Lees hier de opinie van Ignaas Devisch (paywall).

Beste Ignaas Devisch.

Zoals Maarten Boudry ook aangaf, klopt het inderdaad dat er in het boek van Desmet een onrustwekkend groot aantal verdraaiingen van de realiteit, pseudowetenschappelijke drogredeneringen en argumentaties, onfeitelijkheden en regelrechte leugens te bespeuren vallen die Desmet ertoe leiden om de theorie van totalitariserende massavorming op het coronabeleid toe te passen en met stelligheid te verkondigen: “Daar willen die varkens (de expert-virologen, die vergeleken worden met de varkens uit Orwells Animal Farm) naartoe: ons herleiden tot een QR-code in een groot technocratisch-medisch experiment”.

En zoals u in uw artikel zegt, klopt het effectief dat Desmet zodanig overtuigd is van het eigen bedenkelijke gedachtegoed dat hij onder het mom van ‘waarheidspreken’ verkondigt, dat hij niet meer ‘naar huis komt’ om er ‘met open vizier het gesprek aan te gaan over zijn boek en bereid is zijn positie bij te sturen. Om zijn standpunten en bevindingen ter discussie voor te leggen aan collega­-wetenschappers in plaats van enkel buitenhuis applaus te zoeken’. Dat doet hij trouwens al lang niet meer. Getuige het feit dat hij mensen die hem wijzen op fouten in zijn redenering of op feitelijke onwaarheden negeert, beschimpt om de vorm van hun kritiek, of op social media gewoonweg blokkeert. Wat inderdaad nogal vreemd is voor iemand die zelf het ‘vrijmoedig spreken’ pretendeert te prediken.

En zoals u in uw artikel terecht opmerkt, is het inderdaad correct dat Desmet zich door een interview te geven bij notoire desinformatiegoeroe Alex Jones, die onlangs nog veroordeeld werd omdat hij jarenlang een haatcampagne heeft geleid tegen de ouders van vermoorde kinderen, op het beruchte extreemrechte internetplatform Infowars, die hem inderdaad ‘alleen opvoeren omdat zijn titel van professor de onzinnige standpunten van de showmaster autoriteit verlenen en passen in hun politieke agenda’, voor de kar laat spannen van precies die ‘massavormende totalitariserende krachten’ die hij pretendeert aan te klagen.

In ‘De psychologie van het Totalitarisme’ wordt zelfs elke schijn van academische integriteit volledig verlaten.

U bent zelfs nog mild wanneer u oordeelt dat dit forum ‘geen eerlijke plaats is waarop je met maatschappijkritische standpunten terecht kunt’. Want dan gaat u er aan voorbij dat Mattias Desmet precies dankzij dergelijke bedenkelijke fora die een meer dan reëel gevaar vormen voor de academische vrijheid, voor de wetenschap, de journalistiek én de democratie tot fenomeen is uitgegroeid.

En u gaat er aan voorbij dat Mattias Desmet niet eens een gebrek aan kritische geest, openheid, collegialiteit of wetenschappelijkheid kan worden verweten vermits in ‘De psychologie van het Totalitarisme’ elke schijn van academische integriteit volledig wordt verlaten.

En dat terwijl ‘De psychologie van het totalitarisme’ (Pelckmans, 2022) in het Nederlands inmiddels aan zijn zevende druk toe is en de rechten van het boek intussen verkocht zijn aan onder andere Hongarije, Rusland, het Verenigd Koninkrijk, Italië, Duitsland en de Verenigde Staten, die ook in die landen gepaard gaat met een intensieve boekpromotietournee van de auteur zelf, die daarvoor allerhande schrikwekkende desinfo-fora inneemt.

𝐄𝐞𝐧 ‘𝐬𝐞𝐦𝐢𝐧𝐚𝐥𝐞 𝐫𝐞𝐥𝐢𝐠𝐢𝐞𝐮𝐳𝐞 𝐞𝐫𝐯𝐚𝐫𝐢𝐧𝐠’

“We dachten dat wetenschap bestaat uit het leggen van droge logische verbanden tussen ‘objectief’ waarneembare feiten.”, zegt Desmet in ‘De psychologie van het Totalitarisme’. Maar volgens Desmet is niets minder waar. Waarnemingen en statistiek doen er voor Desmet zelfs niet toe.

Immers, zo poneert Desmet:

“In wezen wordt wetenschap gerealiseerd door een vermogen tot empathie (!), een soort resonerend invoelen (!) met het fenomeen dat onderzocht wordt. Wetenschap stoot daarbij op een kern die zich aan elk logisch discours onttrekt en die zich enkel in de taal van de poëzie en de metaforen laat beschrijven. Het contact met die kern resulteert niet zelden in wat we de seminale religieuze ervaring (!) zouden kunnen noemen – de religieuze ervaring die voorafgaat aan en niet bezoedeld wordt door enige vorm van godsdienstige instutionalisering”

Waarnemingen en statistiek doen er voor Desmet zelfs niet toe.

En die ‘seminale religieuze ervaring’ om tot een weten te komen heeft Desmet ook zelf gehad, zo zegt hij aan het begin van zijn boek. Meer zelfs, het is zelfs uit die “reële en prangende ervaring” (!) dat het hele boek van Desmet is ontstaan!

De ‘gedachte om een boek over totalitarisme te schrijven’, zo beschrijft Desmet heel nauwkeurig aan het begin van zijn boek, ‘bezocht’ Desmet op de ochtend van 4 november 2017 . Die ochtend, bevond hij zich in een chalet in de Ardennen, alwaar hij zijn dagboek openklapte om er “de gedachten die zich ’s nachts gesponnen hebben” neer te pennen en werd hij zich “reëel en prangend een nieuw soort totalitarisme gewaar dat zich langzaam uit zijn zaad losmaakte en het weefsel van de samenleving deed verstarren”.

𝐎𝐧𝐡𝐞𝐢𝐥𝐬𝐩𝐫𝐨𝐟𝐞𝐭𝐢𝐞 𝐯𝐞𝐫𝐦𝐨𝐦𝐝 𝐚𝐥𝐬 𝐦𝐚𝐚𝐭𝐬𝐜𝐡𝐚𝐩𝐩𝐢𝐣𝐤𝐫𝐢𝐭𝐢𝐞𝐤

Na deze ‘openbaring’ is professor Mattias Desmet die ‘totalitariserende massavorming’ niet alleen overal – maar dan ook overal – beginnen zien (niet alleen in de ‘angstcultuur die tot een hoogtepunt kwam tijdens te coronacrisis’ volgens Desmet, maar ook ‘in fenomenen als de woke cultuur en de klimaatbeweging’). Neen, hij is ze ook nog eens beginnen prediken.

En dat prediken gebeurde op een manier die in form & function 100% voldoet aan de alle voorwaarden van een succesvolle complottheorie, waarin je mensen doet geloven dat ze in een soort van dystopische The Truman Show zitten. Waarbij je hen dus doet geloven dat alles wat de meeste mensen op het eerste gezicht zien en alles wat de meeste mensen menen te weten (in wat Mattias Desmet de ‘massahypnose’ noemt) slechts een façade is. Terwijl er achter die façade een groep machtige krachten zouden samenspannen – een evil genius conspiracy – die de touwtjes in handen hebben en ons allen regisseren.

Op de flap van het boek van Desmet staat het immers zeer duidelijk. De wereld die Mattias Desmet schetst in zijn boek is een wereld “waarin het door Hannah Arendt opgeroepen dystopische toekomstbeeld dat na de val van het nazisme en het stalinisme een nieuw soort totalitarisme zou oprijzen (…) zich merkwaardig realistisch (!) aftekent aan de maatschappelijke horizon (!)”’. En vanuit die maatschappelijke ‘horizon’, schijnt het voor Mattias Desmet door alles heen…

Hoewel hij in zijn boek een ‘scherpe maatschappijkritische analyses’ pretendeert te geven schetst Desmet niet meer of niet minder dan de onheilsscenario’s waar hij rotsvast in gelooft.

Want hoewel hij in zijn boek een ‘scherpe maatschappijkritische analyses’ pretendeert te geven schetst Desmet niet meer of niet minder dan de onheilsscenario’s waar hij rotsvast in gelooft en waarvan hij zich ook nog eens als visionair ziener profileert door, in de samenleving zelf, tekens te signaleren die het bestaan van die regie door een evil genius conspiracy (iets waarvan complotdenkers rotsvast zijn overtuigd dat het bestaat) te ‘bewijzen’.

En hoewel hij in zijn boek pretendeert te waarschuwen voor een ‘totalitariserende massavorming’ , past hij het zelf – via zijn heel eigen unieke manier die hem de bijnaam Messias De Smid opleverde – heel vakkundig toe: door zijn lezers en volgers te manipuleren in een alternatief wereldbeeld waarvan hij niet enkel de smeder is maar ook de profeet.

𝐄𝐯𝐚𝐧𝐠𝐞𝐥𝐢𝐬𝐭 𝐯𝐨𝐨𝐫 𝐚𝐧𝐭𝐢-𝐞𝐬𝐭𝐚𝐛𝐥𝐢𝐬𝐡𝐦𝐞𝐧𝐭 𝐞𝐧 𝐚𝐥𝐭𝐫𝐢𝐠𝐡𝐭

Als Messias de Smid is de professor klinische psychologie trouwens meer dan alleen een onheilsprofeet. Desmet is met de autoriteit van zijn academische titel een ware evangelist geworden.

Een evangelist voor anti-establishment en altright bovendien. Want 1 blik op de podia die Desmet inneemt, volstaat om in te zien dat – net zoals de Franse socioloog en psycholoog Gustave Lebon, uit wiens ‘La psychologie des foules’ (1895) Desmet de mosterd haalde voor zijn massavormingstheorie, een inspiratiebron was voor extreemrechts Frankrijk in het interbellum – ook Desmet voor de kar gespannen wordt door mensen die een reëel gevaar vormen voor de democratie.

Zelfs nadat haar banden met extreemrechts bekend waren, was Desmet niet te beroerd om op de foto te gaan staan met Sarah Melis, ‘woordvoerster’ van Samen voor Vrijheid.

Zo was hij niet te beroerd om, na wat bedenkelijke passages in populistisch rechtse media als PALNWS en Doorbraak, op de foto te gaan staan met Sarah Melis, ‘woordvoerster’ van Samen voor Vrijheid, die een heel groot publiek wist te motiveren om op 21 november in Brussel op straat te komen om tegen de coronamaatregelen te betogen, zelfs nadat haar banden met Belgisch extreemrechts boegbeeld Dries Van Langenhove en de extreemrechtse organisatie Feniks, bekend waren. En toen extremist Stephan Vanberingen (Sasha Vliegen, ook lid van Feniks en een verleden bij onder andere Voorpost), die foto ook deelde met de melding ‘Welkom Mattias’ na wat Desmet een ‘open gesprekje’ noemde, maakte Mattias Desmet er zelfs grapjes over. ‘Banalisering van het kwaad’, zou Arendt, waarmee hij zo graag mee schermt, zeggen.

En bij zijn Amerikaanse doorbraak viel het kwaad al helemaal niet meer te banaliseren, tenzij dan door een grote schare van zijn volgelingen op facebook die de professor intussen overduidelijk kritiekloos en devoot op handen dragen.

Desmet werd in de Verenigde Staten geïntroduceerd in de talkshow van The Joe Rogan Experience (de podcast waarvoor Neil Young en tal van andere muzikanten hun muziek van Spotify haalden uit protest tegen de desinformatie over het coronavirus die erin werd verspreid) door notoir antivaxer Robert Malone gelanceerd werd als bedenker van de ‘mass formation psychosis’-theorie die perfect van toepassing zou op de coronacrisis.

En hoewel Desmet de term ‘psychosis’ nooit gebruikt heeft in combinatie met ‘mass formation’, was deze nieuwe samenstelling een goede tactiek om aan long tail SEO te doen, en de Google-zoekresultaten zodanig te beïnvloeden dat wie naar meer info zocht over ‘mass formation psychosis’ automatisch op rechtse, antivax- en conspiracy-sites terechtkwam.

Voor de Engelse vertaling van zijn boek wist Desmet de achterflap te laten voorzien van lovende kritieken van de crème de la crème uit deze antivax-propagandastal.

De Amerikaanse bal ging voor Desmet verder aan het rollen, stuiterde heel lang binnen het kamp van Childrens Health Defense (‘s werelds invloedrijkste antivax-groep van de bekende Kennedy-telg Robert Kennedy Jr, die deze zomer – rijkelijk laat – door Facebook en Instagram werd geweerd) en voor de Engelse vertaling van zijn boek wist Desmet de achterflap te laten voorzien van lovende kritieken van de crème de la crème uit deze antivax-propagandastal (niet alleen Robert F. Kennedy Jr en Robert Malone maar ook Reiner Fuellmich en andere namen bekend van The Great Barrington Declaration – pleitbezorgers van een zogenaamde omgekeerde lockdown, ingebed in het infame, rechts-libertaire Koch-netwerk) en het te laten uitgeven door Chelsea Green Publishing, een new age uitgeverij die niet vies is van een complottheorie meer of minder. Het werd er gedrukt op 65.000 exemplaren, en nog voor de boekpromotietournee die Desmet – nochtans ongevaccineerd maar naar eigen zeggen met de diplomatieke steun van een ambassadeur uit Florida – er onlangs hield, waren er al 50.000 van verkocht.

Om daarna niet alleen voor interviews aan tafel te schuiven bij Alex Jones, met die ene flagrante leugen waar nu zoveel om is te doen, maar ook bij de populaire Fox New presentator Carslon Tucker, bekend om zijn apocalyptische wereldbeelden en de controversiële manier waarop hij extremistische ideeën en complottheorieën naar miljoenen huishoudens pusht. En al vanaf de eerste dagen van zijn ‘tournee’ stond Desmet op foto’s te pronken met de bekende QAnon-influencer Christiane Nordrup, met Vera Sharav – een boegbeeld van de antivaxlobby die coronavaccins vergelijkt met Zyklon B – en met Susan Sweetin van Freedom Travel Alliance, ‘the travel company for people who think covid is a hoax’ (iets wat Mattias Desmet trouwens ook denkt – zie de vele verwijzingen naar ‘het filmpje van Van Ranst waarbij die zou uitleggen hoe je mensen kan wijsmaken (sic) dat er een pandemie is en zijn ‘beste vriend’ – Brecht Arnaert – voormalig beursgoeroe maar nu vooral goeroe tout court en fervent promotor van de ‘Germaanse geneeskunde’ – ten andere ook) .

𝐎𝐩𝐝𝐫𝐢𝐣𝐯𝐞𝐧 𝐯𝐚𝐧 𝐚𝐧𝐠𝐬𝐭 𝐚𝐥𝐬 𝐬𝐭𝐫𝐚𝐭𝐞𝐠𝐢𝐞

In De Morgen werd vorige week even kritiek gegeven op het feit dat tijdens het interview met Alex Jones op de achtergrond van Desmet beelden werden geprojecteerd van president Biden en Hitler die in elkaar overliepen tot een beeld van Biden met een Hitlersnor bij een Amerikaanse vlag en een hakenkruis,.

Maar Mattias Desmet wuifde die kritiek ook weg op een al even makkelijke manier als die waarop hij zijn flagrante leugen alsof hij met eigen ogen zou hebben gezien hoe in België een openhartoperatie zonder verdoving zou zijn uitgevoerd, maar enkel onder hypnose, afdeed als een verspreking.

“Ik wist niet dat deze beelden op de achtergrond aanwezig waren”, reageerde Mattias Desmet als aanvulling op een online-artikel op DeMorgen.be. “Waarschijnlijk had ik er wel iets van gezegd als ik dat op voorhand geweten had, ik zou de beelden zeker niet zelf vertoond hebben.”

Alweer een flagrante leugen, weten mensen die zich het interview met Mattias Desmet op Pandemic podcast – question everything herinneren (Update: kort na het verschijnen van dit artikel werd de podcast offline gehaald. Je vind de podcast via deze link alsnog terug). Wanneer de interviewer Desmet vraagt wat (zelfverklaarde) wakkere (coronasceptische) mensen kunnen doen om nog meer mensen ‘wakker te schudden’, antwoordt Mattias Desmet (vanaf min. 53 ongeveer):

(Parafrase)”Je moet mensen een alternatief object van angst bieden dat nog schrikwekkender is dan het daadwerkelijke object van angst, en door een alternatief narratief aan te bieden dat nog meer angst inboezemt dan het dominant narratief. En daarbij moet je eerst werken op emoties. Dan pas kan je rationelere argumenten aanbrengen.

 Dat werkt bij mij ook zeer goed. Bij interviews van mij die veel bekeken werden, hebben we dat eens gevraagd aan kijkers: ‘Wat was het juist in deze interviews dat je zo deed wakker schudden’. En wat ze zeiden was: ‘Wel, we werden heel erg bang. Heel erg bang van wat je ons zei over de gevaren van het risico op totalitarisme’.

Dat die techniek om eerst de angst op te drijven zeer goed werkt, merkte ik ook toen ik betrokken was bij het maken van propagandafilmpjes voor bepaalde politieke partijen die een alternatief wilden bieden voor de gebruikelijke coronamaatregelen. Die propagandafilms waren soms zeer succesvol en ik denk dat dat precies kwam omdat ze eerst angstaanjagende beelden lieten zien van totalitaire staten, en dan pas rationelere argumenten gaven over waarom de coronamaatregelen niet deugden voor de samenleving.”

Wat dit fragment blootlegt, is meer dan de zoveelste onwaarheid die Desmet verkondigt wanneer hij beweert dat hij dergelijke beelden dus ‘zeker niet zelf zou hebben vertoond’, terwijl hij die techniek zelf actief geadviseerd heeft, voor ‘anti-coronabeleid-propagandafilmpjes’ van politieke partijen dan nog wel! Wat dit fragment vooral blootlegt, is de bevreemdende ‘parallel’-techniek die Christophe Busch, directeur van het Hannah Arendt Instituut, ook al opmerkte:

“Het boek omvat een bijzonder verstorende methodiek waarbij er eerst wordt gewaarschuwd voor bepaalde problemen en uitdagingen, om vervolgens zelf die weg op te gaan. Waarschuwen voor onfeitelijkheden, door het creëren van onfeitelijkheden. Waarschuwen voor angst, door het creëren van angst. Waarschuwen voor complotten, door het creëren van complotten.”

“Het boek omvat een bijzonder verstorende methodiek waarbij er eerst wordt gewaarschuwd voor bepaalde problemen en uitdagingen, om vervolgens zelf die weg op te gaan.” (Christophe Busch, Hannah Arendt Instituut)

Wie de uitspraken van Mattias Desmet al volgt van in het begin en op zijn Facebookpagina opvolgt welke invloed zijn narratief op zijn volgers en lezers heeft, weet dat het nog verder gaat. Wat Mattias Desmet heeft doen uitgroeien tot een fenomeen is het feit dat hij waarschuwt voor totalitariserende massavorming, door het creëren van totalitariserende massavorming, en dat op een zeer efficiënte manier: namelijk door in te spelen op de affecten van zijn publiek, door hun angst op te drijven. Want pas wanneer de samenleving verhit is, kan hij beginnen ‘Messias-te-Smeden’, zijn lezers en luisteraars manipuleren in een dwingend persoonlijk construct dat nog massavormender en nog totalitariserender is dan de ‘openbaring’ waaruit het construct is ontstaan.

𝐓𝐨𝐭𝐚𝐥𝐢𝐭𝐚𝐫𝐢𝐬𝐞𝐫𝐞𝐧𝐝𝐞 𝐦𝐚𝐬𝐬𝐚𝐯𝐨𝐫𝐦𝐢𝐧𝐠

Aan de basis van de massavormingstheorie ligt het idee dat mensen die leven in een samenleving waar veel ‘vrij zwevende angst’, ‘vrij zwevende frustratie/agressie’, een gebrek aan sociale banden/cohesie en een gebrek aan zingeving aanwezig is, bijzonder gevoelig zouden zijn voor narratieven die op een eenzijdige manier een object van angst aanwijzen en tot een collectieve strijd tegen dat object oproepen.

Er is sprake van een soort van massahypnose, legt Desmet uit, als niet alleen het bewustzijnsveld van het in de massavorming gegrepen individu vernauwd is, maar ook degene die het verhaal articuleert (wat Desmet ‘de menner van de massa’ noemt) mentaal in de greep is van de eigen waan.

Tegen de massavormingstheorie-redenering an sich valt weinig in te brengen. Als we kijken naar de een misnoegde massa die – aangestuurd door fake news, complottheorieën en opruiende taal uit de koker van Trump, alt-right en QAnon – het Capitool bestormde, in de volle overtuiging dat de verkiezingsnederlaag van Trump het resultaat was van verkiezingsfraude en kwaadaardige krachten die achter de schermen tegen hen en hun leider zouden samenspannen, kan het bestaan van een bepaald type groepsdynamiek dat uitmondt in iets wat Desmet ‘totaliserende massavorming’ noemt, moeilijk worden ontkend.

Het bijzondere is evenwel dat Mattias Desmet deze theorie toepast op fenomenen als het klimaat- en het covidbeleid. ‘Het coronaverhaal’ (sic) zou volgens Desmet geen pandemie zijn, en maatregelen die getroffen worden in het kader van de klimaatopwarming zouden ook niet echt nodig zijn. Neen, het zouden dominante discoursen zijn die ons worden opgedrongen om ons te totalitariseren.

En dat Desmet de totalitariserende massavorming precies op deze fenomenen toepast is precies omdat hij daar mensen die “het onmeetbare krampachtig in cijfers proberen duwen” of “waanachtig geloven in de almacht van het menselijk verstand”, als vijandsbeeld kan aanbieden in zijn narratief.

‘𝐖𝐞𝐭𝐞𝐧𝐬𝐜𝐡𝐚𝐩𝐬𝐢𝐝𝐞𝐨𝐥𝐨𝐠𝐢𝐞’ 𝐚𝐥𝐬 𝐛𝐫𝐨𝐧 𝐯𝐚𝐧 𝐚𝐥𝐥𝐞 𝐤𝐰𝐚𝐚𝐝

Het oprijzen van een “nieuw soort totalitarisme” die Desmet ook in de Coronacrisis en het klimaatbeleid meent te ontwaren zou volgens Desmet immers “geen historische toevalligheid” zijn, maar “het symptoom bij uitstek van de Verlichtingstraditie”, en wordt door Desmet volledig op conto gezet van het “mechanistisch-deterministisch gedachtegoed”, die volgens Desmet tot een ideologie zouden zijn uitgegroeid. Een “wetenschapsideologie” van “een waanachtig geloof in het menselijk verstand” die zodanig veel mensen zouden delen dat ze het dominante discours zouden vormen.

De wetenschapsideologie is intrinsiek massavormend en totalitariserend, zo betoogt Desmet, want het is zij die “het wetenschappelijke discours geschikt gemaakt voor doelen” als “de massa mee manipuleren, carrière mee maken, producten mee aan de man te brengen, ermee om de tuin te leiden en landen ermee kleineren en stigmatiseren. Ja, je kunt er zelfs segregatie en exclusie mee verantwoorden (sedert de coronacrisis geen toegang meer tot de publieke ruimte als je het teken van de wetenschappelijke ideologie niet draagt)”.

Allemaal nogal heel kort door de bocht natuurlijk. Zelfs al zou er zo iets zijn als de wetenschappelijke ‘ideologie’, en zelfs al zou het zo zijn dat die dominant zou zijn, en zelfs al zou het zo zijn dat het merendeel van de mensen “saaie bureaucraten en technocraten” (die volgens Desmet aan de leiding zouden staan van “het nieuw soort totalitarisme”, dat zich volgens Desmet “merkwaardig realistisch aftekent aan de maatschappelijke horizon”)… Het is niet omdat Desmet zich inbeeldt dat iets kán gebeuren, dat het ook daadwerkelijk zál gebeuren. Terwijl hij het in zijn boek wel zo voorstelt…

Zo staat in zijn boek een griezelige foto met daarnaast de uitleg: “Na jaren experimenteren met het ‘telen’ van koeien- en hondenfoetussen in een artificiële baarmoeder – een soort plastic zak (zie foto) – menen sommigen dat het nu tijd is om ook voor mensenfoetussen de moederschoot door een kunststofbol te vervangen”. Is dat zo? In heel extreme gevallen of in alle moederschoten? En is dat een soort van consensus die wordt doorgedrukt zonder dat daar een ethisch debat over wordt gevoerd?

Mattias Desmet in de studio van Info Wars

Volgens Desmet beslist wel. We zijn er niet meer zo veraf. Immers, zo zegt hij “Het enige dat nog ontbreekt om dergelijke praktijken helemaal identiek te maken aan de kweekprogramma’s in Huxleys Brave New World is dat de moederstem vervangen wordt door de monotone herhaling van conditionerende boodschappen. (…) opdat de baby “sociaal aangepast ter wereld zal komen”.

Mattias Desmet ziet dit dystopisch beeld al zo voor zich en stelt het ook als iets zeer plausibel voor dat men dat gaat willen. Immers: “En ook de andere voordelen van dit kweekprogramma zijn niet gering. De toekomstige ouders kunnen tijdens de negen maanden van de ‘zwangerschap’ hun leven gewoon verderzetten.”

Om dan nog een stapje verder te gaan om dit Frankensteinscenario helemaal plausibel en realistisch te maken: “De Bottling Room is minder ver weg dan we denken. Het enige dat nodig is om een maatschappij die gegrepen is door de mechanistische ideologie daartoe te overhalen, is een batterij ‘experts’ die dagelijks met statistieken en cijfertjes in het journaal komen aantonen dat kunstmatige baarmoeders de foetus een paar procent beter beschermen tegen allerhande virussen en andere creaturen die in het levende moederlichaam aanwezig zijn. Binnen die logica is wie voor natuurlijke zwangerschap kiest een kind onwaardig – hij stelt het al voor zijn geboorte bloot aan onnodige risico’s.”

𝐕𝐢𝐣𝐚𝐧𝐝𝐛𝐞𝐞𝐥𝐝 𝐢𝐧 𝐞𝐞𝐧 𝐩𝐞𝐫𝐬𝐨𝐨𝐧𝐥𝐢𝐣𝐤 𝐜𝐨𝐧𝐬𝐭𝐫𝐮𝐜𝐭

Wetende dat het hele narratief van Desmet ontstaan is uit de ‘seminale religieuze ervaring’ van de ‘openbaring’ van het woord en het beeld van ‘totalitarisme’, en wetende dat het hele narratief een construct van Desmet is dat zo dwingend is dat het niet mag worden bevraagd, en wetende dat de afkeer van Desmet tegen ‘de wetenschappers’ zodanig groot is dat hij bij de toepassing van zijn construct op de coronacrisis expert-virologen bestempelt als Orwelliaanse ‘varkens’, artsen van grootschalige fraude met overlijdensaktes, wetenschappers van een internationaal falen, en het hele beleid van doelbewuste totalitarisering niet voortkomt uit ‘schromelijke zelfoverschatting’, kan deze immense haat tegen mensen die ‘krampachtig het onmeetbare in cijfers proberen wringen’ en ‘waanachtig geloven in de almacht van het menselijke verstand’ niet anders dan voortkomen uit een zeer persoonlijke ervaring, waarvan de hypothese is dat die geworteld is in zijn doctoraat.

Die hypothese lijkt ook congruent met het feit dat Desmet het precies sinds zijn doctoraat nodig lijkt te vinden om keer op keer wetenschappers die werken op basis van waarneming en statistiek aan te vallen: zie niet enkel ‘De psychologie van het totalitarisme’, maar ook het merendeel van zijn publicaties na zijn doctoraat, zijn boek ‘The pursuit of objectivity in psychology’, maar zie ook het eerste deel van ‘Lacan’s logic of subjectivity : a walk on the graph of desire’, waar Desmet zich opnieuw in allerlei vreemde kwantumbochten wringt om aan te tonen dat wetenschap op basis van waarnemingen en statistiek nooit tot waardevol weten zou kunnen komen, terwijl die hele uitleg daar zelfs niet eens iets ter zake doet voor hetgeen volgt.

Desmet heeft gedoctoreerd onder emeritus Paul Verhaeghe, die zich tegen de aanvallen op de vakgroep psychoanalyse door sceptici, wetenschapsfilosofen en gedragstherapeuten, meende te moeten verdedigen door zich te omringen met ‘assistenten en docenten die zowel in psychoanalyse, als in statistiek en methodologie uitblonken’ om hun psychoanalytisch onderzoek in hetzelfde jasje te steken als dat van de natuurwetenschappen en het uit te voeren volgens dezelfde ‘objectief’ wetenschappelijk methode.

Desmet was één van die mensen die als doctoraat een ‘psychometrische studie’ over de hysterische en de dwangneurotische depressie opgedragen kreeg. Desmet stootte hierbij op de onmogelijkheid om dat in statistiek te gieten (een die perfect voorspelbaar was – psychoanalyse draait immers om het singuliere subject als spreekwezen en laat zich niet vatten in statistiek en cijfers) en bestudeerde daarbij ook de replicatiecrisis, die – zo geeft Desmet eerst toe – zich vooral in de geneeskunde en de psychologie lieten gevoelen bij ‘concullega’s’ die het functioneren van de mens toch in meetbare cijfers en statistieken pretendeerden te kunnen gieten, om van daaruit te besluiten, en te projecteren op elke wetenschapper en statisticus: “Het leven laat zich enkel met metafoor en poëzie verdedigen en die klinken gewoonlijk minder luid dan het dreunen van de mechanistische argumenten”.

Vandaar ook de hele oproep tot “vrijmoedig waarheidsspreken” van Desmet, wat bij Desmet dus neerkomt op het prediken van de eigen waan dat ‘wetenschappers die werken op basis van waarneming en statistiek’ kwalitatief twijfelachtige resultaten afleveren en als persoon ethisch laakbaar zouden zijn. Immers, zo meent Desmet sinds zijn doctoraat: “De problematische kwaliteit van wetenschappelijk onderzoek roept nogal wat prangende vragen op”. “Wie het onmeetbare toch probeert in cijfers te wringen, voelt dat zijn onderzoek weinig echte waarde heeft en vindt wellicht ook minder motivatie om secuur en met plichtsbesef te werken.”

𝐕𝐞𝐫𝐭𝐨𝐞𝐛𝐞𝐥𝐞𝐧𝐝𝐞 𝐰𝐚𝐚𝐧

Heidegger stelde het heel duidelijk: wetenschap is de logica van de dingen en men kan de mens niet begrijpen met de logica van de dingen. De mens is geen object maar een subject. Voor menselijk gedrag is er geen echte wetenschap. Maar er zijn wel waarnemingen en statistische gegevens. Dus daar moet, wie mens en maatschappij wil bestuderen, het inderdaad mee doen.

En ook Paul Verhaeghe gaf expliciet aan dat een zogenaamd ‘Nieuw Groot Verhaal’ op wetenschappen moet zijn gebaseerd want pas dan dat is onze gedeelde werkelijkheid. Pas dan kan een Groot Verhaal sturend en verbindend zijn. Een construct dat op een vertroebelende waan is gebaseerd geeft geen richting en trekt mensen juist weg uit de gedeelde samenleving in plaats van te verbinden.

Zeker als die mensen bespeeld worden door een goeroe die er wonderwel in slaagt om zijn eigen gedachtegoed massaal ingang te doen vinden, alsof het een experiment in totalitariserende massavorming betreft.

En al heel zeker wanneer dat gebeurt door een psycholoog die het geloof in zijn eigen angst-voor-de-angst-narratief voorstelt als oplossing of door een professor maatschappijkritiek die zich met een godsdienstig narratief als sekteleider gedraagt.

En al helemaal zeker als een prof zich als evangelist voor altright gedraagt met een religie die uitdrukkelijk anti-wetenschappelijk is en waar wetenschappers juist als baarlijke duivels en bron van alle kwaad worden voorgesteld.

𝐄𝐞𝐧 𝐧𝐢𝐞𝐮𝐰 𝐠𝐫𝐨𝐨𝐭 𝐯𝐞𝐫𝐡𝐚𝐚𝐥 𝐚𝐥𝐬 𝐝𝐞𝐦𝐨𝐜𝐫𝐚𝐭𝐢𝐬𝐜𝐡 𝐚𝐧𝐭𝐰𝐨𝐨𝐫𝐝?

Dat een professor klinische psychologie die in zijn waan zijn eigen naam (Messias de Smid) is kunnen worden en die internationaal is kunnen uitgroeien tot visionair dystopisch ziener van een massavormend totalitarisme waaraan hij zelf een zorgwekkend grote steen bijdraagt, is mede mogelijk gemaakt door tal van ideologische tendensen in de actuele maatschappij.

Zo is er de vervagende grens tussen feit en fictie in deze post-truth-tijden enerzijds en het feit dat ‘identiteit’ voor steeds meer mensen lijkt neer te komen op het formeel en verbaal ‘belijden’ van tot welke groep ze behoren anderzijds.

En zo is er de dogmatische houding van bepaalde wetenschappers tegen over elkaars methodologie om mens en maatschappij te begrijpen waardoor een grote groep mensen zich gewrongen voelt tussen 2 diametraal tegenovergestelde ‘discours’ – een discours van het rationele, het concrete, het feitelijke en het meetbare versus een discours van het emotionele, het abstracte, het symbolische en het existentiële – en menen kant te moeten kiezen.

En te midden van dat alles worden we dan nog eens overspoeld door ontelbare stromen aan desinformatie gepromoot door internationale alt right-groeperingen waardoor een hele groep mensen zich laat ontwortelen.

En nu ook door een professor psychologie die de religieuze memes, gedichten en poëtisch taalgebruik niet schuwt om zichzelf als door en door humaan en menslievend te presenteren. Waardoor die erin slaagt om tal van onze medemensen in een ‘kamp’ te trekken dat een meer dan reëel gevaar vormt voor de wetenschap, de journalistiek, de democratie, het onderwijs en de samenleving,

Mattias Desmet heeft gelijk wanneer hij stelt dat we leven in een samenleving waar veel ‘vrij zwevende angst’, ‘vrij zwevende frustratie/agressie’, een gebrek aan sociale banden/cohesie en een gebrek aan zingeving aanwezig is, maar dat alles maakt hij met zijn narratief alleen maar erger.

Mattias Desmet heeft gelijk wanneer hij stelt dat we leven in een samenleving waar veel ‘vrij zwevende angst’, ‘vrij zwevende frustratie/agressie’, een gebrek aan sociale banden/cohesie en een gebrek aan zingeving aanwezig is. Maar de manier waarop hij deze ‘basisvoorwaarden voor totalitariserende massavorming’ alleen maar erger maakt door in te spelen op de affecten van zijn publiek kwestie van zijn eigen waanzinnig en dwingend gedachteconstruct te kunnen opdringen, door hun angst op te drijven kwestie van er een angst-voor-de-angst narratief als ‘antwoord’ op te formuleren, door totalitariserende massavorming te creëren kwestie van zelf nog beter massavormend te kunnen totaliseren, is zowat het meest laakbare wat je van een mens mag verwachten, laat staan van een professor klinische psychologie.

Willen we écht streven naar een nieuw groot verhaal, dat écht sturing geeft én echt verbindt in plaats van de polarisering en het wantrouwen middels complotnarratieven alleen maar groter te maken, dan zal dat moeten gebeuren aan de hand van naar cohesiebevorderende narratieven die verteld worden vanuit een overkoepelend in plaats van vanuit een dogmatisch eenzijdig perspectief.

En dan moeten we écht kritisch zijn en onze blik richten op de reële uitdagingen waar we als samenleving doorheen moeten in plaats van ons blind te staren op vijandsbeelden die ons worden aangeboden maar die ons afleiden van wat de echte bedreigingen zijn. Zoals klimaat, zoals oorlog, zoals de toenemende economische ongelijkheid, zoals migratie, zoals discriminatie, zoals kansarmoede. Om er maar enkele te noemen.

𝐈𝐝𝐞𝐨𝐥𝐨𝐠𝐢𝐬𝐜𝐡𝐞 (her)𝐛𝐞𝐭𝐨𝐯𝐞𝐫𝐢𝐧𝐠

Zelf heb ik van Mattias Desmet in elk geval geleerd hoe je met nieuw alternatief gedachtengoed veel volgelingen om je kan scharen. Al is het zaak om die voor de goede zaak in te zetten: om het wantrouwen, de angst, de eenzaamheid en de frustraties van mensen tegenover de rest van de samenleving te overwinnen in plaats van ze te versterken. En om mensen terug met de gedeelde samenleving en elkaar te verbinden, in plaats van ze samen te laten klitten in je eigen parallelle waanconstruct, wel wetende dat er weinig is dat die mensen echt verbindt, op het feit na dat ze jou en jouw vijandsbeeld volgen.

Wat daarvoor nodig is, is een soort van ‘ideologische (her)betovering’ in ons denken over mens en maatschappij. Ideologisch, want mensen die Desmet volgen (en die doen dat uiteraard niet allemaal volledig devoot doen, de meesten houden eraan om ‘hun eigen mening te vormen’ en zichzelf expliciet als dusdanig te benoemen, al ontbreken in veel gevallen toch erg duidelijk de kritische vaardigheden daartoe) zijn op politiek en economisch vlak heel modaal. Dus het ligt hier niet zozeer aan iets concreets of politiek, wel aan het feit dat een grote groep mensen zich niet aangesproken, laat staan ‘begeesterd’ voelt door de traditionele manier van denken over en aanspreken van mens en maatschappij.

We hebben een denken én een narratief nodig dat veel meer aandacht heeft voor ‘wat een mens tot typisch mens maakt’, zoals Desmet ook doet, maar laat het dan a.u.b. gaan over ‘wat een mens tot typisch mens maakt’ in de échte en gedeelde maatschappij’ (in tegenstelling tot het imaginaire construct zoals de singuliere, religieuze waan van een Desmet die ‘de wetenschappen’, ‘zij die het onmeetbare krampachtig in cijfers proberen te wringen’, zij die ‘waanachtig geloven in de almacht van het menseljjk verstand’ als vijandsbeeld heeft vanuit een eigen trauma over zijn doctoraat, of het denken van zijn volgers die letterlijk zin geven aan de maatschappij door letterlijk betekenis toe te voegen aan de echte, gedeelde maatschappij, namelijk die van een ‘evil genius conspiracy die vanuit de achtergrond van alles hetgeen in de ‘façade voor de slapenden’ gebeurt regisseert ).

Wat ontbreekt om echt van een samenleving te kunnen spreken is samenwerking tussen verschillende wetenschappelijke disciplines die elk op hun manier tot een weten over mens en maatschappij proberen komen, maar dan wel op basis van waarnemingen en statistische gegevens, niet op basis van een waan.

Wat ons in dat kader ontbreekt om echt van een samenleving te kunnen spreken is samenwerking tussen verschillende wetenschappelijke disciplines die elk op hun manier tot een weten over mens en maatschappij proberen komen (niet alleen via de vertrouwde causale logica, de logica van de wetenschap die ook voor objecten geldt, de logica van de dingen die passief de wetten van de natuur volgen maar ook via een logica die men eerder van de orde van het ‘existentiële’ kan noemen, de logica van het spreekwezen, van de mens met een verlangen en een onbewuste) , maar dan wel op basis van waarnemingen en statistische gegevens, niet op basis van een waan.

En wat we volgens mij ook nodig hebben zijn collectieve narratieven en rituelen die de inzichten die uit een dergelijk denken voortkomen in de praktijk vertalen. Collectieve narratieven die inzien dat mens en maatschappij gevat zijn tussen natuur en cultuur, tussen biologie en maatschappij, tussen feiten en mythes, tussen genen en memen. En collectieve rituelen, die zowel oog hebben voor de concrete als de symbolische dimensie van mens en maatschappij, zoals bv. een beweging als de Gele Hesjes of de Waarheids- en Verzoeningscommissie van Desmond Tutu. Om maar enkele voorbeelden te noemen die het eerst in me opkomen. Wellicht zijn er nog zoveel meer.

Maar daarvoor hebben we nog meer mensen nodig. Mensen met het hart op de juiste plaats: doeners en denkers. Mensen zoals ook u, Ignaas Devisch.

Aanvulling 16 september 2022

Uit het voorwoord van een eerder boek van Mattias Desmet: Lacan’s logic of subjectivity : a walk on the graph of desire’:

“While writing this book, I often imagined the Japanese swordsmith who forges the katana. The blacksmith hammers on the glowing bar of steel until it has the length of the intended blade. He then folds it together to half the length. Then he forges it again to full length. He repeats this action seemingly edlessky, to the calm rhythm of the seasons that traverse the country. The cycle of forging cleans the steel of all impurities; gives it its character; gives it the sound that will resonate when it meets the resistances of life. It continues until the smith interrupts the cycle, gives the sword its definitive form and sends it out into the world.

It is not clear why my parental family carries the name it does – Desmet (which in English means ‘the smith’). To the extet that history allows me to unravel the origins of my family, my paternal ancestors were carpenters, sometimes cartwrights. They also forged, the traces of which I have seen with my own eyes (!) in my grandfather’s workshop. The metal rings he wrapped around wooden sledgehammers or wagon wheels, for example. However, this arguably ws not a regular enough occurrence to justify carrying the name ‘the smith’.

A memory comes drifting by: My gather is sitting at the kitchen table and I, about eight years old, am standing next to him. (…)”

Merk op dat Desmet hier ook zegt:  ‘I’ve seen it with my ow eyes’, zoals hij ook zegt in het interview met Alex Jones zegt dat hij met eigen ogen zou hebben gezien hoe in België een openhartoperatie zonder verdoving zou zijn uitgevoerd, maar enkel onder hypnose.

Een echte psychoanalyticus weet hiermee ongetwijfeld wellicht meer dan genoeg om in te zien dat mijn keuze voor de bijnaam ‘Messias De Smid’ wel degelijk gemotiveerd is. Mattias Desmet zelf is nauwelijks een psychoanalyticus te noemen, aangezien hij in zijn narratief over totalitariserende massavormende de band met de psychoanalytische theorievorming en ethiek zo goed als volledige losgelaten heeft en zijn persoonlijke waan tussen zichzelf en zijn waarneming laat komen. Zie ook de uitspraak van Stijn Van Heule, voorzitter van de vakgroep psychoanalyse van de UGent, die in De Standaard formeel was:  ‘Desmet spreekt ten persoonlijke titel. Dit heeft niets met psychoanalyse te maken.’ ) + het feit dat het filmpje waarin Desmet zijn eigen wakker-maak-angst-voor-de-angststrategie uit de doeken op basis van dezelfde metafoor.