Op 22 december jl. keerde de internationaal bekende taalkundige en politiek activist Noam Chomsky op het nieuwsplatform Truthout zich tegen het escaleren van het conflict. Zijn hoofdargument was – en is nog steeds – dat de oorlog niet door één van de partijen te winnen valt en alleen maar door wapenleveranties langer en bloederiger wordt met als winnaar de (Amerikaanse) wapenindustrie. De internationaal opererende Franse hoogleraar Dominique Moïsi sprak al op 16 mei jl. in Les Echos over een heilloze patstelling van het ‘wij-zij’ denken en wees erop dat er een grote kloof bestaat tussen de westerse visie en de visie van de andere, niet gebonden landen. Moïsi wees er bijvoorbeeld op dat in de ogen van de nu Braziliaanse president Lula het Westen het bestaan van de Oekraïne-oorlog aan zichzelf te wijten heeft door de snelle uitbreiding van de NAVO richting Rusland.

Bij deze en ook andere internationale experts gaat het om een aantal, steeds terugkerende overwegingen, waarbij verschillende accenten gelegd worden maar toch passen in een algemeen beeld.

Allereerst de nucleaire dreiging van de kant van Rusland en de bijna nonchalante houding van Amerikaanse militaire experts. Poetin zelf zei dat het geen bluf was. Algemeen wordt aangenomen dat de wederzijdse afschrikking nog steeds leidend is maar er wordt ook gewezen op grote risico’s vanwege het optreden van toevalligheden, nieuwe incidenten en een mogelijk in het nauw gedreven Kremlin.

De slechte reputatie van de VS betreffende Irak en Afghanistan versterkt de continenten in hun afstandelijke houding.

Een tweede overweging om te bemiddelen is de verdeeldheid op wereldniveau. Algemeen is de afkeuring van de interventie door Rusland, maar de door het Westen afgekondigde sancties worden in de continenten Azië, Afrika en Latijns-Amerika niet of nauwelijks gevolgd. Er is vrees dat de interventie escaleert in de richting van een Derde Wereldoorlog waarbij voor hen geen voordeel te behalen valt, integendeel. De slechte reputatie van de VS betreffende Irak en Afghanistan versterkt de continenten in hun afstandelijke houding.

De derde overweging is van humane aard. In de 21e eeuw moeten landen zich inspannen om de wereld te verbeteren – denk aan het klimaat – en niet deels vernietigen met als gevolg veel menselijk leed. De recente lijst van vredesmislukkingen, Jemen, Israël-Palestina, Afghanistan, Armenië-Azerbeidzjan, moet leiden tot een gemeenschappelijke strategie die bijdraagt aan vrede en een veilig klimaat in plaats van de oorlog als oplossing zien. Ook de rol van de VN is in dit verband aan een herziening toe.

De vierde overweging is gelegen in de houding van het Westen en de NAVO. Na de val van de muur in 1989 heeft het Westen niet bijgedragen aan het scheppen van een Europese veiligheidsarchitectuur waarbij Rusland één van de ontwerpers zou kunnen zijn en niet de toekomstige vijand. De uitbreiding van de NAVO vond het Westen belangrijker dan het scheppen van een Europa van ‘vrede en voorspoed’. De conflicten in het noorden van Georgië, de inname van de Krim en het bezetten van oostelijk Oekraïne hebben niet geleid tot zelfreflectie en het heroverwegen van de positie van de NAVO.

Dat in dominante politieke en mediakringen in Nederland zo eenzijdig gekozen werd en wordt voor escalatie van het oorlogsconflict, zal voorwerp moeten zijn van een diepgaand onderzoek. Niet te laten verrichten door de bekende denktanks als het Haags Centrum voor Strategische Studies of Raam op Rusland. Deze instellingen zijn juist actief deelgenoot geworden van het bepleiten van zware wapenleveranties en juist die houding moet ook voorwerp van een onafhankelijke studie zijn. Waarom hebben zij niet bijgedragen aan de noodzakelijke dialoog tussen escalatie en bemiddeling? En: vanuit welk spoor heeft de escalatie-partij het afgelopen jaar de politiek van adviezen voorzien? Maar ook: wat is de verklaring voor het feit dat een brede vredesbeweging ontbreekt die inzet op bemiddeling? Voorts zal bij het onderzoek betrokken moeten worden waarom de escalatie-partij zo vaak de talkshowtafels domineert en afwijkende meningen zich moet bedienen van ingezonden brieven en soms een enkel artikel.

Ontbreekt een dialoog dan lopen we het grote risico dat de gewone burger niet goed geïnformeerd wordt, laat staan dat deze zich betrokken weet bij de aanpak van urgente wereldvraagstukken. Vraagstukken die evenwel een directe invloed hebben op de wijze waarop oorlog én vrede, dichtbij en veraf, het dagelijks leven beïnvloeden. Als een medium als De Volkskrant van 21 januari jl. de conclusie afdrukt ‘geen alternatief voor nieuwe wapens’ geeft het goed aan waaraan de media tekortschieten: de mensen gebrekkig informeren en met de informatie die gegeven wordt een mogelijke heilloze weg suggereren.