Het dure leven en recht op gezondheid

Dat steeds meer artsen supplementen aan hun patiënten vragen is verontrustend. De mutualiteiten vrezen terecht voor nóg meer zorguitstel. We zitten middenin de grootste koopkrachtcrisis van afgelopen vijftig jaar. Een steeds grotere deel van de tweeverdieners en kleine zelfstandigen kreunen onder de energiefacturen.

De stress en de koude van onverwarmde woningen zullen ook zorgen voor extra gezondheidsproblemen. Als gezondheid een recht is in België moet de zorg ook betaalbaar blijven, nu meer dan ooit.

Betaalbare zorg is geen kleine uitdaging: in België moeten de patiënten na een consult of een ziekenhuisbezoek veel meer uit eigen zak betalen dan in de meeste andere Europese landen. Het is bijvoorbeeld bijna tweemaal zoveel als in Frankrijk.

Als gezondheid een recht is in België moet de zorg ook betaalbaar blijven, nu meer dan ooit.

Dat minister Vandenbroucke (Vooruit) nieuwe beslissingen^[1] neemt om dit wat tegen te gaan is meer dan welkom. Kortom, buiten de ziekenhuizen is een kleine twintig procent van de bevolking nu – eindelijk anno 2022 – van de supplementen af.

Artsen worden ook extra aangemoedigd om zich te conventioneren. Maar let op: ook geconventioneerde artsen mogen ereloonsupplementen aanrekenen als je gehospitaliseerd bent in een eenpersoonskamer. De discussie over betaalbare zorg en de inkomens van artsen is ingewikkelder dan conventionering alleen.

Toch is dit al te veel voor de woordvoerders van Kartel en BVAS, twee artsensyndicaten. Zij kozen in dezelfde krant onmiddellijk voor de tegenaanval. Dat minister Vandenbroucke een verbod doorvoerde op het aanrekenen van supplementen aan patiënten die recht hebben op een verhoogde tegemoetkoming, noemen ze een overschrijding van een rode lijn.

Zelfs de zwaksten beschermen tegen onverwacht hoge facturen gaat voor hen al te ver. Zo overstemmen ze in de kranten de grote hoeveelheid artsen die voor zichzelf een maatschappelijke rol zien en zich verantwoordelijk voelen om hun patiënten goede, betaalbare zorg te bieden.

Betaalbare zorg: what does it take?

Zo leefde de voorbije weken in de pers terug een discussie van de 20^ste eeuw op. Maar wat we in de plaats nodig hebben: out-of-the-box denken aan de voorwaarden om de toegankelijkheid van de zorg te verzekeren.

Patiënten zijn er om verzorgd te worden en niet om het inkomen van de artsen of het budget van de ziekenhuizen te boosten.

Om een robuuste gezondheidszorg op te bouwen moeten we vertrekken van twee startpunten. Ten eerste moeten artsen zich kunnen focussen op hun job, zonder te moeten vrezen voor hun inkomen of de financiering van hun ziekenhuis. Daarnaast zijn patiënten er om verzorgd te worden en niet om het inkomen van de artsen of het budget van de ziekenhuizen te boosten.

Net in deze twee punten schiet onze zorg vandaag tekort. De evolutie van het Belgische gezondheidszorg de laatste decennia toont dat prestatiegeneeskunde en toegankelijke zorg niet goed samen gaan. Dat is het echte probleem van onze gezondheidszorg, een langdurige ziekte met als naam: prestatitis.

Prestatitis

Het fundamentele probleem is dat onze gezondheidszorg ziek is door de financiering per prestatie. Vandaag werkt het zo dat hoe meer de scans draaien of hoe meer consultaties er zijn, hoe meer de artsen (en als gevolg ook de ziekenhuizen) verdienen. En dat is nodig want maar 40 procent van de budgetten van de ziekenhuizen komt rechtstreeks van de overheid.

Om alle kosten betaald te krijgen moeten de ziekenhuizen aan hun artsen vragen een deel van hun inkomsten aan het ziekenhuis af te dragen. Die druk op de artsen zal enkel nog toenemen. Want ook de ziekenhuizen kreunen onder de torenhoge energiefacturen.

De prestatiegeneeskunde maakt van de artsen halve boekhouders die er baat bij hebben een patiënt meer scans te laten ondergaan.

Zorgnet Icuro becijferde de extra kost voor de Vlaamse ziekenhuizen dit jaar op een half miljard euro. Als de overheid niet tussenkomst draaien de patiënten en de artsen daar voor op.

De prestatiegeneeskunde maakt van de artsen halve boekhouders die er baat bij hebben een patiënt meer scans te laten ondergaan. Het zorgt er ook voor dat ze minder tijd overhouden om mensen gezond te houden. Dat is nochtans waarom ze ervoor hebben gekozen arts te worden.

Dat komt ten koste van de patiënt, voor wie de kwaliteit van de zorg afneemt. Maar ook voor de artsen, die steeds vaker tegen een burn-out aanlopen.

Naar een gezonde financiering

Deze ziekte valt niet te genezen met enkel koortsremmers en pijnstillers. Door meer artsen te overtuigen zich te conventioneren en de meest kwetsbare patiënten af te schermen van supplementen lossen we de systeemfout niet op.

Met de PVDA pleiten we er al lang voor het prestatiesysteem af te schaffen. In plaats van artsen te betalen per prestatie, moeten zij een vast loon krijgen. Het gaat over een goed loon, zoals dat van een universiteitsprofessor, en de lonen kunnen variëren naargelang de werkdruk en het diploma.

Zo hoeven de artsen niet bezig te zijn met genoeg prestaties te halen, maar kunnen ze tijd nemen voor hun patiënt, hetgeen wat hen echt motiveert.

In plaats van artsen te betalen per prestatie, moeten zij een vast loon krijgen.

De artsen zouden hun inkomsten ook niet aan het ziekenhuis moeten afdragen doordat de ziekenhuizen structureel gefinancierd worden door de overheid. Een nieuw model van ziekenhuisfinanciering wordt best berekend op basis van de aantallen en de kenmerken van de bevolking die rond het ziekenhuis woont.

Het zou de zaken vereenvoudigen want de honoraria die nu met een omweg naar de rekeningen van de ziekenhuizen vloeien worden uiteindelijk al door de overheid betaald.

Dat zo een gezonde financiering mogelijk is, bewijzen de universitaire ziekenhuizen, waar dit systeem al lang wordt toegepast. Daar krijgen de artsen een vast loon, met volwaardige sociale bescherming en pensioenopbouw.

Door de gezondheidszorg te genezen van prestatitis halen we de oorzaak weg die ervoor zorgt dat patiënten worden geconfronteerd met hoge facturen, onverwachte supplementen of verschillende tarieven afhankelijk van de arts. Het maakt de zorg toegankelijk voor de patiënt, waardoor we kunnen voorkomen dat patiënten tijdens deze crisis nog meer zorg gaan uitstellen.

Sofie Merckx is huisarts en fractievoorzitster van de PVDA.
Aurelie Decoene werkt bij de studiedienst van Geneeskunde voor het Volk.

Note:

^[1] Onder andere: huisartsen worden extra aangemoedigd om de derde betaler toe te passen (patiënt betaalt zelf maar 4 euro) en er mogen binnenkort buiten de ziekenhuizen geen ereloonsupplementen gevraagd meer worden aan patiënten die verhoogde tegemoetkoming hebben. De supplementen in de ziekenhuizen mogen sinds deze zomer niet meer verhoogd worden en een nieuwe enveloppe moedigt artsen aan om zich te conventioneren.