Volgens een recent rapport van het onderzoekscentrum Back to Blue zal de consumptie van plastic in de G20-landen tegen 2050 naar verwachting bijna verdubbelen, als er wereldwijd geen ingrijpende maatregelen worden genomen.

Globaal pact

De lidstaten van de VN zijn in november vorig jaar onderhandelingen begonnen over een internationaal verdrag om de plasticvervuiling terug te dringen. Het doel is om tegen eind 2024 de eerste juridisch bindende overeenkomst te hebbern.

Volgens Back to Blue kan alleen een alomvattend wereldwijd plan met de meest ambitieuze maatregelen zoals een verbod op wegwerpplastic en belastingen op de productie van plastic een zinvolle impact hebben.

“We zijn ons al tientallen jaren bewust van dit probleem… het is echt tijd voor onmiddellijke actie”, zegt Gillian Parker van Economist Impact. Die denktank leidt samen met The Nippon Foundation de onderzoeksgroep Back to Blue.

Vervuiling

Plastic veroorzaakt op grote schaal vervuiling op het land en in zee, veroorzaakt schade aan de menselijke gezondheid en beschadigt kwetsbare mariene habitats zoals koraalriffen en mangroves.

Volgens een rapport uit 2019 van de liefdadigheidsinstelling Tearfund sterven in ontwikkelingslanden naar schatting tussen de 400.000 en 1 miljoen mensen per jaar aan ziekten als diarree en kanker die verband houden met plastic en ander verkeerd beheerd afval.

De productie van kunststoffen heeft ook een grote invloed op de klimaatverandering, omdat ze worden gemaakt van fossiele brandstoffen zoals olie en gas.

“Het gaat niet alleen om afval in onze oceanen, het is ook een probleem met de uitstoot van broeikasgassen”, zegt Parker.

Volgens de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO) veroorzaken kunststoffen tijdens hun levenscyclus 3,4 procent van de wereldwijde uitstoot van broeikasgassen.

Recyclage

Wereldwijd wordt amper 9 procent van het plastic afval gerecycleerd, aldus de OESO. De organisatie voorspelt dat het wereldwijde afval uit plastic bijna zal verdrievoudigen van 460 miljoen ton in 2019 tot 1.231 miljoen ton in 2060.

Volgens Parker is het probleem vooral ernstig in opkomende economieën die niet over de geavanceerde recyclageprocessen beschikken die in EU-landen wel bestaan.

“De bestaande infrastructuur is niet voldoende om de hoeveelheid plastic afval die wordt geproduceerd te verwerken, en dat is een enorme blinde vlek”, zegt ze.

Dat kan worden verbeterd door regelingen zoals uitgebreide producentenverantwoordelijkheid (EPR). Daarbij worden producenten van plastic verantwoordelijk gemaakt voor het einde van de levenscyclus van een product, bijvoorbeeld door fondsen te verstrekken om de kosten van recyclage te dekken.

Tijd voor een verbod?

Het rapport Back to Blue onderzoekt de drie voornaamste manieren waarop regeringen hebben geprobeerd om plasticverbruik te verminderen, waaronder producenten verantwoordelijk stellen voor hergebruik, productiebelastingen en een verbod op wegwerpplastic.

Zo’n verbod blijkt het meest doeltreffend. Maar als de G20-landen het zouden invoeren zonder ondersteunende maatregelen, zou het plasticverbruik in 2050 nog steeds anderhalf keer zo hoog zijn als vandaag.

De wereld produceerde in 2021 maar liefst 6 miljoen ton meer vervuilend plastic voor eenmalig gebruik dan in 2019, volgens recent onderzoekvan de Minderoo Foundation in Australië.

Steve Fletcher, een vooraanstaand plasticexpert van de Universiteit van Portsmouth in Groot-Brittannië, zegt dat er vaak een “vals onderscheid” wordt gemaakt tussen plastic voor eenmalig gebruik en plastic dat echt voor meerdere doeleinden kan worden gebruikt.

“Er is eigenlijk niet zoveel plastic voor meervoudig gebruik als je erover nadenkt”, zegt hij.

Volgens Fletcher moet er een verbod komen op plastic dat geen duidelijk doel dient, giftig is en niet kan worden hergebruikt of gerecycleerd. “Wat is de rechtvaardiging voor de productie van dit spul in een globale samenleving?”

Gebruik verminderen

Volgens analisten is plastic mede zo goedkoop dankzij subsidies voor fossiele brandstoffen.

“Op dit moment is nieuw plastic daardoor veel goedkoper dan gerecycleerd plastic of herbruikbaar plastic”, zegt Fletcher.

Er zijn daarom meer financiële prikkels nodig om “het speelveld gelijk te maken” zodat gerecycleerd plastic aantrekkelijker wordt, samen met belastingen op nieuw plastic.

Een andere manier om het plasticverbruik te verminderen is een “systeembrede verschuiving” naar hergebruik, zegt hij.

Zo kunnen producten door een beter ontwerp herbruikbaar worden. Ook moeten er processen worden ontwikkeld voor hergebruik en bijvoorbeeld teruggrijpen naar glazen flessen waar dat kan.

Plasticverdrag

Gezien het mondiale karakter van de productieketens kunnen lokale maatregelen op zich niet volstaan om de plasticvervuiling terug te dringen.

“Als een land een verstandig beleid invoert, gaat de wereldwijde toeleveringsketen er gewoon omheen”, zegt Fletcher. “Geïsoleerd, gefragmenteerd beleid in individuele landen werkt gewoon niet.”

Vorig jaar kwamen afgevaardigden van ongeveer 160 landen bijeen in Uruguay voor de onderhandelingen over een plasticverdrag onder de vleugels van de Verenigde Naties.

Een VN-verdrag kan richtlijnen en normen creëren om landen te helpen beslissen welke kunststoffen overbodig zijn, te beoordelen wat ze kunnen veranderen en deze beslissingen af te dwingen, zegt Gillian Parker van Economist Impact.

Volgens Parker toont hun rapport aan dat beleid alleen niet genoeg effect heeft en dat er “een heel pakket aan oplossingen” nodig is om het plasticverbruik echt terug te dringen.

“Er is gewoon geen echte, samenhangende, geharmoniseerde aanpak van dit probleem”, besluit ze.

–

Dit artikel werd oorspronkelijk gepubliceerd door IPS-partner Thomson Reuters News Foundation.