(In de eerste week van augustus 2022)  zagen we recordbrekende hittegolven over heel Europa spoelen. Natuurbranden scheurden over Spanje, Portugal en Frankrijk. De Londense brandweer had zijn drukste dag sinds de Tweede Wereldoorlog. Groot-Brittannië beleefde zijn heetste dag ooit geregistreerd: 40.3°C.

Dit weekend riepen in China meer dan 12 steden het “hoogst mogelijke hittealarm” uit met meer dan 900 miljoen slachtoffers van een verzengende hittegolf vergezeld van grote overstromingen en landverschuivingen in grote delen van Zuid-China.

Tientallen mensen zijn gestorven. Miljoenen Chinezen zijn ontheemd. De economische verliezen lopen op tot miljarden yuans.

Droogtes, die gewassen en vee vernielden en vele mensen verplichtten hun huizen te ontvluchten, dreigen met een fatale hongersnood in de Hoorn van Afrika. Meer dan 100 miljoen mensen in 24 staten van de Verenigde Staten leven onderhevig aan hittealarmen met temperaturen die van 32 tot meer dan 38° C gaan.

Our Climate Future – by Mr. Fish

Bosbranden hebben duizenden hectaren vernield in California. Meer dan 73 procent van de staat New Mexico lijdt onder een “extreme” of “ernstige” droogte. Duizenden mensen moesten zaterdag vluchten voor een zich snel uitbreidende bosbrand nabij Yosemite National Park en 2000 huizen en ondernemingen zaten zonder elektriciteit.

En het is niet alsof we van niets wisten. Het is niet alsof we geen wetenschappelijke evidentie hadden. Het is niet alsof we de voortdurende ecologische degeneratie en ondergang van diersoorten niet konden zien gebeuren.

Maar toch reageerden we niet.

Het resultaat zal massale dodencijfers zijn met slachtoffers waarvan het aantal de moordzuchtige rooftochten van fascisme, stalinisme en Mao Zedong’s China zullen doen verbleken.

Het wanhopige antwoord bestaat erin nog meer kolen te verbranden, vooral nu de prijzen van olie en gas de lucht inschoten, en het leven van de kernenergie-installaties te verlengen om de economie te steunen en koude lucht te produceren.

Dit is een zelfvernietigende reactie. President Joe Biden heeft meer nieuwe olieboringen goedgekeurd dan de eerdere President Donald Trump. Eenmaal de elektriciteitspannes beginnen, zoals in India, zullen de hittegolven een grimmige tol opeisen.

“De helft van de mensheid bevindt zich in een gevarenzone, met overstromingen, droogtes, extreme stormen en natuurbranden,” verkondigde VN-secretaris-generaal Antonio Guterres, aan de ministers van 40 landen die op 18 juli bijeen gekomen waren om de klimaatcrisis te bespreken.

Demonstratie Extinction Rebellion, Melbourne, Australië, 2021. Foto: Matt Hrkac/CC BY-SA 2:0

“Geen enkel land is immuun. Maar we houden niettemin gewoon verder vast aan onze fossiele olieverslaving. We hebben een keuze,” voegde hij eraan toe. “Collectieve actie of collectieve  zelfmoord.”

Het Antropocene tijdperk – het tijdperk van de mens, dat de uitroeiing van planten en dieren en de pollutie van grond, lucht en oceanen veroorzaakt – is aan het versnellen. De zeeniveaus zijn drie maal sneller aan het stijgen dan voorspeld.

Het poolijs is aan het verdwijnen aan een nooit eerder voorziene ritme. Zelfs als we vandaag stoppen met de uitstoot van koolstof -we bereikten reeds het niveau van 419 deeltjes per miljoen- zullen de concentraties van  koolstofdioxide verder opklimmen tot 550 deeltjes per miljoen door de hitte die vastzit in de oceanen.

De globale temperaturen, zelfs in de meest optimistische scenario’s, zullen tenminste een eeuw lang verder stijgen. Dit veronderstelt dat we de crisis te lijf moeten gaan. Onze aarde is onherbergzaam aan het worden voor het grootste deel van alle leven.

Terug naar gesloten wooncomplexen

De gemiddelde wereldwijde temperatuur is met ongeveer 1,1 graden Celsius gestegen sinds 1880. We zijn een kantelpunt van 2 graden Celsius aan het naderen waar de biosfeer zodanig gedegradeerd zal raken dat niets ons nog kan redden.

De regerende klasse heeft gedurende tientallen jaren de realiteit van de klimaatcrisis genegeerd of zij erkende de crisis en deed niets. We slaapwandelden regelrecht een catastrofe binnen.

Landerosie door ontbossing en extensieve landbouw, Ngorongoro Highlands, Tanzania. Foto: Stephan Schram/Alamy Stock Photo

Recordhittegolven. Monsterachtige droogtes. Verschuivingen in regenvalpatronen. Afnemende gewasopbrengsten. Het smelten van de poolijskappen en gletsjers die leiden tot de stijging van de zeeniveaus. Overstromingen. Natuurbranden. Pandemies. De ineenstorting van toeleveringsketens. Massamigraties. Uitbreidende woestijnen.

De verzuring van de oceanen die leidt tot de uitdoving van het leven in zee, een voedingsbron voor miljarden mensen. Feedbackloops zullen tonen hoe de ene milieucatastrofe een andere milieucatastrofe verergert. De ineenstorting zal niet lineair zijn. Dit zijn de voorbodes van wat ons in de toekomst te wachten staat.

De sociale cohesie en de rechtsorde zullen uit elkaar vallen. Dit gebeurt reeds in vele delen van het globale Zuiden. Een meedogenloos veiligheids- en bewakingsapparaat, aan de hand van een sterk gemilitariseerde politie, zal de industriële landen omvormen tot klimaatburchten om de vluchtelingen buiten te houden en opstanden van een alsmaar wanhopiger publiek te voorkomen.

De regerende oligarchen zullen zich terugtrekken in beveiligde wooncomplexen waar de inwoners toegang zullen hebben tot diensten en voorzieningen, inclusief voedsel, water en gezondheidszorg, ontoegankelijk voor de rest van de wereld.

Stemmingen, lobbyen, verzoekschriften, donaties aan milieulobbygroepen, desinvesteringscampagnes en protestacties met het doel de globale regerende klasse te dwingen de klimaatcatastrofe aan te pakken, bleken niet meer resultaat te hebben dan de bijgelovige smeekbedes van de slachtoffers van klierziektes tot Engels koning Henry VIII om hen te genezen dankzij een koninklijke handoplegging.

In 1900 produceerde de verbranding van fossiele brandstoffen – meestal kolen – ongeveer 2 miljard ton koolstofdioxide per jaar. Dat cijfer was in 1950 reeds verdrievoudigd. Vandaag ligt dat cijfer 20 maal hoger dan in 1900. Gedurende de laatste 60 jaar verliep de stijging van CO2 ongeveer 100 maal sneller dan wat de aarde meemaakte gedurende de overgang sinds het laatste ijstijdperk.

Drie Modellen voor de Toekomst

De laatste keer dat de temperatuur van de aarde 4 graden Celsius steeg, bestonden de poolijskappen niet en bevonden de zeespiegels zich boven hun huidige niveaus.

Interview van Chris Hedges met klimaatexpert Roger Hallam (28’49”):

Er bestaan drie wiskundige modellen voor de toekomst:

1. Een massale uitsterving van misschien 70 procent van de menselijke bevolking en daarna een ongemakkelijke stabilisatie;
2. De uitsterving van het menselijke en de meeste andere soorten;
3. Een onmiddellijke en radicale herconfiguratie van de menselijke maatschappij om de biosfeer te beschermen.

Dit derde scenario is afhankelijk van een onmiddellijke stopzetting van de productie en consumptie van fossiele brandstoffen, de ommekeer naar een plantengebaseerd dieet om een einde te maken aan de dierengebaseerde landbouwindustrie -die bijna een even grote bijdrage levert aan de broeikasgassen als de fossiele brandstoffenindustrie-, de vergroening van de woestijnen en het herstel van de regenwouden.

We weten al tientallen jaren wat het gebruik van honderd miljoen jaren zonlicht, opgeslagen in de vorm van kolen en petroleum, kunnen veroorzaken aan het klimaat. Reeds in het begin van de jaren 1930 suggereerde de Britse ingenieur Guy Stewart Callendar dat het groter gehalte aan CO2 de planeet aan het opwarmen was.

Van het einde van de jaren 1979 tot het begin van de jaren 1980 bepaalden wetenschappers in bedrijven zoals Exxon en Shell dat de verbranding van fossiele brandstoffen bijdroeg tot de stijging van de globale temperatuur.

“Er bestaat bezorgdheid bij enkele wetenschappelijke groepen dat, eenmaal de gevolgen meetbaar zullen zijn, zij onomkeerbaar zouden kunnen zijn en dat nog weinig zou kunnen gedaan worden om de situatie op korte termijn te corrigeren”, meldde in 1982 een interne briefing gericht aan Exxon’s management.

Interview van Chris Hedges met klimaatexpert James Hansen (29’33”):

NASA Dr. James Hansen (NASA) vertelde in 1988 aan de Senaat van de VS dat de opbouw van CO2 en andere gassen de oorzaak was van de hittestijging.

Maar in 1989 beslisten Exxon, Shell en andere fossiele brandstoffenbedrijven dat de risico’s voor hun winsten, te wijten aan grote veranderingen in de uitbating van fossiele brandstoffen en hun consumptie, onaanvaardbaar waren.

Ze investeerden in zware lobby en financierden valse onderzoeken en propagandacampagnes om de wetenschap rond klimaatnoodtoestanden te discrediteren.

Amerikaans onderzoeksjournalist, academicus en auteur Christian Parenti citeert in zijn boek Tropic of Chaos: Climate Change and the New Geography of Violence uit het rapport The Age of Consequences: The Foreign Policy and National Security Implications of Global Climate Change uit 2007 van het Center for Strategic and International Studies en het Center for a New American Security.

R. James Woolsey, voormalig directeur van de Central Intelligence Agency, schrijft in het laatste deel van dit rapport:

“In een wereld die geconfronteerd zal worden met een stijging van de zeespiegel van twee meter, en voortdurende overstromingen, zal het een buitengewone inspanning vergen van de VS, of van eender welk ander land, om verder te kijken dan zijn eigen redding.”

“Alle manieren waarop de mens in het verleden met natuurrampen is omgegaan zouden in één wereldbrand kunnen samenkomen: woede over het onvermogen van de overheid om met de acute en onvoorspelbare crisissen om te gaan; religieus fanatisme, misschien zelfs een dramatische toename van sekten die het einde der tijden voorspellen; vijandigheid en geweld tegen migranten en minderheidsgroepen, in een tijd van demografische veranderingen en toegenomen wereldwijde migratie; intra- en interstatelijke conflicten over hulpbronnen, vooral voor voedsel en zoet water. Altruïsme en vrijgevigheid zouden er geen plaats meer kennen.”

De winsten uit fossiele brandstoffen en de levensstijl die de verbranding van fossiele brandstoffen de bevoorrechten op deze planeet verschaft overschaduwen een rationele reactie. Deze mislukking is moorddadig.

Australisch filosoof en ethicus Clive Hamilton spreekt in zijn Requiem for a Species: Why We Resist the Truth About Climate Change van een donkere opluchting die voortkomt uit de aanvaarding dat “catastrofale klimaatverandering vrijwel zeker is”.

“Maar intellectuele aanvaarding is niet hetzelfde als emotioneel de mogelijkheid accepteren dat de wereld zoals wij die kennen op weg is naar een gruwelijk einde,” schrijft Hamilton. “Het is hetzelfde met onze eigen dood; we ‘accepteren’ allemaal dat we zullen sterven, maar pas als de dood nabij is, worden we geconfronteerd met de ware betekenis van onze sterfelijkheid.”

Milieuactivisten, van de Sierra Club tot 350.org, hebben de heersende klasse in de wereld jammerlijk verkeerd ingeschat, in de overtuiging dat zij onder druk konden worden gezet of overtuigd om de gigantische hervormingen uit te voeren die noodzakelijk zijn om de afdaling naar een klimaathel te stoppen.

Deze milieuorganisaties geloofden in empowerment van mensen door hoop, zelfs als die hoop op een leugen was gebaseerd. Ze waren niet in staat of bereid om de waarheid te spreken.

Deze Pollyannas van het klimaat (naar het hoofdpersonage in de romans Polyanna (1913) en Polyanna returns (1916) van Eleanor H. Porter (1868-1920), klassiekers van de kinderliteratuur in de VS, Pollyanna is een klein meisje dat alleen de positieve kant van de dingen ziet), zoals Hamilton ze noemt, “passen dezelfde tactiek toe als doemdenkers, maar dan in omgekeerde zin. In plaats van een heel klein risico op een ramp te overdrijven, minimaliseren ze een heel groot risico op een ramp.”

Mensen wonen al 6000 jaren in steden en staten, “(dat is) slechts 0,2 procent van de twee en een half miljoen jaar sinds onze eerste voorouder een steen sleep,” merkt antropoloog Ronald Wright op zijn A Short History of Progress. De ontelbare beschavingen die in die 6000 jaar zijn opgebouwd, zijn allemaal in verval geraakt en ineengestort, de meeste door ondoordachte uitputting van de natuurlijke hulpbronnen die hen in stand hielden.

De laatste generatie van de wereldbeschaving werd gedomineerd door Europeanen, die industriële oorlogsvoering en genocide gebruikten om een groot deel van de planeet te beheersen. De Europeanen en Euro-Amerikanen begonnen een 500 jaar durende globale plundertocht van verovering, uitbuiting en vervuiling van de aarde – waarbij ze de inheemse gemeenschappen uit de weg ruimden, die al duizenden jaren zorg droegen voor het milieu.

De manie van onophoudelijke economische expansie en uitbuiting werd versneld door de Industriële Revolutie twee en een halve eeuw geleden en is een vloek geworden, een doodvonnis.

Antropologen als Joseph Tainter in The Collapse of Complex Societies, Charles L. Redman in Human Impact on Ancient Environments en Ronald Wright in A Short History of Progress, hebben de bekende patronen uiteengezet die leiden tot het uiteenvallen van systemen. Beschavingen, schrijft Tainter, zijn “breekbare, vergankelijke dingen.” Ineenstorting, is een terugkerend kenmerk van menselijke samenlevingen.”

Deze keer zal de hele planeet ten onder gaan. Er zal, bij deze uiteindelijke ineenstorting, geen nieuw land meer over zijn om te exploiteren, geen nieuwe volkeren meer om te onderwerpen of nieuwe beschavingen om de oude te vervangen. We zullen alle hulpbronnen van de wereld hebben opgebruikt en de planeet zo verlaten achterlaten als bij de laatste dagen van het ontvolkte Paaseiland.

Ineenstorting komt in de menselijke geschiedenis voor bij complexe samenlevingen, telkens kort nadat zij hun periode van grootste macht en welvaart hebben bereikt.

“Een van de meest pathetische aspecten van de menselijke geschiedenis is dat elke beschaving zichzelf het meest pretentieus uitdrukt, haar gedeeltelijke en universele waarden het meest overtuigend samenstelt, en onsterfelijkheid voor haar eindige bestaan claimt op het moment dat het verval dat de dood inluidt, al is ingezet,” schreef theoloog Reinhold Niebuhr in Beyond Tragedy: Essays on the Christian Interpretation of Tragedy.

Juist datgene waardoor samenlevingen op korte termijn tot bloei komen, namelijk nieuwe manieren om het milieu te exploiteren zoals de uitvinding van irrigatie of het gebruik van fossiele brandstoffen, leiden op de lange termijn tot een ramp. Dit is wat Wright de ‘vooruitgangsval’ noemt.

“We hebben een industriële machine in gang gezet die zo complex is en zo afhankelijk van expansie,” merkt Wright op, “dat we niet weten hoe we het met minder moeten doen of hoe we naar een stabiele toestand moeten gaan wat betreft onze eisen aan de natuur.”

Het Amerikaanse leger, dat de wereld wil domineren, is verantwoordelijk voor de grootste uitstoot van broeikasgassen, volgens een rapport van de Brown University. Dit is hetzelfde leger dat de opwarming van de aarde heeft bestempeld als een “motor voor bedreigingen” en “een versneller van instabiliteit of conflicten”.

De machteloosheid die velen zullen voelen door de ecologische en economische chaos zal nog meer collectieve waanideeën losmaken, zoals het fundamentalistische geloof in een god of goden die naar de aarde zullen terugkeren om ons te redden.

Christelijk rechts biedt een toevluchtsoord voor dit soort magisch denken. Crisisculten verspreidden zich snel onder inheemse Amerikaanse gemeenschappen op het einde van de 19de eeuw, toen de kuddes buffels en de overgebleven volksstammen met uitroeiing werden bedreigd.

De waanzin van massale vleesproductie. Kippenfarm in Florida. Foto: USDA/Larry Rana/Public Domain

Spirituele dansen deden de hoop ontstaan dat alle verschrikkingen van de witte beschaving – de spoorwegen, de moorddadige cavalerie-eenheden, de houthandelaren, de mijnspeculanten, de gehate stammenbureaus van de overheid, het prikkeldraad, de machinegeweren, zelfs de witte man zelf – zouden dan verdwijnen. Onze hedendaagse psychologische bedrading is niet anders.

De grootste existentiële crisis van onze tijd is dat we tegelijkertijd bereid moeten zijn om de somberheid die voor ons ligt te accepteren en ons te verzetten. De heersende klasse in de wereld heeft haar legitimiteit en geloofwaardigheid verloren.

Zij moet worden vervangen. Het zal aanhoudende massale burgerlijke ongehoorzaamheid vereisen, zoals de acties van Extinction Rebellion, om de heersers van de wereld uit hun macht te ontzetten.

Zodra de heersers ons als een echte bedreiging zien, zullen ze wreed en zelfs barbaars worden in hun pogingen om vast te houden aan hun bevoorrechte posities. We zullen er misschien niet in slagen om deze dodenmars te stoppen.

Maar laat zij die na ons komen, vooral onze kinderen, zeggen dat we het geprobeerd hebben.

The Dawn of the Apocalypse werd vertaald door Roos De Witte en Ann Dejaeghere. Chris Hedges, een journalist die de Pulitzer-prijs won, was 15 jaar buitenlands correspondent voor The New York Times, waar hij voor de krant het Midden Oostenbureau en het Balkanbureau leidde. Daarvoor werkte hij als buitenlandcorrespondent voor The Dallas Morning News, The Christian Science Monitor en openbare radiozender NPR. Hij is gastheer van de show The Chris Hedges Report.