Carol (Todd Haynes) scenariste Phyllis Nagy maakte haar regiedebuut met Call Jane (2022), een Amerikaans historisch abortusdrama dat speelt in de sixties en draait rond een huisvrouw (Elizabeth Banks) die nood heeft aan een (toen illegale) abortus en daardoor in contact komt met de Jane Collective (bekend als de Abortion Counseling Service of Women’s Liberation, een ondergronds collectief actief in Chicago van 1969 tot 1973), een organisatie die vrouwen in nood helpt (Sigourney Weaver is er de spilfiguur).

Call Jane

Haar betrokkenheid en inzet groeit tot het Roe vs. Wade mijlpaalarrest (dat abortusverbod als ongrondwettelijk verklaarde) de groep ‘overbodig’ maakt. Call Jane heeft zijn momenten, de scène waar mannelijke witte dokters over Joy spreken alsof ze niet in de kamer zit is sterk, maar laat de maatschappelijke orde en tijdsgeest (“The whole world is watching” scanderende anti-Vietnam betogers blijven decor) ongemoeid. Waardoor het misplaatste optimisme van de ‘Janes’ die zich aan het slot ‘overbodig’ voelen de urgentie mist die er met de recente ontwikkelingen in de V.S. wel is.

Frankrijk, jaren zeventig

Acteur, scenarist en regisseur Blandine Lenoir (Aurore) schetst in Annie Colère wèl de context. We schrijven 1974 wanneer fabrieksarbeidster Annie, gehuwd en moeder van twee kinderen, opteert voor een zwangerschapsonderbreking en kennismaakt met de actiegroep MLAC (Mouvement pour la Liberté de l’Avortement et de la Contraception) op het moment dat de strijd om abortus te legaliseren in Frankrijk het politieke debat beheerst. Al snel engageert ze zich om vrouwen te helpen en informatie te verspreiden.

Annie Colère

Daar waar Call Jane door de nadruk te leggen op sterk verschillende reacties van vrouwen bij een zwangerschapsonderbreking kiest voor een moraliserende aanpak, bevrijdt Annie Colère de vrouwelijke personages van trauma’s en schuldgevoelens. Elke vrouw heeft haar redenen voor een abortus maar het is steeds een opluchting. Zoals het MLAC abortus uit de illegaliteit wil halen, zo tracht Lenoir het gebeuren los te wrikken uit het donkere drama en via vrouwelijke solidariteit bijna vreugdevol te maken. “Ik wou absoluut de tederheid die ontstaat tijdens de abortussen te belichten,” stelt Lenoir in het persdossier, “hoe vrouwen met elkaar spreken, elkaar bekijken, elkaar aanraken tijdens dergelijke momenten.”

Emancipatie

Annie Colère gaat uit van de visie dat abortus een recht is en belicht het verzet, de opstand, de woede van abortus militanten. Tegelijk benadrukt de film dat kennis en emancipatie verbonden zijn. Dat kennis macht is. Dat zowel echt luisteren naar vrouwen als hun intelligentie respecteren cruciaal zijn. Daarom zet Lenoir de procedures van het MLAC nadrukkelijk in de verf. “Dokters legden vrouwen uit wat ze deden,” aldus Lenoir, “zodat ze de zaken niet zomaar ondergingen, de controle over hun lichaam behielden. Elke abortus etappe werd zo een moment van educatie en emancipatie.”

Annie Colère

Vandaar ook dat we in het begin van de film Annie in een achter een gordijn verscholen kamer van een boekhandelaar zien luisteren naar de getuigenissen van vrouwen. “Ik wou duidelijk maken wat we verder in de film gaan doen,” zegt Lenoir, “zonder te oordelen intieme, en vaak verzwegen, ervaringen tonen van vrouwen die niet langer willen zwijgen over hun lichaam. Ik wou duidelijk maken hoe vaak als schaamtevol beschouwde onderwerpen, nobele onderwerpen kunnen worden.”

Woede

Die openheid, empathie, vormt de kracht van Annie Colère. Samen met de focus op solidariteit en woede. Woede omwille van de criminalisering van abortus. Omwille van het tendentieus moralisme van rechtse media. Maar ook omwille van de discriminatie van vrouwen in een patriarchale samenleving. In krachtige televisiebeelden zien we actrice en feministe Delphine Seyrig (fetisj actrice van Chantal Akerman) uithalen naar de oude, witte mannen die denken het abortusdebat te mogen en moeten monopoliseren. Woede ook omwille van het feit dat zelfs mannelijke medestanders in de strijd vrouwen niet altijd ernstig nemen.

Blandine Lenoir on set.

Annie vertaalt die woede in militantisme, in engagement, maar ook in het verlangen om kennis te verwerven. Uiteindelijk verlaat ze de barricades voor de schoolbanken. Kennis overbrengen, getuigenissen vastleggen, is voor haar verbonden met de strijd voor vrouwenrechten. Samen met solidariteit. Annie Colère is geen bijtend politiek pamflet maar een sociale karakterstudie die op warme, liefdevolle wijze krachtige en solidaire vrouwen in beeld brengt. Dankzij de authenticiteit van die portretten overtuigt de film veel meer dan Call Jane.

Geschiedschrijving

Een van de iconische filmbeelden van een vrouwelijke militant die sociale strijd voert is ongetwijfeld het shot waar Sally Field in Norma Rae (1979) van Martin Ritt het bord ‘union’, in een oproep de fabrieksmachines stil te leggen, omhoog houdt. Het belang van vakbonden wordt in deze uitstekende Amerikaanse film in de verf gezet maar de heldin (een alleenstaande moeder en textielarbeidster) vormt de drijvende kracht van de strijd. Al is de groep, en solidariteit, nodig om de overwinning te behalen en een repressieve directie buitenspel te zetten.

Norma Rae

In Annie Colère zijn er inspirerende speeches en individuele acties maar het collectief en de gezamenlijke strijd blijven cruciaal. Lenoir belicht dat de collectieve strijd die het MLAC voerde de regering Giscard d’Estaing dwong om de wet aan te passen. Er zijn documentaires gemaakt (zoals Regarde, elle a les yeux grands ouverts van Yann Le Masson uit 1982) over deze strijd maar in speelfilms bleef dit stukje geschiedenis veelal uit beeld. “Ik had zin om deze ontbrekende beelden te fabriceren” aldus Blandine Lenoir.

Annie Colère is noodzakelijke geschiedschrijving die op verhelderende wijze de puzzelstukjes van het collectieve geheugen legt. Maar het is vooral ook een empathische film die verbondenheid en solidariteit verankert in sociale strijd. Die verhalen vertelt vanuit vrouwelijk perspectief en met een gevoel van urgentie. Warme cinema. Noodzakelijke cinema ook.

Annie Colère

ANNIE COLÈRE van Blandine Lenoir. Frankrijk, 2022, 119’.  Met Laurence Calamy, Zita Hanrot, India Hair, Rosemary Standley. Scenario Blandine Lenoir & Axelle Roper. Muziek Bertrand Belin. Fotografie Céline Bozon. Distributie Cinéart.