Emmanuel Todd is één van de meest bekende Franse historici en antropologen in de wereld. Hij heeft een indrukwekkend oeuvre bijeen geschreven. Hij voorspelde jaren vooraf de ineenstorting van de Sovjet-Unie. In verband met de oorlog in Oekraïne stelt hij dat de Derde Wereldoorlog al begonnen is. Hieronder volgen passages uit een interview met Emmanuel Todd afgenomen door de Franse journalist Olivier Berruyer, deel 1. (nvdr.)

Vijf jaar

Hoe de oorlog is gelopen in de beginfase was voor de Verenigde Staten verbijsterend. Ze hadden niet verwacht dat het Oekraïens leger het Russische zou kunnen weerstaan. Daarom werden ze betrokken in een oorlog die bleef duren, terwijl vanuit hun standpunt alleen het verzuren van de relaties tussen Duitsland en Rusland al een zeer mooi en ruim voldoende succes zou geweest zijn.

De Verenigde Staten zijn m.a.w. in de val gelopen die ze zelf gespannen hadden.

John Mearsheimer. Foto: Chatham House, Wikimedia Commons / CC-BY-2.0

Een uitspraak van John Mearsheimer heeft me doen denken dat deze oorlog wel een hele tijd zou kunnen duren. Deze geopoliticus uit de VS zei: “Voor Rusland is Oekraïne een existentiële kwestie en aangezien het existentieel is, zullen de Russen harder en harder toeslaan. Ze zullen nooit stoppen met deze oorlog”.

Daaruit trok hij de conclusie – die misschien anders zou kunnen uitdraaien, maar dat is niet zeker – dat de Russen de oorlog zullen winnen.

Het onderliggende axioma bij hem is echter dat deze oorlog voor de Verenigde Staten niet existentieel zou zijn, en dat is verkeerd.

De Verenigde Staten zijn in de val gelopen die ze zelf gespannen hadden

Waarschijnlijk houdt Rusland stand op militair vlak en, wat nog meer onverwacht is, ook op economisch vlak. Als dat inderdaad het geval is, dan is het bewijs geleverd dat een grote natie kan overleven en zich kan organiseren met andere grote landen zoals India, China of belangrijke actoren zoals Saoedi-Arabië, buiten het monetaire en financiële controlesysteem van de VS.

In dat geval komt er een einde aan de centrale rol van de dollar, en dat is nu precies waar de VS van leeft. Want ondanks het protectionisme blijft het buitenlandse handelstekort van de VS op goederen maar stijgen. (Om dit handelstekort te blijven financieren is de centrale rol van de dollar onontbeerlijk, nvdr.)

Als Rusland nu bewijst dat het kan standhouden, dan gaan de materiële hulpbronnen van de VS in elkaar storten. Deze oorlog is m.a.w. ook voor de Verenigde Staten existentieel. Daarom moeten zij er zich meer en meer in engageren en hebben wij de zekerheid dat deze oorlog voortduurt en zich uitbreidt.

Deze oorlog is ook voor de Verenigde Staten existentieel. Daarom moeten zij er zich meer en meer in engageren

Deze oorlog kan dus nog lang duren. Ik denk dat de Russen het vijf jaar kunnen volhouden, zonder probleem, maar daarna zullen ze worden geconfronteerd met uitgehongerde klassen. Ik beeld me in dat dit ongeveer hetzelfde is met onze ervaring met wereldoorlogen, namelijk de capaciteit van maatschappijen om zich te mobiliseren.

Daarom ga ik ervan uit dat we hier nog vijf jaar mee zitten en dat we op het einde zullen weten wie gewonnen heeft. We moeten onze onwetendheid hier erkennen. Deze oorlog kent meerdere mogelijke uitkomsten, zoals de totale nederlaag van Rusland of een overwinning voor Rusland. Wat we ons moeilijk kunnen inbeelden is een gelijkspel.

Economische krachtmeting

Mensen hebben een naïeve kijk op oorlog. Voor hen en de overheersende emotie betekent oorlog mensen in tanks en vliegtuigen, en kanonnen die op elkaar schieten. Het betekent bloed, gewonden, doden, vernielde gebouwen en wreedheden. Dat is in essentie wat mensen denken wat oorlog is.

Maar de realiteit van oorlog is dat die uiteindelijk beslist wordt door economische krachtsverhoudingen. De reden waarom de Verenigde Staten de ultieme winnaars werden van de Tweede Wereldoorlog was niet dat zij de meeste militaire inspanningen leverden, gemeten aan de grootste aantallen mensenlevens. (Voor de VS lag het dodental op 419.000, bij de Sovjet-Unie lag dat tussen de 20 en 27 miljoen, nvdr.)

Nazi-Duitsland werd uiteindelijk verslagen omdat het geen enkele kans had tegen de Verenigde Staten die 45 procent van alle industriële goederen op aarde produceerden. Op het terrein hebben de Sovjets gewonnen omdat ze in staat waren meer tanks te bouwen dan de Duitsers. Dat was een industriële overwinning, de overwinning van de Sovjet-Unie, van Stalin. Finaal gaat het om de confrontatie tussen industriële systemen.

Finaal draait een oorlog om de confrontatie tussen industriële systemen

Het was ook de periode waarin het overwinnend land ‘par excellence’ de VS was. Dat land wist na de oorlog een imperium uit te bouwen. Maar ondertussen is het aandeel van de VS in de industriële productie wereldwijd gezakt van 45 procent naar 17 procent. En dat cijfer moeten we dan nog verminderen in functie van de marktwaarde.

We evolueren ook naar een meer reële situatie, waar de oorlog terug wordt wat hij in de moderne tijden altijd al geweest is, dat wil zeggen, een confrontatie van industriële systemen.

De tanende macht van de VS

Het bruto binnenlands product (bbp), (de hoeveelheid goederen en diensten die een land jaarlijks produceert, nvdr) is in de meest geavanceerde landen een gigantische fictie geworden.

Neem het bbp van de VS. De gezondheidsuitgaven bedragen 18 procent van zijn bbp, tegenover 9 à 10 procent in de normaal ontwikkelde landen. Als je dan kijkt naar de resultaten ervan, dan zie je dat de levensverwachting er afneemt. Dan kom je tot de conclusie dat het bbp eigenlijk een fictie is.

De hoge gezondheidsuitgaven in het bbp van de VS zijn o.a. het gevolg van veel te duur betaalde geneesmiddelen, die veel meer kosten dan elders. Dan hebben we het nog niet over de financiële of immateriële activiteiten, zoals de activiteiten van advocaten in het juridisch systeem van de VS, dat zich laaft aan alle interne dysfuncties van de maatschappij. Iets gelijkaardigs geldt voor de gevangenissen.

Het bbp van de VS is dus lucht. Het Russische bbp daarentegen is veel meer gebaseerd op reële zaken, op de productie van goederen. Voor een dynamische economie en voor de capaciteit tot vernieuwing ervan heb je een markt nodig en banken, maar moet je vooral goed opgeleide werkkrachten.

Het bbp van de VS is lucht

In geval van oorlog is industriële flexibiliteit heel belangrijk en daarvoor heb je ingenieurs nodig en daaronder gekwalificeerde technici en arbeiders. Als je op dat vlak de VS en Rusland vergelijkt, kom je tot verbazingwekkende resultaten.

De VS heeft 330 miljoen inwoners terwijl Rusland er 146 miljoen heeft. Slechts 7 procent van de studenten in de VS studeren voor ingenieur, terwijl dat in Rusland 25 procent is. Dat betekent dat Rusland 30 procent meer ingenieurs aflevert dan de VS.

Dat verklaart het feit dat Rusland de sancties van 2014 (na de annexatie van de Krim, nvdr) heeft overleefd. Het verklaart dat Rusland in 2014 40 miljoen ton graan produceerde, terwijl de teller nu op 90 miljoen ton staat. Het verklaart tevens de daamee samengaande vermindering van de graanproductie in de VS. Het verklaart waarom Rusland de eerste uitvoerder van kerncentrales ter wereld is geworden.

De 3M22 Zircon is een hypersonische kruisraket van Russische makelij. Foto: screenshot

Het verklaart waarom Rusland de VS heeft voorbijgestoken op vlak van zijn nucleaire capaciteit met hypersonische raketten, terwijl er in 2007 nog een artikel stond in Foreign Affairs dat Rusland bijna bedreigde met een eerste nucleaire aanval die het land kansloos zou laten om te reageren. (Door hun hoge snelheid kunnen hypersonische raketten niet onderschept worden door traditionele luchtafweersystemen, nvdr).

De flexibiliteit, de reactiesnelheid van de Russische economie zit in zijn opleiding van ingenieurs. De kracht van de Verenigde Staten bestond aanvankelijk uit de invoer van wetenschappers, ingenieurs enz. uit het buitenland. Dat is een kracht maar ook een kwetsbaarheid, omdat ze de helft van hun ingenieurs of wetenschappers moeten invoeren. Het gaat vooral om Indiërs en Chinezen.

De VS wil nu zijn economie losweken van China. Het wil China verstikken door het elektronische chips en andere zaken te ontzeggen. Maar als de VS,  China wil blokkeren en de invoer van Chinese goederen wil stopzetten, dan kan dat alleen door hooggekwalificeerde Chinese werknemers in te voeren.

China produceert veel, het land zit ook in een stijgende lijn qua onderwijs. China is een van die landen in ontwikkeling waar de beroepen voor de transformatie van grondstoffen – ingenieurs en gekwalificeerde arbeiders – zeer belangrijke zaken zijn of blijven. De westerse landen hebben hun industriële activiteiten gedelokaliseerd en dat heeft tot industriële ontwapening geleid.

Wat wil Rusland bereiken?

Rusland is een land dat vernederd werd. Ooit was het de tweede wereldmacht. Het is zeker een land dat gerespecteerd wil worden en dat zijn eigen invloeds- en veiligheidssfeer – die Centraal-Azië en Oekraïne omvat – wil hervinden.

Het is echter een realistisch land met een groot bewustzijn van zijn demografische tekortkomingen. Rusland is veruit het grootste land ter wereld, maar met een bevolking die nauwelijks groter is dan die van Japan. Dit is niet meer het Rusland dat demografisch in expansie is zoals in de tijd van de Sovjet-Unie en van Stalin.

De hypothese van een imperialistisch Rusland dat de wereld wil veroveren kan alleen maar ontstaan in het brein van een idioot. Deze hypothese zegt ons iets over de armoede van het geopolitieke denken in Europa. De Amerikanen denken daar heel anders over . Zij spelen met ons. Dat Frankrijk ten oorlog trekt tegen Rusland maakt me eigenlijk wanhopig.

Om de vraag te beantwoorden of Rusland de oorlog kan winnen moet je eerst definiëren wat het is om deze oorlog te winnen. En dat is niet eenvoudig.

De hypothese van een imperialistisch Rusland zegt ons iets over de armoede van het geopolitieke denken in Europa

Voor Oekraïne betekent het alle verloren territoria terugwinnen. We weten dat dit een complete illusie is. Voor Rusland betekent het in de huidige context standhouden. De bezette territoria behouden, misschien nog de rest van de Donbass inpalmen, en daarna volhouden. Daarnaast op industrieel vlak standhouden terwijl de wereld zich reorganiseert.

In dat verband onderschatten wij het Russisch patriotisme. Mijn hypothese is die van een volharding en toename van dat patriottisme. Het is moeilijk te begrijpen voor ons in Europa, omdat wij opgevoed of zelfs getraind zijn om de waarde van patriottisme te ontkennen. Voor de Amerikanen ligt dat anders.

Leopard-2-tank. Foto: Boevaya Mashina/CC BY-SA 4:0

Op een bepaalde manier heeft de overwegend Westerse druk op Duitsland om Leopard-tanks te leveren aan Oekraïne het debat afgesloten voor de Russen. Ik denk dat dit het doel was van de VS, want het zijn niet enkele tientallen of honderdtallen tanks die ook maar iets gaan veranderen.

Ik denk dat Duitse tanks op de Oekraïense vlakten nu voor de regering van Poetin een cadeau is om de Russische bevolking super te mobiliseren in een soort tweede Patriottische Oorlog. Dat is een enorme misrekening van het Westen.

Het volledige video-interview kan je hieronder bekijken. Het tweede deel van de uitgeschreven passages vind je hier. Het derde deel vind je hier.