Opinie - 11 Maart Beweging

Is de Europese Green Deal sociaal rechtvaardig?

In Europa is het klimaatbeleid vertaald in een beleid dat de naam Green deal meegekregen heeft. Is deze Green Deal echter ook sociaal rechtvaardig? Reset.Vlaanderen en denktank Minerva schreven een artikel op hun website. De 11 maart-beweging beoordeelt deze reactie, en geeft haar eigen visie over sociaal rechtvaardige transitie.

donderdag 2 juni 2022 11:00
Spread the love

 

Ik las het artikel van Reset.Vlaanderen en denktank Minerva. Het handelt over hun sociale rechtvaardigheidstoets van de Europese Green Deal. Ik ben het volmondig eens dat een essentieel element uit de Green Deal, namelijk emissiehandel, sociaal problematisch is.

Terecht stellen de auteurs dat emissiehandel een omgekeerd herverdelend karakter heeft (paragraaf 4). Dat wil zeggen dat het de ongelijkheid nog doet toenemen in plaats van afnemen. Het is wat men noemt regressief, in plaats van progressief. Het zet weer stappen achteruit in plaats van vooruit.

Of nog, het zorgt voor omgekeerde of negatieve herverdeling, waarbij de ongelijkheid tussen rijk en arm nog toeneemt. Terecht schrijven zij ook dat ongelijkheid als maatschappelijke motor bestreden moet worden, zowel sociaal als op klimaatvlak. Het artikel bevat dus meerdere goede ideeën en pistes.

Emissiehandel vergroot ongelijkheid, zelfs met beperkte correcties

Jammer begrijp ik het artikel op twee vlakken niet goed. Want verderop in de tekst (paragraaf 5) staat geschreven dat emissiehandel het enige politiek haalbare instrument is voor het beperken van de uitstoot van broeikasgassen. Dat is een tegenspraak met het voorgaande. Dat valt uiteindelijk ten nadele van de grote groep lage en middeninkomens, juist omwille van de bovengenoemde regressieve kenmerken van emissiehandel.

Emissiehandel bevordert inderdaad de ongelijkheid tussen de rijksten en de gewone mensen. Het laat de toprijken zo goed als ongemoeid, terwijl midden- en nog meer lage inkomens de rekening mogen betalen. Dat wordt niet voldoende verlicht wanneer men pleit dat er ook maatregelen moeten zijn die regressieve effecten verminderen. Ik lees het goed, ‘verminderen’, dus niet opheffen, en nog minder omkeren. Ze blijven dus omgekeerd herverdelend.

Voor een arme drommel raken forfaitaire prijsverhogingen aan basisbestaansmiddelen. Zij moeten ‘kiezen’ welk noodzakelijk goed of dienst ze moeten schrappen of verminderen. Wordt de verwarming onbetaalbaar, dan meer in de kou en vocht leven. Of het eten verminderen. Of niet naar de dokter gaan. Voor een toprijke betekenen forfaitaire prijsverhogingen in het slechtste geval een snuifje minder luxe. Maar vaak ook worden de prijsverhogingen teniet gedaan door snel toenemende rijkdom.

Ook hoge BTW vergroot ongelijkheid

Verderop wordt in de laatste paragraaf deze fout nog eens herhaald, wanneer men pleit tegen het verlagen van de BTW op energie. Nu zijn de BTW, net als uitstootrechten, eveneens omgekeerd herverdelend, juist omwille van hun forfaitair karakter. Daardoor raken ze de rijksten amper, maar des te meer de middeninkomens, en nog meer de lage inkomens. Daarom is verlaging van de BTW juist wel herverdelend ten aanzien van de gewone mensen.

In de praktijk pleit men zo voor een herverdeling van middeninkomens (en relatief bekeken nauwelijks of niet hoge inkomens) richting lage inkomens: opbrengsten uit de emissierechten zullen dienen om enkel en alleen kwetsbare groepen te ondersteunen. Dat laatste gebeurt dan nog op een beperkte manier (zie boven, ‘verminderen regressieve effecten’).

Slotsom: de kwetsbare groepen gaan ondanks de beperkte steun nog achteruit. En vooral de middengroep gaat voor die beperkte steun betalen, en gaat sterk achteruit, zowel door het effect van de emissierechten, als door de stijgende prijzen. Herverdeling dus tussen de middeninkomens en de armen. Maar niet tussen de rijksten en de gewone mensen.

Dat is iets wat ik als hoofdafgevaardigde van een belangrijk energie-intensief bedrijf nooit kan, noch wil verdedigen op de werkvloer. Bovenstaande is nou net de cocktail die nodig is om ‘een politieke backlash’ uit te lokken, waarbij er een reactie uitgelokt wordt tegen klimaatbeleid. Dat kunnen we missen als kiespijn, zeker nu de klimaatcrisis steeds gevaarlijker vormen aanneemt, ook in eigen land. Vraag dat maar aan de inwoners van het Luikse, met de dramatische en moordende overstromingen vorige zomer …

Eenheid nodig tussen midden- en lage inkomens tegen de enkele procent rijksten

Wanneer durven klimaatgeëngageerden eindelijk eens zeggen waar het echt om draait? Winsten van energie (en andere) multinationals swingen de pan uit, speculanten beleven gouden tijden, de tegenstelling tussen zeer rijk versus midden- en lage inkomens groeit versneld.

Dan gaat het niet op om te buigen voor ‘het enige haalbare instrument’, namelijk emissiehandel aan forfaitaire prijzen. Dan is een pleidooi tegen een structurele BTW-verlaging – nog zo een monster van forfaitaire en dus regressieve belastingen – sociaal misplaatst en erg contraproductief.

De vrije markt die alles wil verhandelen, ook klimaatvervuiling, is extreem vrij voor de weinigen met veel kapitaal en rijkdom. maar ze is bedreigend voor de gewone mensen. Klimaatgeëngageerden mogen niet uitglijden over deze bananenschil van de vrije markt.

Daarom pleit ik dat alle sociaal progressieve krachten (vakbonden, mutualiteiten, armoedeorganisaties, vluchtelingenorganisaties …) zich bundelen met klimaatorganisaties die eindelijk de pijlen richten op degenen waarop ze gericht moeten worden.

Het gaat om de flinterdunne laag van toprijken, waarvan een deel sterk parasiteren op de klimaat-, energie-, sociale crisis en oorlog. We hebben nood aan een opgedreven klimaat-, energie-, sociale en financiële regulering die deze flinterdunne toplaag doet betalen voor de bundel aan crisissen die ze zelf mee veroorzaken door hun maatschappelijk en ecologisch wangedrag.

Rechtvaardige financiering en gedragscodes van de maatschappelijke transitie die we nodig hebben zal op de eerste plaats gericht moeten worden tegen de enkele procenten rijksten in België. Dat moet aangewend worden ten voordele van de andere lagen van de bevolking, waaronder zeker de lage inkomens, maar ook de middeninkomens.

Transitie van bedrijven zonder emissiehandel: vroeger gebeurde het zo

Bedrijven dienen verplicht transitieplannen op te stellen. Dat bevordert de werkzekerheid van de werknemers. Deze plannen moeten uitgewerkt en uitgevoerd worden op basis van wetenschappelijk en maatschappelijk besliste normen, doelen en tijdsschema’s (aangepast aan sector en bedrijf).

Dat gebeurde indertijd ook toen men de zure regen aanpakte via stapsgewijze regulering van de zwaveldioxide-uitstoot. Daar was toen gelukkig geen emissiehandel van zwaveldioxide voor nodig …

Creative Commons

dagelijkse newsletter

take down
the paywall
steun ons nu!