Voor Joachim Lafosse (°1975) is “cineast zijn het mysterie filmen. Je moet een blik delen met het publiek maar die blik moet mysterieus zijn”. Dat de Brusselse regisseur van Folie Privée (2004), Nue Propriété (2006), Elève Libre (2008), À perdre la raison (2012), L’économie du couple (2016), Continuer (2018) en Les Intranquilles (2021) ruimte laat voor het onverklaarbare en complexe heeft alles te maken met zijn aandacht voor menselijkheid. Met zijn verlangen tegelijk te ontroeren en te doen nadenken, bij de kijker een emotie te creëren die leidt naar reflectie.

Les intranquilles van Joachim Lafosse.

De tafel van Lafosse

Niet toevallig spelen veel scènes zich bij Lafosse af rond een tafel, in een huis clos waar de spanningen hoog oplopen en de emotionele botsingen niet uitblijven. In tegenstelling tot veel filmmakers kiest hij daarbij niet voor identificatie en beoordeling. Afstandelijkheid staat echter niet in de weg van empathie en begrip. Lafosse dwingt de kijker in de positie van toeschouwer maar zit tegelijk met zijn camera zo dicht op de huid van de protagonisten dat de onderdompeling in de emotionele turbulentie totaal is.

In Les Intranquilles werkt Lafosse vaak met een schoudergehouden camera om een gevoel van rusteloosheid te creëren. Maar hij puurt ook intense spanning en dreiging uit opnamen via een statische camera.

Zo vat hij in een confrontatiescène hoe de protagonist een levend tableau ensceneert met familieleden die evolueren van angst via onmacht en radeloosheid naar verslagenheid en berusting. Een gamma gevoelens gevoed door boosheid en liefde, passie en uitputting. Resultaat is een levendige film die ondanks het ernstige onderwerp – de impact van bipolariteit op een familie – en de dramatische ontwikkelingen heel warm en hoopvol aanvoelt.

Les intranquilles van Joachim Lafosse.

Autobiografische inspiratie

De verhalen die Lafosse vertelt draaien rond mensen en intimiteit. Rond familiegeschiedenissen. Vandaar die centrale rol van de tafel en de huiselijke leefruimte. Vandaar ook de nadrukkelijke aandacht voor gezichtsuitdrukkingen, woorden, gebaren en acties. Terwijl de cinema van de Brusselse filmmaker er een van acteurs en ontdekkingen is. Van acteurs die emoties onthullen en uitvergroten. Acteurs die zich nadrukkelijk inleven. In Les Intranquilles dragen de personages van Leila Bekhti en Damien Bonnard hun voornaam. Een indicatie dat het verhaal persoonlijk is voor hen.

“J’veux m’enfuir, j’veux partir, j’veux d’l’amour, du plaisir

D’la folie, du désir, j’veux pleurer et j’veux rire”

Bernard Lavilliers – Idées noires

Voor de regisseur zelf is dit verhaal van een moeder en kind die trachten samen te leven met een bipolaire schilder autobiografisch getint. Zijn eigen vader (een fotograaf) was bipolair en het turbulente familiale leven leidde tot een echtscheiding. Het gebeuren was moeilijk te verwerken voor de jonge Joachim en het zou jaren duren voor hij zijn eigen emoties een plaats kon geven.

“Er was afstand nodig om het verhaal te vertellen,” stelt Lafosse, “het uitgangspunt werd een uitspraak van mijn moeder toen ik zo oud was als Amine in de film. Ze zei ‘je vader en ik gaan scheiden. Ik hou nog van hem maar de ziekte is te zwaar’.” Die uitspraak tracht hij te plaatsen, duiden en begrijpen via Les Intranquilles.

Les intranquilles van Joachim Lafosse.

Een liefdesverhaal

“Het liefdesverhaal van de film is het verhaal van een koppel met kind die worstelen met manische depressie,” aldus Lafosse, “voor mij bevraagt het liefde. We worden allemaal op de proef gesteld door een verlies, door werkloosheid of een ziekte en dat roept vragen op. Gaan we door met iemand met wie het slecht gaat? Breken we of vluchten we weg Les Intranquilles gaat over keuzes en over het engagement van mensen.” Lafosse’s meest persoonlijke film gaat over het gewicht van een ziekte en de draagkracht van het gezin en de familieleden van een zieke. Over de fragiliteit van mensen en de limieten van menselijke veerkracht.

“Mes amours, il y a tant de chansons, de poèmes d’Aragon

Que l’on sauvera le nom de l’amour.”

Jean Ferrat – Mes Amours

Les Intranquilles is het portret van een schilder die lang niet lijkt te beseffen dat hij in een psychose verkeert en daardoor zijn echtgenote, meubelrestaurateur Leila, en zijn zoon Amine in de problemen brengt. Zeker wanneer het onverantwoord (Amine achterlaten op een boot), gek (gekleed in een vijver springen voor de ogen van Amines vriendjes) en extreem (Damien slaapt amper) gedrag ronduit gevaarlijk (een slalom met de auto richting school) en beschamend (in een bakkerij gevuld met mondmaskers dragende klanten koopt hij te veel cupcakes voor Amines klasgenootjes) wordt.

Leila cijfert zich weg en loopt bezorgd achter haar man aan om rampen te vermijden en te voorkomen dat een galeriehouder te veel druk zet op de kunstenaar. Tot blijkt dat Damien zijn medicatie niet (meer) neemt en ingrijpen noodzakelijk is. Alleen is dat niet evident en levert het uiteindelijk ook een depressieve, lethargische wederhelft op. Maar de spiraal draait verder en de euforie lonkt.

Les intranquilles van Joachim Lafosse.

Passie en onrust

De titel Les Intranquilles verwijst naar de onrust bij de wilde schilder Damien (de Gentse beeldende kunstenaar Piet Raemdonck schilderde de werken waarin het personage zijn angsten uitdrukt en coachte tevens acteur Damien Bonnard), maar het meervoud geeft ook aan dat de ziekte ook een sterke impact heeft op het leven van zowel Leila (“ik heb mezelf verwaarloosd voor jou”), Amine en Damiens vader Patrick. Het feit dat ze bij Damien uiteindelijk enkel nog ‘de ziekte’ zien is ook een ziekte.

“’Idées Noires’ de Bernard Lavilliers évoque directement ce que vivent les personages,

ces limites dans la rencontre amoureuse.

C’est comme Ferrat qui vient questionner les limites de la grandeur dans ‘Mes amours’.”

Joachim Lafosse

In die zin verandert ook de blik van de toeschouwer wanneer Damien het etiket ‘ziek’ krijgt. Ook de kijker wordt onrustig en gaat uitkijken naar een genezing, naar loutering, naar een happy end. Tot een gelukkig slot komt het evenwel niet. In een magistrale afsluiter geeft Damien, die zijn zoon terugstuurt naar diens moeder, aan dat hij in een loop zit:

“Ik kan wel beloven mijn best te doen en mijn medicatie te nemen maar ik ga niet genezen.” Waarna hij, werkend aan zijn boot, kleiner wordt in de achteruitkijkspiegel. Veroordeeld tot een leven in isolement. Liefde heeft ook zijn limieten. Wat. Een. Mooie. Film.

Joachim Lafosse

LES INTRANQUILLES van Joachim Lafosse. België-Frankrijk-Luxemburg 2021, 114’. Me Leïla Bekhti, Damien Bonnard, Gabriel Merz Chammah, Patrick Descamps. Scenario Lou du Pontavice, Juliette Goudot & Pablo Guarise. Montage Marie-Hélène Dozo. Fotografie Jean-François Hensgens. Muziek Olafur Arnalds & Antoine Bodson, songs van Jean Ferrat & Bernard Lavilliers. Dvd distributie: Cinéart.

Te bekijken op dvd of online via Sooner, YouTube, AppleTV en Google Play Films.

Les Intranquilles