Betoging buiten het parlementsgebouw in februari 2022 tegen plannen van Britse regering om democratie in te perken. Foto: Alisdare Hickson
Miel Dullaert

Democratie van de schone schijn

Met veertig jaar lang neoliberale vloedgolven is de democratische staat vandaag een Hollywood-façade geworden. Daarachter spelen de lobby’s en ondemocratische cenakels van de superrijken hun spel. De covidpandemie, de koopkrachtcrisis, geld voor wapens en geen euro voor de extra noden in de sociale zorg, het grof spel van het kapitaal tegen de 9.000 Delhaize werknemers: dat, en nog veel meer, heeft mensen de ogen geopend. Peilingen in Vlaanderen wijzen erop dat vele kiezers hun kiesgedrag aanpassen.

woensdag 17 mei 2023 16:11
Spread the love

 

Verkiezingen als de expressie van de volkswil en als legitimering voor de politieke macht blijven een belangrijk democratisch kapitaal. Er is jarenlang voor gestreden tegen verlichte despoten, ook in België. Maar verkiezingen kunnen gemakkelijk gemanipuleerd en gerecupereerd worden, vóór en ná de stembusgang.

Democratie in verval

Zelfs dictaturen en autocratieën houden nu verkiezingen, maar als de verkiezingsuitslag niet conform de belangen van de dictatuur in Myanmar-Birma is, wordt de overwinnaar van de oppositie Aung San Suu Kyi gevangen gezet.

Of worden smakken dollars sponsorgeld gegeven aan de voorkeurskandidaat van de superrijken en het Westen, als hij dreigt te verliezen, zoals in de ‘ontluikende democratie’ van Rusland (met de verkiezing van Boris Jeltsin in 1996 in de tweede ronde ten nadele van de communistische presidentskandidaat Gennadi Zjoeganov). Het democratisch gehalte van een samenleving is veel meer dan verkiezingen.

Zelfs dictaturen en autocratieën houden nu verkiezingen

De essentie van de democratie is een werkwoord: het aanhoudend streven naar een beleid door en voor het volk. Er zijn periodes van progressie van de democratie (vorige eeuw) en tijden van regressie. Harde feiten en het instinctief aanvoelen van het grote publiek geven aan dat we vandaag ondergedompeld zijn in een regressie.

Een beleid door het volk is vervangen door een beleid van de particratie, advocatenkantoren en consultancyclubs, de cenakels van banken en internationale instellingen. “Voor” het volk is al bijna een lege doos geworden, zoals we in wat volgt zullen opmerken.

Het democratisch strijdterrein is de natie, de nationale staat. Maar vandaag worden beslissingen genomen in de achterkamers van internationale organisaties. Daar worden de belangen van het volk opgeofferd aan de belangen van mondiale entiteiten zoals multinationals, grootbanken, niet-verkozen technocratische structuren (Europese Centrale Bank, de EU, het Internationaal Muntfonds …). In hun besluitvorming bestaat de democratie niet. Je hoort en leest alleen de stem van technocraten, managers en aandeelhouders.

De politiek filosofe Chantal Mouffe schrijft in haar essay Over het politieke (2008) terecht dat de globalistische kosmopolitische benadering de oude rechten van de soevereiniteit opoffert in ruil voor fictieve nieuwe rechten. “Doordat ze internationale instituties het recht geeft om de soevereiniteit te ondermijnen en de burgers van vele landen het democratisch recht op zelfbestuur ontzegt.”

Di Battista, een vertegenwoordiger van de Italiaanse Vijfsterrenbeweging zei ooit over democratie in de geopolitieke verhoudingen: “De hoeveelheid democratie die men wil exporteren naar een land is altijd in verhouding tot de hoeveelheid grondstoffen die dat land bezit.”

Vrije meningsuiting 

Een van de basisgegevens van een naar democratie strevende samenleving is het recht om “te denken wat men wil en te zeggen wat men denkt”. In vele landen is dit recht verankerd in de grondwet. Maar vele regeringen, organisaties en regimes hebben dat recht vandaag op een of andere manier beknot. Zeker in gespannen tijden zoals met binnenlandse conflicten en oorlogen.

Censuur was een van de middelen van de gevestigde machten om de vrijheid van meningsuiting aan banden te leggen. Bijvoorbeeld in de katholieke kerk heerste honderden jaren censuur.

Vrije meningsuiting is echter klassengebonden in de gedigitaliseerde kapitalistische maatschappij. De vrije meningsuiting is in handen van de grote media-oligarchen. Toen Tony Blair van Labour in Groot-Brittannië in 1997 verkozen geraakte, was het eerste wat hij deed het vliegtuig nemen voor een “audiëntie” bij Rupert Murdoch, een reactionaire mediamogol en eigenaar van de belangrijkste Britse persorganen.

Er is bij ons de Vlaamse mediamagnaat Christian Van Thillo (De Persgroep – DPG Media met onder andere VTM, Het Laatste Nieuws, De Morgen, Humo en Dag Allemaal).

De vrije meningsuiting is in handen van de grote media-oligarchen

Formeel hebben we een recht op vrije meningsuiting. Een mediamagnaat kan zijn recht op vrije meningsuiting breed uitsmeren over zijn kranten, kappersblaadjes, televisie, radio, internet voor een miljoenenpubliek. Niet zo de gewone burger. Typisch is het gedoe rond bpost. Alle mogelijke scheve toestanden passeren in de media de revue. Maar waar zit Christian Van Thillo in het schandaal?

Journalisten die werken voor betrokken mediabedrijven ‘vergeten’ de rol van de mediabedrijven uit de doeken te doen. “Immers, om een geheime deal te maken van ca 700 miljoen euro over de bedeling van kranten en tijdschriften moet je minstens met twee zijn”, zegt de journalistieke onderzoekssite Apache terecht.

In de huidige sociaaleconomische verhoudingen kunnen de mediamogol en een kleine elite van politici een eigen invulling geven aan het recht op vrije meningsuiting. Nemen we bijvoorbeeld de slogan: “Werk emancipeert”. In het discours komt niet aan bod dat werk in het huidige regime meestal niet emancipeert. Integendeel vele werkende mensen – lager- en hooggeschoolde – verrichten afstompend werk. Ze balanceren op de rand van de afgrond met stress en tegen te lage lonen en slechte arbeidsvoorwaarden.

De machtsverhoudingen maken dat bestuurders en managers onevenredige loons- en bonusverhogingen incasseren, terwijl de werknemers geconfronteerd worden met een wettelijk opgelegde loonblokkering. Dit alles wordt verzwegen, met mondjesmaat gelost of verteld in een ‘normaliseringsverhaal’.

We herinneren aan de onzekerheid van flexjobs van vaak werkende armen. We spreken niet eens over de slavernij van bijvoorbeeld bouwvakkers die door onderaannemers op een bittere wijze ervaren hoe ‘werk emancipeert’. Of de naakte uitbuiting van stagiairs in ziekenhuizen en woonzorgcentra. Soms wordt er cynisch gezegd: “In een democratie mag je zeggen wat je wil, maar niemand is verplicht te luisteren”.

Media zijn roeptoeters van rechtse politici

De politici, zogenaamd van het gematigde centrum, doen, met Vooruit-voorzitter Conner Rousseau op kop, voorstellen voor een verplichte basisbaan voor mensen die langer dan twee jaar werkloos zijn. Het klinkt rechtse partijen als muziek in de oren. Of hij heeft het over huisvrouwen die moeten gaan werken en zieken die maar moeten genezen en gaan werken.

Het erge is dat over al deze gewone mensen een sluier van profitariaat, luiheid en plantrekkerij wordt gehangen. De media zijn de toeters om deze eenzijdige voorstellen kond te doen.

Als de “democratische” politici voor mensen een lot uittekenen van krakende, werkende muilezels in plaats van emancipatie, dan hoeft het niet te verwonderen dat het geloof in de democratie naar het vriespunt zakt zoals een recente enquête aangeeft.

Hetzelfde met de manier waarop de democratische politici jongleren met kindergeld. (In de Vlaamse newspeak: ‘het groeipakket’).  Het kindergeld is vandaag de buffer voor vele arme gezinnen tegen armoede. Rechts (N-VA) en centrumlinks (Vooruit) openen samen in de media de aanval om een deel van dat geld te besteden aan waaraan de overheid meent het te moeten uitgeven omdat, tussen de regels te horen, de ouders te dom, te laks zijn.

Ze vergeten wat de dwingende macht van het consumentisme en lage geletterdheid met deze mensen doet. Vanuit de liberale hoek bakt men het bruinst door te stellen dat niet de te lage lonen het probleem zijn, maar de te hoge uitkeringen.

De vrije meningsuiting is dus gekleurd door de machtsverhoudingen in een door media-oligarchen, conservatieve, imperialistische elites overheerste omgeving. De democratie is voor miljoenen mensen extremisme van onrechtvaardigheid, cynisme en sociale afbraak. Wie oorlogsmisdaden en corruptie onthult zoals Julian Assange wordt in de kerker geworpen.

Veiligheidsobsessie

De vrije meningsuiting wordt niet alleen door de economische machtsverhoudingen bepaald. Maar ook door de obsessie rond veiligheid. De heersende elites beweren dat de veiligheid overal en voortdurend in gevaar wordt gebracht door de met veel mist omgeven terroristische organisaties en hun aanhangers.

Als er al dreigingen zijn, komen ze vooral uit landen waar de zichzelf noemende democratieën oorlogen begonnen. Ze initieerden interventies en oorlogen (Afghanistan, Irak, Libië, Palestijnen, Syriërs…) met als gevolg vluchtelingenstromen van ontwortelde mensen. Die obsessie voor veiligheid doet de gewone burgers kiezen tussen hun veiligheid of vrije meningsuiting.

Die veiligheidsobsessie heeft alvast één gevolg voor de economie. Er groeit een vraag naar de ontwikkeling van een winstgevende hoogtechnologische afluisterindustrie. In Europa sloten heel wat ‘democratische regeringen’ contracten af met de afluisterindustrie. Het is een methodisch opgezet systeem, betaald met belastinggelden, om critici die gebruikmaken van hun recht op vrije meningsuiting, te controleren en te onderdrukken.

Een onderzoeksommissie van het Europees Parlement publiceerde eind 2022 een rapport als uitloper van de onthullingen over het wereldwijd gebruik van Pegasus-software om politieke opposanten, journalisten en andere vervelende democraten te bespioneren. In Spanje zette Madrid ‘spyware’ in tegen 65 Catalaanse parlementsleden, leden van het Europees Parlement, advocaten en ngo’s.

Het is een methodisch opgezet systeem om critici die gebruikmaken van hun recht op vrije meningsuiting, te controleren en te onderdrukken

In Polen en Hongarije is de toestand zorgelijk. Sofie in ’t Veld, sociaalliberaal Europarlementslid uit Nederlands, die namens een commissie het rapport daarover opstelde, zegt dat deze afluisterpraktijken een directe bedreiging zijn voor de Europese democratieën.

De democratie, in de vangarmen van de octopus

Onze democratie zit gevangen in de vangarmen van de octopus van de superrijken. Bijna alle leven in de maatschappij – met hier en daar nog wat oases – wordt geleid door het private winstbelang. We kunnen vandaag niet meer spreken van een democratische welvaartsstaat: in het puin ervan is een neoliberale staat van de plutocraten, de superrijken geboren. Het is als een octopus die de samenleving in zijn greep houdt.

Met catastrofale gevolgen voor de democratie. In de VS wordt daarvan al jaren een extreem voorbeeld gegeven. Het grote bedrijfsleven in de VS illustreert dat wie aan de economische en financiële knoppen draait, ook de politieke macht heeft. Presidentskandidaten moeten onderdanig naar de superrijke sponsors kruipen om hun campagne te financieren. En eens verkozen leren leven met hun lobbyisten in het parlement.

We gaan niet herhalen wat in de media al uitvoerig aan bod is gekomen. Hoe er een simultaneïteit is tussen het volk dat zich blauw betaalt aan de voedsel- en energieprijzen en het vuurwerk van buitensporige verrijking van de voedsel- en energiemultinationals. Om niet te spreken over de farma-industrie.

De plutocratie wentelt zich in luxe. Ze leeft in gouden tijden. Ze betaalt nauwelijks belastingen, ze vliegt met privé-jets naar haar villa’s of exotische (belasting)paradijzen. Ze heeft het grootste aandeel in de natuur- en klimaatcrisis. En de winsten worden uitbetaald aan de aandeelhouders.

“Après nous, le déluge” straalt deze elite uit. En ze financiert miljarden om ooit naar Mars te vliegen, terwijl op aarde de noden zo groot zijn. Ondertussen sponsort ze de ‘democratie’.

Vandaag zien we dat grote delen van het volk de superrijke elite en de politici die met hen gemene zaak maken, niet meer vertrouwen. Zie de resultaten van een recente enquête over de politieke voorkeuren in Vlaanderen. Zie de hardnekkige de strijd bij Delhaize. De zichzelf noemende democraten van de Vivaldi- en de Vlaamse regering laten de Delhaize-werknemers stikken.

Vandaag zien we dat grote delen van het volk de superrijke elite en de politici die met hen gemene zaak maken, niet meer vertrouwen

Kijk naar de wekenlange betogingen in Frankrijk van miljoenen mensen tegen president Macron die, zonder parlementaire meerderheid, autoritair de pensioenhervorming oplegt. Kijk naar de recente mobilisaties in België, Engeland en Duitsland.

De strijd van het volk, in en buiten de verkozen instituties, moet een democratische revolutie bewerkstelligen. Om de democratie, vandaag in dienst van de  geldaristocratie en de particratie, te vervangen door een volkse democratie voor de welvaart en het welzijn van het volk.

 

Dit artikel verscheen eerder op de blog van Miel Dullaert.

Creative Commons

dagelijkse newsletter

take down
the paywall
steun ons nu!