Bron: Cubadebate

Cubanen kiezen voor meest inclusieve en progressieve familiewet ter wereld

De nieuwe familiewet, opgesteld na intensief overleg met de Cubaanse bevolking, wordt beschouwd als de meest inclusieve en progressieve ter wereld. Het wetboek verankert de rechten van vrouwen en homokoppels, breekt met de patriarchale gezinsopvatting, beschermt de rol van grootouders in gezinsrelaties en nog veel meer. Met deze nieuwe familiewet speelt Cuba een voorbeeldrol voor Latijns-Amerika en elders in de wereld.

dinsdag 27 september 2022 10:07
Spread the love

 

De voorbije maanden bespraken ongeveer 6,5 miljoen Cubanen op honderden vergaderingen het ontwerp van de nieuwe familiewet. In juli werd die wet al in het parlement goedgekeurd, maar hij werd ook nog eens voorgelegd aan de bevolking in een referendum.

Dat gebeurde zondag, 25 september. Hoewel de nieuwe wet vrij ver gaat en voor de nodige controverse zorgde werd hij met een overtuigende 67 procent van de uitgebrachte stemmen goedgekeurd. Driekwart van de bevolking kwam zijn stem uitbrengen.

Cuba heeft een model van participatieve democratie: bij belangrijke beslissingen wordt de bevolking van nabij betrokken.

cuba familiewetDe ontwerptekst onderging verschillende wijzigingen, wat er op wijst dat er stevig gediscussieerd is geweest. Cuba heeft een model van participatieve democratie: bij belangrijke beslissingen wordt de bevolking van nabij betrokken. Net als met de grondwet werd de bevolking ook deze keer intensief geraadpleegd.

Verantwoordelijkheid in plaats van gezag

Het ouderlijk gezag krijgt een heel nieuwe invulling. Vijftig jaar geleden werden kinderen vaak nog als objecten behandeld. Cultureel werkt dat nog altijd sterk door maar het is niet meer houdbaar. Vandaag wordt algemeen erkend dat kinderen eigen rechten hebben. Opvoeden is niet zozeer een kwestie van hiërarchie en macht, maar van tederheid, eerbied en overleg.

De term ‘ouderlijk gezag’ draagt de stempel van een voorbijgestreefde periode in de geschiedenis van de gezinsontwikkeling.

In de nieuwe familiewet worden principes onderschreven als gelijkheid van mannen en vrouwen, verplichting van de ouders om hun kinderen emotionele stabiliteit te garanderen en bij te dragen tot de vrije ontwikkeling van hun persoonlijkheid in overeenstemming met hun aanleg, capaciteiten en voorkeuren.

Betere bescherming

Het nieuwe familierecht beschermt de belangen van ouderen en van personen in een kwetsbare situatie. Met dat laatste worden personen bedoeld van wie de persoonlijke, familiale of relationele en sociaaleconomische omgeving verzwakt is en daarom in een risicosituatie verkeren die tot sociale uitsluiting kan leiden.

De familierelaties zijn gebaseerd op waardigheid als hoogste waarde. Concreet betekent dat meer respect voor de wensen en voorkeuren van ouderen en gehandicapte personen, gelijkheid en non-discriminatie in de familiale omgeving, solidariteit en het streven naar geluk en respect.

Bovendien erkent de wet de rol van grootouders bij de intergenerationele overdracht van tradities, cultuur, opvoeding, waarden en emoties.

Tegen discriminatie en geweld

De nieuwe wet omschrijft wat discriminatie en geweld in de gezinskring inhouden. Elk handelen of verzuim waarvan het doel of gevolg uitsluiting of marginalisatie is wordt als discriminerend beschouwd.

Dat kan op basis zijn van geslacht, gender, seksuele geaardheid, leeftijd, etnische afkomst, huidskleur, godsdienstige overtuiging, handicap, nationale of territoriale afkomst of eender welk onderscheid ten koste van de menselijke waardigheid.

De wet erkent de rol van grootouders bij de intergenerationele overdracht van tradities, cultuur, opvoeding, waarden en emoties.

Huiselijk geweld kan tot uiting komen in verbale, fysieke, psychische, morele, seksuele, economische mishandeling of eigendomsmisbruik, verwaarlozing en verlating, of dat nu komt door handelen of door verzuim, direct of indirect.

Alle gevallen van deze aard zijn onderworpen aan rechtsbescherming en eenieder die meent slachtoffer te zijn of op de hoogte is van zulke feiten, kan rekenen op rechtsbijstand.

Homokoppels

Hoewel de grondwet het recht van eenieder onderschrijft om een gezin te vormen, ongeacht de daartoe gekozen organisatievorm, erkende het huidige wetboek het huwelijk van paren van hetzelfde geslacht niet. Hen werd dus de mogelijkheid ontzegd om hun rechten voor de rechter te doen gelden. Zelfs zij die hun hele leven samenwoonden waren onzichtbaar voor de wet.

cuba familiewetDaarom was het van belang om een nieuwe gezinswet aan te nemen die de rechtsgang voor alle betrokkenen garandeert. De nieuwe tekst pleit voor een daadwerkelijke gelijkheid zonder enige discriminatie op grond van geslacht of genderidentiteit.

Personen met een handicap

De nieuwe familiewet wil ook een stevigere garantie bieden aan personen met een handicap om hun rechten ten volle te kunnen uitoefenen, op gelijke voet met anderen. Dit in overeenkomst met internationale normen en de Cubaanse Grondwet.

Het gaat o.a. over de volledige ontwikkeling van seksuele en reproductieve rechten, ongeacht de situatie van de persoon met een handicap. Het gaat ook over zelfbeschikking, voorkeuren, onafhankelijkheid en gelijke kansen in het gezinsleven.

De nieuwe familiewet wil ook een stevigere garantie bieden aan personen met een handicap.

Ook de invoering van instellingen voor feitelijke voogdij en pleegzorg is het vermelden waard. Deze beogen een ruimere en efficiëntere ondersteuning van de gehandicapte persoon, door te trachten de persoon in zijn of haar gebruikelijke sociale omgeving te houden of in een gezinskring gemakkelijker te integreren.

Nieuw is ook het Bureau van de gezinsbemiddelaar. Dat is een instelling die belast is met het beschermen en waarborgen van de rechten van kinderen en adolescenten, gehandicapten, ouderen, slachtoffers van geweld of discriminatie in al zijn uitingsvormen, en elke andere persoon in een kwetsbare situatie in de gezinsomgeving.

Mantelzorg

Cuba behoort momenteel tot de top drie van Latijns-Amerikaanse landen inzake vergrijzing van de bevolking, en volgens de prognoses komt het land in de nabije toekomst bovenaan de lijst te staan.

cuba familiewetIn de nieuwe familiewet worden de rechten van mantelzorgers voor zieke of oudere familieleden vergroot. In bepaalde gevallen werden ouders die voor een ziek kind zorgden in het verleden vrijgesteld om te werken en kregen ze daarvoor een behoorlijke uitkering. Deze regeling wordt nu uitgebreid naar het zorgen voor oudere familieleden.

De mantelzorgers krijgen een financiële tegemoetkoming en kunnen aanspraak maken op hulp van broers en zussen, ook financieel. Bij overlijden kunnen ze rekenen op het dubbele van het bedrag uit de nalatenschap.

Katholieke kerk

Iets meer dan de helft van de Cubanen noemt zich katholiek. De standpunten van de Katholieke Kerk zijn dus niet zonder betekenis. Net zoals elders houdt de kerk in Cuba vast aan heel conservatieve standpunten, zeker op het vlak van het gezin.

De kerk zag in de nieuwe familiewet wel enkele positieve punten zoals de verwerping van huiselijk geweld, de rechten van grootouders en de zorg voor ouderen, gehandicapten en kwetsbaren.

Net zoals elders houdt de kerk in Cuba vast aan heel conservatieve standpunten, zeker op het vlak van het gezin.

Maar op andere vlakken was ze radicaal tegen. Voor de kerk is het huwelijk tussen een man en een vrouw de natuurlijke basis van het gezin en daar kan niet aan getornd worden. Homokoppels en nog erger, kunstmatige voortplanting voor paren met hetzelfde geslacht of adoptie van kinderen door homokoppels, dat is ontoelaatbaar.

Ook met de zogenoemde ‘genderideologie’ heeft het religieus instituut het zeer moeilijk. Dat jongeren voortaan kunnen kiezen om van geslacht te veranderen wordt compleet verworpen.

De kerk en een aantal evangelische sektes hebben er alles aan gedaan om de nieuwe familiewet tegen te houden. Net als de andere landen van Latijns-Amerika is Cuba een sterk machistische samenleving. De bisschoppen en andere conservatieve krachten hadden gehoopt dat in zo’n cultuur het homohuwelijk nooit zou passeren.

Een kleine revolutie

Het referendum over de nieuwe familiewet kwam er op een bijzonder moeilijk moment voor Cuba. Als gevolg van de VS-blokkade en het wegvallen van het toerisme door COVID gaat de economie door zwaar noodweer en wordt de bevolking geconfronteerd met schaarsten en veel ongemakken. Cubanen hebben dus best wel andere kopzorgen dan genderkwesties en homohuwelijken.

Dat de familiewet in die omstandigheden met een ruime meerderheid aanvaard is mag als een hele krachttoer gezien worden.

Dat de familiewet in die omstandigheden en ondanks de zware druk van de katholieke kerk toch met een ruime meerderheid aanvaard is mag daarom als een hele krachttoer gezien worden. De nieuwe wet zal – althans op papier – voor een kleine revolutie zorgen in het gezinsleven en ze zal een voorbeeldrol spelen voor het hele continent en ook elders in de wereld.

 

Bekijk ook deze video (1 min) en deze (4min) van Belly of the beast (Sp/Eng)

 

Dit artikel verscheen eerder op cubanismo.be.

 

Bronnen:

Ronald Suáez Rivas
Agence Fides 13/9/2022.

 

Creative Commons

take down
the paywall
steun ons nu!