Economische sancties maken geen lawaai, maar ze kunnen even vernietigend zijn als atoomwapens. Denk maar aan Syrië, dat bovendien door een aardbeving werd getroffen. Onlangs is in New York een Volkstribunaal van deskundigen, getuigen en internationale juristen geopend om deze de daders te berechten die sancties opleggen.

Sancties doden

Op 6 augustus 1945 dropten de Verenigde Staten de eerste atoombom boven Hiroshima. Naar schatting 140.000 mensen stierven. Dag op dag 45 jaar later, op 6 augustus 1990 drongen de Verenigde Staten een besluit op aan de VN-Veiligheidsraad om het Irak van Saddam Hoessein een economisch embargo op te leggen.

Vijf jaar later schatte de Voedsel- en Landbouworganisatie van de VN dat 567.000 Iraakse kinderen waren gestorven als gevolg van de sancties. “Het was het waard”, zei toenmalig VS-minister van Buitenlandse Zaken Madeleine Albright.

Economische sancties maken geen lawaai, maar ze kunnen even vernietigend zijn als atoomwapens

In Venezuela heeft de economische blokkade naar schatting alleen al in 2018 zo’n 40.000 doden veroorzaakt. Als de VS een atoombom hadden laten vallen op Irak of Venezuela, zou een stortvloed van verontwaardiging zeker de hele planeet hebben overspoeld en zou Washington te maken hebben gehad met de ongelukkige gevolgen.

Maar de VS vaardigden ‘alleen maar’ sancties uit. Het resultaat is hetzelfde, zo niet erger.

Schending van het internationaal recht

Niet alleen doden sancties onschuldige slachtoffers en de armen eerst, ze schenden ook het internationaal recht. De bekende jurist Alfred de Zayas nam deel aan verschillende VN-paneldiscussies over de negatieve gevolgen van sancties of ‘unilaterale dwangmaatregelen’. Hij benadrukt dat de sancties zijn veroordeeld als “strijdig met het VN-Handvest en het internationaal gewoonterecht”.

Onder andere omdat ze een inbreuk vormen op de soevereiniteit van een staat, een schending inhouden van het principe van non-interventie en niet-inmenging in de interne aangelegenheden van staten en een schending van de vrijheid van handel en scheepvaart. Bovendien gaan sancties gepaard met een aanzienlijke hoeveelheid tijd en inspanningen.

Sancties impliceren ook een illegale extraterritoriale toepassing van nationale wetgeving. In principe kan een overheid alleen wetten uitvaardigden die gelden voor het eigen land. Maar sinds 1996 en de Helms-Burton Act, die de blokkade tegen Cuba nog aanscherpte, nemen overheden van de VS wetten aan die voor de rest van de wereld gelden, zonder overleg of instemming.

Economische sancties schenden het principe van non-interventie en niet-inmenging in de interne aangelegenheden van staten

Het gevolg is dat niet-Amerikaanse bedrijven over de hele wereld een verbod krijgen om handel te drijven met Cuba of zware boetes opgelegd krijgen. “In feite is het alsof een wet die in Florida is aangenomen in hartje Frankrijk van toepassing is”, verklaart Viktor Dedaj, journalist en auteur van verschillende boeken over Cuba.

“En om de doeltreffendheid van deze wet te garanderen, vallen de Verenigde Staten de dochterondernemingen aan. Als bijvoorbeeld een buitenlands bedrijf de blokkadewet overtreedt door handel te drijven met Cuba, en het hoofdkantoor van het bedrijf is buiten het bereik van de VS, vinden die wel een kleine dochteronderneming in de Verenigde Staten die ze de boete laten betalen. De directeurs van deze bedrijven werd ook de toegang tot de Verenigde Staten ontzegd.”

Oprechte deelneming aan het Syrische volk

Hetzelfde mechanisme is aan het werk in Syrië. Nadat hun poging om de regering van Bashar al-Assad ten val te brengen was mislukt, hebben de Verenigde Staten en de Europese Unie nieuwe sancties opgelegd aan Syrië. Sanctie die ook gelden voor bedrijven van derden die handel drijven met Damascus.

Dit komt neer op het opleggen van een economische blokkade aan een land dat al door oorlog is geteisterd. In november 2022 drong Alena Douhan, de speciale VN-rapporteur voor de negatieve gevolgen van unilaterale dwangmaatregelen voor de mensenrechten, er bij de Westerse mogendheden op aan om deze “verstikkende” sancties op te heffen die “de mensenrechten ernstig ondermijnen”.

Ze had net een 12-daags bezoek aan Syrië achter de rug en had daar vastgesteld dat 90 procent van de bevolking onder de armoedegrens leeft met beperkte toegang tot voedsel, water, elektriciteit, verwarming en brandstof om te koken, vervoer en gezondheidszorg.

“De sancties in Syrië zijn verstikkend en ondermijnen de mensenrechten ernstig”

“Meer dan de helft van de vitale infrastructuur is volledig verwoest of zwaar beschadigd. Het opleggen van unilaterale sancties aan economische sleutelsectoren, waaronder olie, gas, elektriciteit, handel, bouw en techniek, heeft het nationaal inkomen weggevaagd en de inspanningen voor economisch herstel en wederopbouw ondermijnd”, aldus Alena Douhan.

Sindsdien is Syrië getroffen door een aardbeving. Tegen de avond van maandag 6 februari was het dodental opgelopen tot 1.444. De Westerse media benadrukten dat de natuurramp een land trof, dat al door oorlog was geteisterd. Maar niemand vermeldde de verwoesting door de sancties.

(Drie dagen na de aardbeving heeft Washington een tijdelijke vrijstelling aangekondigd “voor alle transacties in verband met hulpverlening bij aardbevingen”. De rest van de moordende sancties blijven onverminderd van kracht. Nvdr)

De wet van de jungle

De sancties zijn illegaal. De VN zeggen dat ze ook “een bedreiging kunnen vormen voor de internationale vrede en veiligheid in de zin van artikel 39 van het Handvest van de Verenigde Naties”.

Als de bijna exclusieve voorstanders van deze unilaterale dwangmaatregelen handelen de Westerse landen dus buiten de regels om om hun wil op te leggen. Ze passen in feite het recht van de sterkste toe, het recht van de jungle, als we Josep Borell mogen geloven.[1]

Voor de juiste zaak?

Democratie en mensenrechten motiveren vaak het uitvaardigen van sancties. Maar er zit veel hypocrisie in de toepassing ervan, omdat ze systematisch gericht zijn tegen landen die dwarsliggen tegen het Westen, zoals Venezuela, Cuba of Iran. Omgekeerd worden geallieerde landen die om voor hun inbreuken op de democratie of de mensenrechten gesanctioneerd zouden kunnen worden, gespaard. Zoals Saoedi-Arabië, Honduras of Tsjaad.

Het werkelijke doel van sancties is het destabiliseren van vijandige regeringen

Het doel van sancties is niet om slechteriken te straffen om nobele doelen te bevorderen. We weten vandaag dat deze maatregelen een terugslag betekenen voor de democratie en de mensenrechten. Het werkelijke doel van sancties is het destabiliseren van vijandige regeringen.

Zoals Trita Parsa, vice-voorzitter van het Quincy Institute, zegt: “Sancties zijn geen alternatief voor oorlog, maar een alternatieve vorm van oorlog”.

Wanhoop zaaien

Sancties zijn dus een instrument voor ‘regime change’. En om dat doel te bereiken aarzelen de Westerse mogendheden niet om onschuldige burgers op te offeren.

Zo schreef Lester Mallory, assistent-minister van Buitenlandse Zaken, in 1960 een memorandum waarin hij bitter opmerkte dat de meerderheid van de Cubanen Fidel Castro steunde. “De enige manier om hem zijn interne steun te doen verliezen is door ontgoocheling en ontmoediging te veroorzaken door ontevredenheid en economische ontbering”, adviseerde Mallory.

Hij pleit voor economische sancties “met als doel het veroorzaken van honger, wanhoop en de omverwerping van de regering”. Om de socialistische president Salvador Allende ten val te brengen, beval president Nixon in 1970 de “economie van Chili te doen janken”.

Als voorstander van economische sancties tegen Venezuela, stelde voormalig minister van Buitenlandse Zaken Lawrence Eagleburger in 2007 voor: “We moeten economische instrumenten gebruiken om de Venezolaanse economie te ondermijnen, zodat de invloed van het Chavisme in het land en in de regio instort”.

Je moet goed beseffen: deze sancties zijn onbeschrijfelijk barbaars. Het zijn niet zomaar wat curves op een grafiek die naar beneden gaan. Miljoenen burgers worden beroofd van medicijnen, voedsel en andere basisbehoeften.

De gevolgen zijn verwoestend voor de geviseerde landen. In sommige gevallen erger dan een atoombom. Maar er is hier geen klinkende ontploffing, geen paddenstoelwolk die zich over de horizon uitstrekt. Geen beelden van uitgemergelde slachtoffers. Alleen economische sancties, aangekondigd vanachter een bureau van een persconferentie.

Op de tribune van een volksrechtbank

Zijn deze sancties misdaden tegen de mensheid? Een volkstribunaal onderzoekt de zaak. Het Internationaal Volkstribunaal over het VS-imperialisme, bestaande uit juristen, deskundigen, getuigen en andere vertegenwoordigers van de samenleving, hield zijn openingszitting op 28 januari in New York en zal op 25 juli in Caracas worden afgesloten.

In sommige gevallen zijn economische sancties erger dan een atoombom. Maar er is hier geen klinkende ontploffing

In de tussentijd vinden vijftien zittingen plaats, elk over een land dat het slachtoffer is van sancties: Zimbabwe, Korea, Libië, Syrië, Libanon, Gaza, Soedan, Iran, Eritrea, Ethiopië, Irak, Jemen, Haïti, Nicaragua en Cuba.

“Wij zien sancties als een van de belangrijkste instrumenten van het imperialisme. Om de diepte en breedte van dit imperialisme bloot te leggen, zullen we de impact van sancties op verschillende aspecten van het leven omschrijven, met de nadruk op sociale, politieke, economische en ecologische kwesties”, aldus de organisatoren.

Sancties zijn een middel om de soevereiniteit van het Zuiden te onderwerpen en te controleren en tegelijkertijd het ontstaan van een multipolaire wereldorde te blokkeren.

De bevindingen van het tribunaal zijn niet bindend maar daarom ook niet nutteloos. Het Internationaal Volkstribunaal over het Amerikaans Imperialisme ligt in de lijn van de volkstribunalen die op de Tricontinental Conferentie van 1966 werden opgericht om de solidariteit tussen de volkeren van Afrika, Azië en Latijns-Amerika te consolideren. Later volgden de Russell Tribunalen.

Structureel geweld tegen Afro-Amerikanen, de oorlogen in Vietnam en Irak, de verwoestingen door de militaire dictaturen in Brazilië en Argentinië, de bezetting van Palestina, de staatsgreep in Chili en de omverwerping van Dilma Roussef behoren tot de zaken die door deze alternatieve rechtbanken werden behandeld.

“De volksrechtbanken handelen buiten de logica en de instellingen van het kapitalistische en imperialistische recht om. Ze nemen beslissingen die misschien niet bindend zijn en geen kracht van wet hebben, maar hun resultaten leggen ze vast in een politiek en systematisch register dat daarmee instrumenten die huidige en toekomstige mobilisatie kunnen inspireren”, zeggen de organisatoren van het Tribunaal tegen Sancties.

“Volksrechtbanken stellen de onderdrukten in staat te oordelen over de machtigen en bepalen de inhoud en reikwijdte van de procedures, waardoor de norm dat de machtigen de wet creëren en handhaven wordt omgekeerd.”

Mobilisatie tegen straffeloosheid

Tijdens de openingszitting in New York wees Alfred de Zayas erop dat staten die illegale sancties opleggen, proberen hun verantwoordelijkheid te ontlopen: omdat ze nooit veroordeeld zijn, is de praktijk legitiem geworden.

“Dit argument is echter gebaseerd op een zeer foutieve logica”, zei de advocaat. “Het ongestraft schenden van het internationaal recht verandert het internationaal recht niet en kan dat ook niet. Het illustreert gewoon het feit dat er momenteel geen effectief internationaal mechanisme is om het internationaal recht te handhaven.”

Toch zou het Internationaal Strafhof landen die sancties opleggen ter verantwoording kunnen roepen. Alfred de Zayas wijst erop dat bepaalde eenzijdige dwangmaatregelen misdaden tegen de mensheid vormen volgens het artikel 7 van het Statuut van Rome, omdat tienduizenden mensen het leven hebben gelaten als gevolg van de directe of indirecte gevolgen van sancties.

“Het is de plicht van de internationale gemeenschap om staten die sancties opleggen ter verantwoording te roepen”

Het blijft zaak de machtsverhouding te keren die deze misdadigers thans in staat stelt duizenden onschuldige burgers in stilte en straffeloos te doden. Daarvoor is een grote mobilisatie nodig. Het Volkstribunaal tegen Sancties zal ongetwijfeld een belangrijke stap in die richting zijn.

“Het is de plicht van de internationale gemeenschap om staten die sancties opleggen ter verantwoording te roepen en ervoor te zorgen dat de slachtoffers van het Amerikaanse imperialisme en neokolonialisme genoegdoening krijgen”, besluit Alfred de Zayas.

Dit is een vertaling van een artikel dat eerder verscheen op Investig’Action. De vertaling is van Frans De Maegd.

Note:

[1] De hoge vertegenwoordiger van de Europese Unie voor buitenlandse zaken vergeleek Europa met een tuin, terwijl de rest van de wereld werd omschreven als een invasieve jungle. Zie met name het artikel van Ramzy Baroud.