Volgens historica Pien van der Hoeven is er sprake van een vast patroon in het gebruik van nepnieuws om militaire acties te ondernemen. “Er zijn de anonieme ambtenaren en woordvoerders die nieuws insteken bij de pers op voorwaarde van anonimiteit, en het gescherm met geheime inlichtingen. Dat was zo bij het Golf van Tonkin-incident in Vietnam, bij de Golfoorlog en de Irakoorlog.”

Halve waarheden

Met haar boek Spoken – Hoe het kapitalisme ons tot oorlog drijft ontmaskert Van der Hoeven de leugens en georganiseerde paranoia van politieke machthebbers. Zij weet duidelijk te maken dat ‘leugen en bedrog’ een steeds sterkere rol zijn gaan spelen in de moderne oorlogvoering.

Daarbij wijst zij vooral nadrukkelijk op de rol van de westerse journalistiek, maar zij merkt ook op dat de gevestigde media een deel van hun nieuwsmonopolie zijn kwijtgeraakt aan sociale media.

Publieke opinies worden gevormd door berichtgeving en commentaren in de media. Maar de meest gangbare misleiding door de media is echter niet de platte leugen, maar de halve waarheid, het niet vermelden van essentiële achtergrondinformatie, het achterwege blijven van een minimum aan historische en sociale context.

Zij concludeert daaruit dat journalisten hun functie als poortwachter hebben verloren. Hierdoor is het voor gewone burgers steeds lastiger geworden om zich een duidelijk en correct oordeel te vormen.

Helaas is door de toegenomen commercialisering van de media ook de functie van de onderzoeksjournalistiek steeds verder uitgehold. Publicaties van gedegen kritisch onderzoek krijgen hierdoor steeds minder de ruimte. En dat is ten koste van waarheidsvinding en objectieve berichtgeving gegaan.

Een alarmerende boodschap

Verder gaat Van der Hoeven uitgebreid in op de ontwikkeling van het Amerikaanse militair-industriële complex (MIC) en de toenemende politieke invloed van de neoconservatieven daarop.

Die slaagden er zelfs in om in de regering van George Bush Jr (2001-2009) te komen om zodoende hun neoconservatieve agenda uit te kunnen voeren. Zij zorgden er ook voor dat in die regering een groot aantal vertegenwoordigers van het MIC werden opgenomen. Van der Hoeven spreekt in dit verband van een “militaire staatsgreep op z’n Amerikaans”.

Onder invloed van het militair-industrieel complex zijn Amerikaanse regeringen bereid de eigen bevolking te bedriegen, is haar conclusie. Door verspreiding van nepnieuws wordt geprobeerd die te overtuigen van de noodzaak om militair in te grijpen. Waar ook ter wereld.

De kern van Spoken is uitermate alarmerend. Toch biedt Van der Hoeven ons nog een schrale troost door er op te wijzen dat er soms zowel in de politiek als in de journalistiek uitzonderingen waren waardoor na decennia de meest duistere zaken uiteindelijk alsnog aan het licht konden komen.

Dat is natuurlijk goed nieuws voor historici, maar is wel een enorme pot mosterd na de maaltijd. Het grootste leed voor miljoenen mensen is dan al schrijnend geleden.

Pien van der Hoeven. Spoken – Hoe het kapitalisme ons tot oorlog drijft – Nepnieuws en de Amerikaanse oorlogen in Vietnam en de Golf. Prometheus, Amsterdam, 2022, 272 pp. ISBN 978 90446498 57

Deze recensie werd overgenomen van het Huis van Erasmus.