Elke betrokkene van dit conflictgebied, waaronder de ondergetekende, is gerevolteerd, want wanneer gaat dit jarenlang aanslepend conflict stoppen? De civiele organisaties en de katholieke kerkverantwoordelijken en gelovigen manifesteren dezer dagen luidruchtig door de alle grote steden van Congo-DRC. Bij zo’n weerzinwekkend bilan van 5 à 6 miljoen doden en meer dan 5 miljoen vluchtelingen, zou elk mens ter wereld moeten geschokt reageren.
Réginald Moreels in Beni. Foto: unichir.africa
We doen dit wel in zekere mate tegen de oorlogsellende in Oekraïne, waarom zo weinig of niet voor het grootste conflict in Subsahariaans Afrika en zelfs wereldwijd. De ver-van-mijn-bed-reflex aanvaarden we niet meer, punt.
Als mensenrechten en het recht op vrede en veiligheid universeel zijn dan tellen geen continenten, identiteiten of volkeren meer. Ieder mens op deze aardbol is verantwoordelijk.
Zonder pretentie maar vastberaden. De verschillende ronden van het Nairobi proces, het Luanda-akkoord, zullen wel sprokkeltjes dialoog hebben gelegd tussen conflicterende partijen. Maar het samenbrengen van zogenaamde verantwoordelijken van de zo talrijke rebellenbewegingen in eenzelfde zaal in Nairobi is misschien te naïef. De ware leiders zijn oorlogsmisdadigers en zullen misdadigers tegen de Mensheid worden. Zij zullen wel hun kat gestuurd hebben of op zijn minst een onbenullige vertegenwoordiger. De Nairobi-onderhandelingen hebben een stappenplan voorgesteld. We hopen, maar vorige stappenplannen hebben nog nooit een reëel impact gehad op het terrein van de diverse regio’s van Oost-Congo.
Pistes voor Afrikaanse en Europese verantwoordelijken
Met de moed der enige wanhoop stellen we als westerlingen een paar pistes voor die de Afrikaanse en Europese verantwoordelijken ten minste kunnen doen nadenken.
- Er kan nagedacht worden op een EU-versterking van de huidige troepen van de Oost-Afrikaanse Unie, die alleen het geweld niet zullen kunnen stoppen en een afradende aanwezigheid voor geweld in het uitgebreide en onherbergzame gebied van Noord-en Zuid-Kivu kunnen garanderen. Wij verwijzen naar de EUFOR-Artemis ‘coup de poing’ militaire operatie in 2003 (Frankrijk, België, ZA, UK, Zweden) die een lange rustperiode inluidde in de Ituri moorden ten noorden van Noord-Kivu. Na de stabilisatie zou de niet Afrikaanse troepen zich terugtrekken en de Afrikaanse troepen versterken.
- Een speciaal gezantschapsteam zou dringend in maximum een paar weken kunnen worden samengesteld met leden van de EAC[1], de EU bijgestaan en geadviseerd door invloedrijke vertegenwoordigers van de Katholieke, Protestantse en Islam kerken, alsook enkele uitgekozen civiele organisaties. Niet iedere organisatie kan opgenomen worden, anders wordt het weerom een dovemansdiscussie.
Dit team kan onderverdeeld worden in verschillende groepen van maximaal 4 personen, die elk de humanitaire, sociale, economische, politieke en culturele dimensie van het conflict in kaart brengen. Het laatste omvangrijk rapport over het Oost-Congo conflict was het Mapping-rapport, maar dit behandelde louter de mensenrechtenschendingen zonder de complexe oorzaken van het conflict in te diepen. - Dit team moet aan terreindiplomatie doen, dus afzakken, beveiliging inbegrepen, naar de verschillende epicentra van het conflict, trachten constructieve informele contacten te leggen met de oorlogsverantwoordelijken, zij die de touwtjes in handen hebben en ze kunnen lossen op basis van een compensatoir vredesplan.
- Een ‘income for weapons’ zou één van de startprogramma’s kunnen worden, met als doel een financieel basisbedrag te geven in ruil voor de afgifte van wapens. Maar de strijders hoeven zeker niet terug opgenomen te worden in de reguliere legers van de buitenlandse en Congolese troepen maar mits een korte intensieve opleiding naar een job aan het werk gezet te worden in gemeenschapsdiensten. Er is genoeg werk aan de winkel in Oost-Congo om wegenherstel, infrastructuur, bouw, informatica ea. te helpen realiseren. Al de gedemobiliseerden zouden verplicht cursussen in conflictmanagement volgen, en ook sport-en cultuuractiviteiten kunnen meedoen met lokale groepen.
- Een omvangrijk steunpakket zou moeten gesponsord worden door internationale partners en globale fondsen ten voordele van de lokale bevolking wier inkomen en koopkracht evenredig daalt met het oplaaien van de oorlogsmisdaden.
Wij zijn getuige dat de bevolking echt uitgeput, gedemoraliseerd rondloopt door deze aanslepende op en neergaande periodes van moorden en verkrachtingen.
Zijn deze voorstellen een illusie? Neen is ons antwoord, maar de politieke wil zal deze al dan niet kunnen in gang zetten en we vragen plechtig en met aandrang dat de politieke verantwoordelijken, regionaal, nationaal, internationaal niet dralen.
[1] EAC = East-African Community
Réginald Moreels is humanitair chirurg (werkzaam in Beni), en gewezen Minister van Internationale Samenwerking-Federale Regering-België.
