Emmanuel Todd is één van de meest bekende Franse historici en antropologen in de wereld. Hij heeft een indrukwekkend oeuvre bijeen geschreven. Hij voorspelde jaren vooraf de ineenstorting van de Sovjet-Unie. In verband met de oorlog in Oekraïne stelt hij dat de Derde Wereldoorlog al begonnen is. Hieronder volgen passages uit een interview met Emmanuel Todd afgenomen door de Franse journalist Olivier Berruyer, deel 2. (nvdr.)

Science fiction

Over deze oorlog zijn er twee visies. De visie die wordt verspreid door de mainstream media is de visie van een zwak land – Oekraïne – dat door een sterk land – Rusland – wordt binnengevallen.

Maar als we even uitzoomen en kijken naar wie in dit spel betrokken is – denk maar aan de economische sancties – dan zien we ook een westers kamp dat demografisch oneindig veel uitgestrekter en zwaarder doorweegt dan Rusland.

In de VS denken ze in termen van macht, overmacht. Engels is daar goed in met het woord ‘power’ dat zowel de notie ‘macht’ als ‘kracht’ omvat. De Verenigde Staten beschikken over 40 procent van de wereldwijde militaire uitgaven, ze weten zich beschermd door twee oceanen en zij denken in machtsverhoudingen.

Men kan zeggen dat de Russen ook zo denken. Rusland is het grootste land ter wereld, uitgestrekt over Europa en Azië. Ook zij denken in termen van machtsverhoudingen, ook al is hun bevolking eerder klein voor het ogenblik. Ik heb de neiging te zeggen dat Amerikanen en Russen in dezelfde mentale wereld leven.

De Europeanen leven in een sciencefictionroman

Simpelweg gesteld, de Verenigde Staten denken offensief: wij zijn de sterksten, onze mondiale dominantie kan niet in vraag gesteld worden, terwijl de Russen in een systeem van defensieve machtsverhoudingen denken vanuit het idee van de verdediging van de soevereiniteit der naties tegen het imperium van de VS.

En de Europeanen? Zij leven in een sciencefictionroman. De Europeanen dachten dat ze een plurinationale politiek-economische entiteit konden bouwen, die zonder leger kon uitbreidden naar Oekraïne. Dat is dus iets heel anders. Het is van die dubbelzinnigheid dat de Verenigde Staten gebruik hebben gemaakt.

Het grote schaakbord

In de Europese visie heb je het Westen met zijn waarden van vrijheid en democratie tegenover de Russische autocratie. Die twee staan lijnrecht tegenover elkaar en confronteren elkaar in Oekraïne.

De visie van de VS is helemaal anders. Eerst en vooral kan je de VS niet omschrijven als een liberale democratie. Kijk maar naar het niveau van ongelijkheid, het niveau van accumulatie van de rijkdom buiten de sociale structuren, het belang van de rijkdom in het electoraal proces, de toename van de mortaliteit op landelijke schaal maar meer specifiek in de lagen van de gewone bevolking, de vrijheid van meningsuiting…

De VS is geen liberale democratie maar een liberale oligarchie

Ten tweede, als we hun geostrategen beluisteren, dan is de grootste zorg van de Verenigde Staten totaal niet de verdediging van onze democratieën. Voor hun buitenlandse politiek gebruiken zij de Brzezinski-doctrine,[1] die uitgeschreven staat in The Grand Chessboard (Het Grote Schaakbord). Dat boek verscheen zes jaar na de ineenstorting van de Sovjet-Unie.

Volgens die doctrine werd het imperium van de VS opgericht op het einde van de Tweede Wereldoorlog door de overwinning op de twee industriële grootmachten, Duitsland en Japan. Daarna kon het voortbestaan omdat het de hele wereld moest beschermen tegen het communisme.

Maar vanaf het ogenblik dat het communisme instortte bestond het risico dat de wereld de VS niet meer zou nodig hebben. Maar in dat geval was er van imperium ook geen sprake meer. Toegepast op Europa betekende dat de toenadering tussen Duitsland en Rusland te allen prijze moest verhinderd worden. Voor de VS was die toenadering het fundamentele probleem.

Tijdens de recente periode heeft die bekommernis zich gefocust op de Russisch-Duitse energie-toenadering en meer bepaald op de gaspijplijnen.

Een Europa gedomineerd door Duitsland dat economisch samenwerkt met Rusland was onaanvaardbaar voor de VS

Sedert de financieel-economische crisis van 2008 is de situatie nog verergerd omdat die crisis Duitsland in een positie heeft gebracht van algemene dominantie over Europa. Wat zich voor de ogen van de VS afspeelde was een Europa gedomineerd door Duitsland, dat op economisch vlak samenwerkt met Rusland. Dat was onaanvaardbaar!

Voormalig kanselier Schröder, hier samen op de foto met Poetin, werkt als bestuurder in grote Russische energiebedrijven. Foto: Kremlin.ru, Wikimedia Commons / CC BY 3.0

Het is op dat ogenblik dat een soort as is ontstaan, de as Washington-Londen-Warschau-Kiev, die Duitsland omsingelt. Met de affaire van de levering van tanks is die geopolitieke werkelijkheid op een zeer bijzondere manier duidelijk geworden.

Het enige waarover dat ging was: hoe zetten we druk op Duitsland, hoe doen we Duitsland toegeven. Al de recente diplomatieke handelingen, de levering van lichte geblindeerde tanks door Frankrijk, de zware Britse Challengers, de Poolse druk enzovoort, al die westerse diplomatieke acties waren niet gericht tegen Rusland maar tegen Duitsland.

Binnen de Brzezinski-doctrine is Oekraïne een geprivilegieerd actieterrein, meer bepaald om Rusland te verhinderen een imperium te worden.

Wie die doctrine kent ziet dus de dingen anders. De Verenigde Staten trekken zich niets aan van de Oekraïense bevolking of van waarden. De Amerikanen denken gewoon niet zo. Om dat te zien moet je enkel hun teksten lezen.

Hieruit blijkt de buitengewone westerse naïviteit, die helemaal aanvaardbaar is voor zij die geregeerd worden maar niet voor zij die regeren.

Duitsland eronder

De globale strategie van de VS is klaar en duidelijk om het Europa van Maastricht te vernietigen. Dat Europa van Maastricht was niet langer Frans-Duits, maar vooral sinds de financiële crisis was het een Europa geworden dat gedomineerd werd door Duitsland.

De strategie om de dominantie van Duitsland ongedaan te maken is gelukt, ze is bijna te gemakkelijk gelukt. Ik sta versteld van de manier waarop, en de snelheid waarmee men is overgegaan van ‘De NAVO is dood’, naar een Europa gedomineerd door de NAVO.

De Fransen en de Duitsers waren ooit de bazen, zij het de Duitsers iets meer dan de Fransen. Ik heb me de vraag gesteld: hoe hebben zij zich zo gemakkelijk laten inpakken?

De strategie om de dominantie van Duitsland ongedaan te maken is gelukt, ze is bijna te gemakkelijk gelukt

Ik denk dat het Europa van Maastricht is gekomen in een toestand van organisatorische vervloeiing, complexiteit en afwezigheid van perspectief. De euro heeft exact het omgekeerde opgebracht van wat het moest opbrengen, namelijk het vormen van eenheid. In plaats daarvan heeft het een hiërarchie ingevoerd met Duitsland als centrum.

Op dit moment is Europa compleet gedesintegreerd door het spel van de VS, samen met de Britten, de Polen en de Oekraïners. Zeggen dat Europa een ‘protectoraat’ is geworden van de VS is nog te zwak uitgedrukt. Want Duitsland is niet zomaar een land dat men domineert, het is een land geworden dat men verplicht dingen te doen, die echt ingaan tegen zijn belangen.

Ursula von der Leyen is een product van een verdwaasd systeem, van een Europa in ontbinding. Europa is niet langer de voornaamste actor.

Westers isolement

We moeten opletten om niet in westers narcisme te vervallen. Onze antropologische en feministische evolutie, evenals onze nieuwe tolerantie voor homoseksualiteit keur ik goed. Maar er bestaat het gevaar dat we geloven dat deze zaken ons zomaar de ‘Verlichten’ van de wereld maken.

Dat is niet het geval. Onze culturele revolutie verwijdert ons juist van de wereld. We kunnen Poetin bekritiseren, we hebben dat recht. De door de Doema goedgekeurde wetten tegen de LGTBQI-propaganda zijn absoluut mijn ding niet. Maar we moeten vooral niet denken dat dit iets is wat de Russen isoleert in de wereld. Integendeel, dit maakt de Russen net meer aantrekkelijk voor de wereld dan tijdens het communisme.

Ten tijde van het communisme hadden de Russen een soort ‘soft power’. Die kwam van het feit dat het communisme succes had in alle landen met een communautaire, exogame[2] familiale structuur. Er waren mensen die meenden dat het communisme geweldig was in China, in Vietnam, in Servië, in Toscane, in Centraal-Italië.

Het conservatisme maakt de Russen vandaag net meer aantrekkelijk voor de wereld dan tijdens het communisme

Voor heel de Arabische wereld en voor heel wat landen was het atheïstisch communisme echter een gruwel. Maar nu Rusland zich heeft geherdefinieerd als een conservatieve, antikoloniale grootmacht, nog altijd antiwesters, maar conservatief, wordt Rusland zeer acceptabel voor Saoedi-Arabië.

En we hebben daar de effecten al van gezien in de petroleumsteun die werd afgesproken met Saoedi-Arabië. We moeten ons daar dus zeer goed bewust van zijn.

Dit zijn objectieve gegevens. Voor mij betekent dat geen partij kiezen. Ik bied een analyse-instrument aan waar westerlingen best rekening mee houden.

Resolutie in de VN over de veroordeling van de invasie van Rusland in Oekraïe, maart 2022 . Groen = voor, bruin = tegen, geel = onthouding, blauw = afwezig. Kaart: Wikimedia Commons / CC0 1.0

Bij de stemming in de VN over de veroordeling van de invasie door Rusland in Oekraïne in maart 2022 zie je dat landen als China, India, Iran, Algerije en Zuid-Afrika zich onthouden hebben. Waarschijnlijk is dit de meest solide kern van zij die zich enigszins meer identificeren met Rusland dan met het Westen.

De meest fragiele landen in de wandelgangen van de VN zijn de landen die het meest onderhevig zijn aan de directe invloed en druk van de VS. Het gaat over Latijns-Amerika en bepaalde Afrikaanse landen. Zij zijn nog niet zover als waar ze zouden moeten zijn op antropologisch vlak.

Als je kijkt naar welke landen er economische sancties treffen tegen Rusland, dan zie je dat het Westen teruggedreven wordt. Deze kaart illustreert dat op magnifieke wijze.

Landen die economische sancties hanteren tegen Rusland. Kaart: printscreen

Maar het is daar dat het risico van de VS zit. Als de wereld die Rusland niet sanctioneert zich autonoom gaat organiseren, monetair en financieel rond een stabiele pool van China, Rusland en India, dan is het gedaan met de VS.

Maar het moment zelf dat ik dat zeg word ik een ongeruste westerling, want dat is echt niet de wereld die ik me wens.

Het volledig video-interview kan je hieronder bekijken. Het eerste deel van de uitgeschreven passages vind je hier. Het derde deel vind je hier.

Notes:

[1] Zbigniew Brzezinski (1928-2017) was veiligheidsadviseur van verschillende presidenten van de VS. Het was onder aangeven van Brzezinski dat de VS eind de jaren zeventig de moedjahedien in Afghanistan bewapende met het doel een val op te zetten voor de Sovjet-Unie om ze op die manier op de knieën te krijgen.

[2] Exogamie is een huwelijk met iemand van buiten de eigen groep: gezin, familie, clan, stam. De oorsprong van dit gebruik ligt waarschijnlijk in maatregelen genomen om inteelt te voorkomen.