degenen op wie we gewacht hebben”.

In deze tijd waar roeptoeters mensen tegen elkaar opzetten en iedereen naar veiligheid en geborgenheid snakt, doet deze boodschap deugd. Het boek wordt gekaderd door twee verhalen. In de inleiding verwijst Lips naar De val, een roman van Albert Camus.

Een advocaat uit Parijs wandelt over een brug, ziet een vrouw aan de balustrade staan en hoort achter hem een plons: ze is in de Seine gesprongen. Hij had hulp kunnen bieden maar deed het niet, hij kocht sigaretten en ging terug naar huis. Dit zal hem levenslang blijven achtervolgen.

Bij het slot herneemt Lips een ander, ditmaal echt verhaal, over de geschiedenisleraar die als jongeman na de oorlog het pad kruist van een meisje dat de zee in wil lopen en haar ervan overtuigt dat niet te doen. Het resultaat is een levenslange liefdesrelatie.

De boodschap is duidelijk: wil je een goed leven hebben, draag dan bij tot een goed leven voor anderen. Bij elke gesprekspartner duikt er wel een zinnetje op waar ik als lezer bij bleef stilstaan. Ik heb er een aantal op een rijtje gezet.

  • Respect voor de ander als moreel kompas.
  • Het genot van de beperking.
  • Het zoeken van het juiste midden.
  • Management niet langer als ‘de dingen goed regelen’, wel als ‘de richting wijzen’.
  • Beseffen dat je onderdeel bent van een groter geheel.
  • De voorkeur voor een gesprek boven een debat.
  • Samen een doel nastreven, en daarbij je individualiteit overstijgen.
  • Geen enkele molecuul is iets zonder de interactie met een andere.
  • Je wordt pas gelukkig als je hebt leren vertrouwen.
  • Niet langer de vraag stellen: doen we het goed? Maar vooral: doen we het goede?
  • We willen allemaal dat het anders wordt, maar als iemand het anders doet raken we meteen in de war.
  • Mensen die elkaar haten zijn mensen in nood.
  • Waar het uiteindelijk in de geneeskunde om gaat is: hoe maak je oogcontact?
  • Alles is relatie.
  • Je kunt het niet alleen, en dat hoeft ook niet.
  • Word ik wel gezien en gehoord?
  • Bij de ggz ging het vooral in het persoonlijk contact mis.
  • Leven is toch een hoop zoeken en gepruts. Als je daar ook een beetje de lol van kunt inzien, dan kijk je vanzelf milder naar jezelf en ook naar de anderen.
  • Termen als zelfredzaamheid en regie worden massaal verwerkt in strategische visies, maar in de praktijk komt het er nauwelijks van.
  • Uiteindelijk gaat het om wat je doet.
  • Menselijke nabijheid, er zijn voor een ander, is cruciaal.
  • We weten heel goed wat niet goed is.

Heel opvallend bij de uiteenlopende stemmen die elk hun gedachten over de nieuwe tijd onder woorden brengen, is dat iedereen op het belang van de ander wijst.

In de epiloog komt Roek Lips zelf aan het woord, met een mooie reflectie op wat de gesprekken voor hem betekenden, over de noodzaak om ons echt te laten raken, om aanroepbaar te zijn. Wie hem aan het woord wil horen, kan de uitzending Nooit meer slapen beluisteren, dan begrijp je meteen waarom de ontmoetingen voor hem zo belangrijk zijn en waarom ze heel recent nog een flink stuk belangrijker werden.

In de laatste pagina’s krijgt de titel van het boek een duidelijke betekenis: als we een betere, andere wereld willen, dan “[…] begint dat met bewust worden vanuit welk standpunt wij onszelf en de wereld waarnemen. Op onze houding komt het aan. De wereld dat ben jij.”

Bij uitbreiding: de problemen en de oplossingen liggen niet buiten ons, wel bij ons, bij mij. “Du sollst dein Leben ändern”, Rilke schreef het al. Het aantal mensen die tot deze overtuiging komen, blijft groeien en het boek biedt daar een prachtige getuigenis van. Er is hoop!

 

Roek Lips. De wereld dat ben jij – Gesprekken en gedachten over een nieuwe tijd. Ambo/Anthos, Amsterdam, 2023, 332 pp. ISBN 978 9026 3609 54

Deze recensie werd overgenomen van Paul Verhaeghe’s Boekenblog (je kan zijn recensies rechtstreeks verkrijgen door je e-mail in te vullen rechts bovenaan op zijn website).

Creative Commons

take down
the paywall
steun ons nu!